Qırımlı arbiylerge qoltutqan bloger Aleksandr Talipov 100 biñ abunecisi olğan «Krımskiy SMERŞ» Telegram kanalındaki kontrolini coydı, dep bildirdi. Bu kanal Ukrayına tarafdarı olğan ve cenkke qarşı çıqqan qırımlılarnı tapıp, Rusiye uquq qoruyıcılarına olarnı taqip etmege yardım etken edi. Böyle bir faaliyetke baqmadan, Telegram kanalınıñ abuneciler sayısı arta edi. Qırımda çaquvlar ne içün populâr ve vaziyet nasıl deñişe bile, Qırım.Aqiqat bilmege tırıştı.

«Krımskiy SMERŞ» Telegram kanalı Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük istilâsı vaqtında peyda oldı. Onıñ adı «casuslarğa ölüm» manasını taşıy ve Ekinci cian cenki vaqtında sabıq Sovetler Birliginde olğan qarşı istihbarat teşkilâtından alındı. Bu teşkilâtnı sovetler keçmişinde eñ sertlerden biri dep adlandırğan ediler. Teşkilât casuslarnı qıdırmaqnen beraber faşistlerden azat etilgen topraqlarda sovet vatandaşlarına qarşı deşetli repressiyalar keçirgen edi.

Qırımda «SMERŞ» 2014 senesinden berli çalışa. Yarımada işğalinden soñ anda FSB ve diger Rusiye uquq qoruyıcı organlarına çaquvlar kütleviy oldı. Şimdi ise yañı şekli bar – Kefeden arbiylerge qoltutqan bloger Aleksandr Talipov ve ortaqları baqqan Telegram kanalı. Olar qırımlılarnıñ cenkke qarşı ve Ukrayınağa qoltutuv fikirlerini qayd ete, bu insanlarnıñ şahsiy malümatını derc ete ve olarnı qorquza. Bu malümat esasında qırımlılar Rusiye uquq qoruyıcıları tarafından taqip etile.

«Smerş» yoq olıp canlandı

Telegram kanalları vastasınen Aleksandr Talipov Rusiye mahsus hızmetlerine qırımlılarnı taqip etmege yardım etmeknen beraber Ukrayınağa qarşı büyük istilâda iştirak etken Rusiye arbiylerine yardım toplay.

Dekabrniñ başında bloger 100 biñden çoq abunecisi olğan «Krımskiy SMERŞ» kanalına irişip olamay, dep bildirdi. Bu Telegram kanalına kirgende sistema «şahsiy kanal» olğanını bildirip, irişüvni qapatqan edi. Soñra qıdıruvdan ğayıp oldı.

«Kanalğa şikâyetlernen büyük spam ücümi yapıldı, Twitter ve diger Telegram kanallarından bağlantığa basıp, şikâyet etmege çağırıldı. Başqa bir «Krımskiy SMERŞ» yoq, eskisini ğayrıdan tiklemek içün çalışamız», – dep bildirdi Aleksandr Talipov.

Amma kanalnı ğayrıdan tiklemege çare olmadı. Ertesi künü Telegramda yañı «Krımskiy SMERŞ» peyda oldı. Anda blok etilgen kanalnıñ arhivi derc etile. Eki kün içinde tahminen 40 biñ insan abuna oldı. Bu «icatnıñ» mühlislerini «Vkontakte» Rusiye içtimaiy ağındaki «Krımskiy SMERŞ» saifesine de davet eteler. Anda tek üç biñge yaqın abuneci bar.

«Krımskiy SMERŞ» blok etilüvini kim talap etti belli degil. Aleksandr Talipovnıñ fikirince, bu «beklegenlerniñ (Qırımğa Ukrayına Silâlı quvetleriniñ kelmesini beklegen insanlar – QA), ukrnatsistler (Rusiye propagandası mustaqil Ukrayına tarafdarlarına böyle ayta – QA) ve liberdanıñ (Rusiyede liberal baqışlarnıñ tarafdarları içün qullanılğan söz – QA)» kütleviy şikâyetleri neticesinde oldı.

Qırım.Aqiqat Talipovnen bağlanmağa tırıştı, amma cevap alamadı. Daa evel Aleksandr Talipov Qırım.Aqiqatqa «mefküreviy sebeplerden» biznen laf etmeycek, dep bildirgen edi.

«Beklegenler cezasını almalı»

Aleksandr Talipov Rusiye uquq qoruyıcılarınen işbirligi yapqanını inkâr etmey.

«Beklegenler cezasını almalı. Uquq qoruyıcı organlarınıñ diqqatını olarnıñ faaliyetine celp etemiz. Köstergen faaliyetimiz, şübhesiz, uquq qoruyıcı organlarından yardım ala. «Mayorğa sıq-sıq muracaat etem» – umumiyleştirilgen bir obraz, bütün vazifelerini yahşı yapqan hadim. Em FSB, em İç işler nazirligi, em Tahqiqat komiteti ve diger uquq qoruyıcı organlarınıñ hadimi ola bile. Şimdi Qırımdaki «SMERŞ» areketine diger regionlar (qomşu Rusiyeden – QA) qoşula», – dep bildirdi o.

Ukrayınağa qoltutqanı qayd etilgen aman-aman bütün qırımlılar uquq qoruyıcı organları tarafından cedvelge alına, maliye, iş, silâ resmiyleştirilüvinen bağlı belli sıñırlavları bar, dep bildire Aleksandr Talipov. Onıñ fikirince, olarnı vatandaşlıqsız qaldırıp, Rusiyeden sürgün etmeli».

Fevral ayında bloger ve onıñ Telegram kanalı Rusiye İç işler nazirliginiñ Ekstremizm ile küreş baş idaresinden «cemaat telükesizligine qoşqan büyük isseleri ve yardımları içün» teşekkürler aldı.

Kanalnıñ faaliyeti Qırım televideniyesinde ve federal kanallarda kösterile. Aleksandr Talipov «Krımskiy SMERŞ» yoq olamaz, dep ayta, çünki bu tek Telegram kanalı degil, «adiy vatandaşlar, memur, uquq qoruyıcı organlarınıñ hadimleri» olğan «yüz biñlernen insannı» birleştirgen bir ğaye ola».

Ukrayına Baş prokurorı ofisiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyeti prokuraturası Aleksandr Talipovnı Ukrayına Ceza kodeksiniñ 111-2 maddesiniñ 1-inci qısmına istinaden (istilâcı devletke yardım etüv) şübheli saya. Bu Ukrayınağa qarşı büyük istilâda iştirak etken Rusiye arbiylerine yardım toplamasınen bağlı. Aleksandr Talipov 12 yıl apis cezasını ala bile. Özü bu cinaiy tahqiqattan haberi bar, dep ayttı. Amma Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokuraturasına «sahte» dep adlandırdı.

Çaqqanlar ağı ve «işanılmaycaqlar bazası»

Aqyarlı bloger Aleksandr Tarasenko – «Krımskiy SMERŞ» faaliyetinden zarar körgenlerden biri. Onıñ ikâyesini tarif etken edik. Qırımlı Aleksandr Talipovnıñ oña qarşı yapqan beyanatlarını teşkermek ricasınen Qırımnıñ Rusiye prokuraturasına ariza bergen edi, dep ayta.

Neticede uquq qoruyıcılar Aleksandr Talipovnı mesüliyetke çekmedi, dep ayta bloger. Özü bunı aydınlatmadı. Faalniñ fikri belli degil.

Rusiye şaraitlerinde Qırımda çaquvlar kütleviy oldı, çünki yerli akimiyeti buña uyğun bir müit yarattı, dep bildire «Bessmertnıy barak» leyhasınıñ muarriri Andrey Şalayev Qırım.Aqiqatqa. Böyle etip insanlarnı kontrol etip, akimiyette qalmaq daa qolay, dey o.

«Akimiyet buña qoltuta, polis qoltuta, FSB. Bular kelişken şaraitler yarata. Mantar kibi, añlaysıñızmı? Uyğun şaraitler bar – öseler. Mında da öyle. Qırımda çoqça olsun dep, bütün şaraitler yaratıldı. Çaqqanlar ağı quruldı – çalışqan gizli hadimler bar ve bütün şaraitler daa çoq çaquv almağa imkân bere, azatlıqtan marum etüv şeklinde daa çoq ükümler çıqarmağa imkân bere», – dep ayta Andrey Şalayev.

Rusiye mahsus hızmetleri «Krımskiy SMERŞ» kanalından ğayrı, Qırımda «AIC-Ekstremist» işanılmağan insanlar bazasını» tizdi ve anda yedi biñ qırımlını kirsetti, dep bildire Ukrayına Milliy tirenüv merkezi. Merkezniñ malümatına köre, Rusiye quvet qurulışları yarımadanıñ narazılıq potentsialını 30 biñ insan olaraq köre.

Bu kategoriyağa kelişken qırımlılarğa Ukrayınağa qoltutqanını cemaat yerlerinde bildirmemege tevsiye etile, çünki anda böyle subetlerge yol açqan casuslar bardır. Esas Ukrayınada soy-soplarınen laf etken qırımlılarğa yasaqlanğan messencerlerni ve poçta servislerini qullanmağa, cep telefonlarında ve diger elektron taşıyıcılarda malümatnı tez silmege tevsiye etile.

«Nefret doğura ve genotsidge çağıra»

Çeşit alâmetlerge köre insanlarnıñ kütleviy taqip etilüvi halqara gumanitar uquqnıñ bozuluvı sayıla bile, dep ayta Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ eksperti İrina Sedova.

«Halqara gumanitar uquqta belli alâmetke köre insanlarnıñ taqip etilüvi kibi bir cinayet bar. Qırımda Ukrayınağa qoltutqanını bildirgen insanlar taqip etile. Talipov bu mehanizmniñ bir parçası ola. Onıñ faaliyeti – bu büyük cinayetke yardım etüv ve iştirak etüv, çünki qırımlılarnıñ taqip etilüvini quvetleştirmek içün yapıla», – dep bildirdi o, Qırım.Aqiqatqa.

«Krımskiy SMERŞ» ve umumen çaquvlarnen uquqiy yolnen küreşmek zor, em de Qırımda, dep qayd ete İrina Sedova.

«Qanuniy usullarnen nasıl küreşmek mümkün bilmeyim. Çünki Telegram kibi hıhmetler bu kanallarda olğanlar içün mesüliyetli degil. Olarnıñ saipleri aqqında da bir malümat yoq. Şunıñ içün tahqiqatlarda Telegram kanallarını belli insanlarğa bağlamaq qıyın ola. Telegram kimniñ menfaatları içün çalışa belli degil. Nefret tilinen küreş siyaseti açıq ve añlaşılğan degil. O, nefret doğurğan ve muntazam sürette genotsidge çağırğan Rusiye faşist, natsist kanallarına çalışmağa imkân bere. Tedqiqatlarımız çerçivesinde bunı yapqan ve on biñlernen abunecisi olğan qorqunç saifeler tapamız. «Krımskiy SMERŞ» – olardan biridir», – dep ayta ekspert.

Telegram platforması Rusiye ve mahsus hızmetleriniñ menfaatlarında qullanıla, çünki qullanıcıları aqqında maniasız malümat toplamağa ve bazı insan gruppalarına qarşı nefret doğurmağa imkân bere, dep qayd ete İrina Sedova. Onıñ fikirince, çaquvlarnen semereli bir küreş akimiyet buña qoltutmayıp, vatandaşlarğa umuminsan qıymetlerini, eyi qomşulıq ve bir yerde yaşav esaslarını añlatqan «kemalatlı cemiyette» ola bile. Çaquvlar eksilse, duşmannıñ mahsus hızmetleri cemiyette qolay-qolay nefret doğurıp olamaz ve işbirligi içün satqınlarnı qıdırmaz, dep tüşüne İrina Sedova.

MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.