Fevralniñ 5-nde Rusiye uquq qoruyıcıları qanunsız ilhaq etilgen Qırımnıñ Canköy ve İslâm Terek rayonlarında kütleviy tintüvler keçirdi. Olar qırımtatarlarnıñ evlerinde tahqiqat tedbirlerini keçirip, beş insannı «Hizb ut-Tahrir» ile alâqaları bar olğanından şübhelenip tuttı. Vaziyetni Qırım.Aqiqat taqip ete. Bu maqalemizde olıp keçkenlerni tarif etemiz.
Canköy rayonında bu köylerde tintüvler oldı: Cadra (Lobanovo), Borlaq Tama (Novokrımskoye), İlk Çoqraq (İstoçnoye) ve Toy Töbe (Kovılnoye). Rusiye uquq qoruyıcıları İslâm Terek rayonınıñ Qızıl Terçek (Yarkoye Pole) köyünde tahqiqat tedbirlerini keçirdi. Olar beş qırımtatarını tutıp, Aqmescitke alıp ketti. Şaatlar uquq qoruyıcılarnıñ evlerine kelgenini ve olarnen beraber aqayları ve oğullarınıñ tutulmasına sebep olğan edebiyatnıñ peyda olğanını ayta.
Qırımdaki FSB reberligi Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtınıñ beş insandan ibaret bölügi tapıldı», dep bildirdi.
«Aqayımnı yerge yatqızıp, qollarını arqasında birleştirgenler»
Cadra (Lobanovo) köyünde silâlı uquq qoruyıcılar saba saat 4-lerde qırımtatar qorantasına kelgenler. Tintüv yerli agronom Emir Kurtnezinovnıñ evinde oldı.
«Saba 4-te kelgenler, silânen, gizliden edebiyat qoyğanlar, bütün evni darma-dağın etkenler», – dep tarif etti «Qırım birdemligine» tutulğan Emir Kurtnezirovnıñ qız qardaşı Emine İslâmova.
Kurtnezirovlar qorantasına Rusiye uquq qoruyıcıları ilk sefer kelmey. 2024 senesi mart ayında qorantanıñ babası – 62 yaşında sabıq imam Remzi Kurtnezirov «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etkeninde qabaatlanıp tutuldı. O, saqatlığı olğanı içün alâ daa ev apsinde buluna.
Tutulğan 29 yaşında Emir Kurtnezirov 1,5 ay evelsi Safiye Yakubovanen evlendi – o, bağçasaraylı siyasiy mabüs Eldar Yakubovnıñ qızı ola.
Eldar Yakubov – Bağçasaraydaki beşinci «Hizb ut-Tahrir» gruppasınıñ mabüsi, 2024 senesi avgust ayında tutulğan edi. O vaqıttan berli apiste yata.
Tintüv vaqtında Kurtnezirovlarnıñ yasaqlanğan edebiyatı «tapıldı», daa evel bu edebiyat yoq edi, dep ayta Safiye Yakubova.
«Tintüvnen sürip kirgenler, aqayımnı yerge yatqızıp, qollarını arqasında birleştirgenler. Eki cep telefonı, bilgisayar ve çantasını alıp ketkenler. Odalarnı kezip, eki kitap qoyğanlar, olarnı töşek tübünde «tapqanlar». Protokol oqup, 205.5 madde, 2-nci qısmı, dep aytqanlar», – dep tarif etti o, «Qırım birdemligine».
Rusiye Federatsiyası Ceza kodeksiniñ bu maddesi «terror teşkilâtınıñ faaliyetini teşkil etüv» içün beş yıldan on yılğa qadar apis cezası ve büyük para cezası berilmesini talap ete.
«Nezaketli» tintüv
Borlaq Tama (Novokrımskoye) köyünde uquq qoruyıcılar 33 yaşında Abibulla Smedlâyevniñ evinde tahqiqat tedbirlerini keçirdi. O, çoq balalı baba, çağına yetmegen dört balası bar.
Uquq qoruyıcılar olarğa saba beşte kelgenler.
«FSB hadimleri qoradan atlap, pencerelerni fenernen yarıqlatıp başlağanlar, qapumıznı qaqqanlar. Bir ses eşittik, men kiyinmege, aqayım qapu açmağa kettik. İçeri kirgenler, bahil kiygenler. Biri o qadar erte kelgenleri içün afu soradı. Tintüv keçirip başlağanlar, balalarnı uyandırmamağa tırışqanlar, nezaketli ediler. Dolap, raflarnı qarıştırğanlar. Birden divanda evimizde olmağan eki kitap peyda oldı. Buña şaştıq», – dep ayta «Qırım birdemligine» tutulğannıñ ömür arqadaşı Leniza Smedlâyeva.
Tahqiqat tedbirlerinden soñ uquq qoruyıcılar qadından aqayına qalın urba toplamasını rica etkenler, çünki onı «Aqmescit SİZOsına» alalar.
«Bir yerden risaleler çıqtı»
Evde uquq qoruyıcılarnen beraber peyda olğan belgisiz edebiyat aqqında İslâm Terek rayonınıñ Qızıl Terçek (Yarkoye Pole) köyüniñ 44 yaşında sakini Mırzaali Tajibayevniñ qorantası da ayta.
O, bir iş adamı, qurucılıq saasıda çalışa. Bayramlarda cemaat içün plov pişire edi. Fevralniñ 5-nde saba uquq qoruyıcılar keldi.
«Aqayımnı yasaqlanğan edebiyatnı tarqata dep apiske alğanlar. Saba saat üçte kelgenler, bir on adam odalarnı kezip, divan ve dolaplarnı baqqan. Bir şey tapmağanlar. Amma bir yerden eki risale çıqtı, ne menim, ne aqayımnıñ olardan haberimiz yoq. Aqayım namuslı bir iş adamı. Ne siyasiy, ne de diniy cinayetimiz yoq», – dep tarif etti «Qırım birdemligine» tutulğannıñ apayı Gülnara Tajibayeva.
«Sobanıñ yanından üç kitap çıqarğanlar»
Canköy rayonınıñ İlk Çoqraq (İstoçnoye) köyünde uquq qoruyıcılar 37 yaşında santehnik Rustem Mustafayevniñ evini tintti. O, üç balanıñ babası. Bu qoranta da gizliden qoyulğan edebiyat aqqında ayta.
«Evimizde soba bar. Odunnen yaqqan sobamıznıñ yanında olar (uquq qoruyıcılar – QA) biz bilmegen üç kitabımıznı çıqarğanlar. Bu kitaplar qaydan çıqtı bilmeymiz. Gizliden qoyğandırlar. Tintüv evde oldı, areketleri bir qarar edi. Aqayıma namaz qılmağa bile izin bergenler», – dep tarif etti «Qırım birdemligine» tutulğannıñ apayı Şefika Mustafayeva.
Mustafayevler uquq qoruyıcılar tizgen protokolnı imzalamağanlar. Bundan soñ olar Rustem Mustafayevni tutıp alıp ketkenler.
Canköy rayonınıñ Toy Tobe (Kovılnoye) köyünde Bahtiyar Ablayevniñ evinde de tintüv keçirildi. Amma bu tahqiqat tedbirleri aqqında tafsilâtlar şimdilik belli degil.
«Rus dünyası» qaideler qoya»
Fevralniñ 5-nde aqşamğa doğru Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi tutulğanlarnıñ sıñırlav tedbirini belgiledi. Birinci qarar Emir Kurtnezirovğa çıqarıldı. Mahkeme oturışuvları qapalı oldı. Mahkemege semetdeşlerine qoltutmağa kelgen diñleyicilerden polis dağılmalarını istedi.
Qırımtatar resurs merkezi keçirilgen tintüvlerni qanunsız dep saya.
«İşğalciler, er vaqıt kibi, qanunsız tintüvlerni saba erte keçirip başladı – saat 4-te. Uquq qoruyıcılar adet üzre qaba yanaşa. Tutulğanlarğa qarşı küç qullanğanları haber etile. İnsanlarnıñ şahsiy şeyleri alındı. Köremiz ki, «rus dünyası» çeşit regionlarda üküm ve tesirni kirsete, qaideler qoya. Birinciden, tamır qırımtatar halqını qorquzmağa tırışa», – dep bildirdi teşkilât.
Qırımdaki FSB idaresiniñ haberine köre, apiske alınğanlar «Hizb ut-Tahrir» ile alâqaları bar olğanında qabaatlana. 2014 senesinden başlap Qırımda bu qabaatlavlarnen ekseriyeti qırımtatarlar olğan yüzlernen qırımlı musulman taqip etile.
Ukrayina ve Rusiye aq qorçalayıcılarınıñ fikirince, bu maddeni Rusiye akimiyeti repressiya aleti olaraq qullana.
«Rusiyede «Hizb ut-Tahrir» yasaqlandı, amma firqa, ne yazıq ki, yañlış şekilde yasaqlandı. Ve artıq em kerçek azaları, em tahminiy soyları tutula. İnsan «Hizb ut-Tahrir» azası olaraq sayılsa, onı azalığı içün cinaiy taqipke oğratalar. Ebet, bütün «Hizb ut-Tahrir» azalarını apiske alamazsıñ, çünki soñki yılları Rusiyede olar pek çoq oldı. Bir taraftan aq qorçalayıcı bir mesele. Çünki teşkilâtnıñ terror olaraq yañlış yasaqlanğanı bir, onıñ azaları cinayette qabaatlana – bazı vaqıtları bir mantığı olmağan şeylerde, meselâ, devlet devrimine azırlıq yapqanında qabaatlanalar. Mahkeme mantığı bu: er bir devletniñ soñunda halifelik kele dep yazılğanı içün olar anayasa qurumına qarşı çıqalar, demek. Böylece, devrim azırlaylar ve ilâhre. Böyle hulâsalar cinaiy davalarda olmamalı», – dep añlata «Sova» Rusiye tedqiqat merkezi.
Tutuv ve apis cezaları neticesinde fevralniñ 5-nde tutulğan qırımtatarlarnıñ yedi balası babasız qaldı, dep bildirdi içtimaiy ağlarda qırımlı faal Mumine Saliyeva. Umumen, onıñ malümatına köre, Qırımda Rusiye repressiyaları neticesinde 250-den çoq bala babasız qala.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegramve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımdaki «Hizb ut-Tahrir davaları»
«Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
