Ukrayina prezidentiniñ Qırımdaki temsilciligi 2023 senesi devamında işğal etilgen Qırımğa nisbeten devlet siyasetiniñ şekillenmesinde bir qaç yönelişte çalıştı. Bu aqta tafsilâtlıca Qırım.Aqiqatnıñ materialında.
Temsilcilikniñ taqımı Qırımdaki vaziyetni közetmek etmek, vaqtınca işğal etilgen topraqlar boyunca devlet siyasetini amelge keçirmek, em de Qırım platforması çerçivesinde halqara auditoriyanen işbirlik qurmaq içün teşkiliy ve intellektual ştab olaraq özüni kösterdi. Bu aqta temsilcilikniñ faaliyetiniñ neticeleri boyunca matbuat konferentsiyasında aytıldı. Oturışta temsilcilik yolbaşçısı Tamila Taşeva, muavinler Denis Çistikov ve Olğa Kurışko, "Qırım platforması" faaliyetini temin etüv hızmetiniñ reberi Mariya Tomak iştirak ettiler.
Tamila Taşeva Qırımdaki vaziyet, em de yarımadada Ukrayina vatandaşlarınıñ vaziyeti er yıl beterleşe, hususan Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayinağa istilâsı başlağan soñ, dep tarif etti. Siyasiy taqip ve Ukrayina vatandaşlarınıñ qanunsız yaqalanuvı devam ete. Siyasiy mabüslerniñ umumiy sayısı şimdiki vaqıtta 191 kişi, olardan 123 qırımtatardır. Qırım yarımadasınıñ ilhaqı yıllarında Rusiye Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ birinci muavini Nariman Celâlnı, cemaat jurnalisti İrına Danılovıçnı, jurnalist Vladislav Yesipenko, cemaat faali Server Mustafayevni, ressam Boğdan Ziza ve daa bir çoq kişini qanunsız alda apiske aldı, dep qayd etti Taşeva.
Onıñ aytqanına köre, Rusiye RF ordusınıñ itibardan tüşürilüvi içün "qanunsız memuriy ve cinaiy mesüliyet" belgiledi ve bunıñ içün 517 dava açıldı. Qayd etilgenine köre, taqiplerniñ artması Qırımdaki ukrayin vatandaşlarınıñ işğalcilerge daa faal qarşılıq kösterüvi ile bağlıdır.
Bundan da ğayrı, Rusiye ordusına tahminen 44,5 biñ Qırım sakini çağırıldı, olardan tahminen 5,5 biñ - 2023 senesi. Uquq qoruyıcılarnıñ bildirgenine köre, bu halqara gumanitar uquqnıñ qaideleriniñ ve adetleriniñ bozuluvıdır. Belli olğanı kibi, Qırımda Rusiye Federatsiyası nezaretindeki mahkemeler arbiy hızmetten vazgeçüv boyunca 497 cinaiy davanı baqqanlar, olardan 185 - 2022 senesi fevralniñ 24-nden soñ. Umumen 450-den ziyade Qırım sakini Rusiye ordusınıñ erkânında hızmet etmege istemegeninde qabaatlı tanıldı.
Tamila Taşeva qayd etti ki, 2022 senesine qadar Qırımda vatandaşlarnıñ bu seviyede qarşılıq kösterüvi qayd etilmegen edi, çünki Rusiyeniñ Ukrayinağa istilâsı başlağan soñ, Qırımdaki vatandaşlar Ukrayina Qırım içün tek siyasiy-diplomatik seviyede degil de, arbiy yolnen de küreşkenini is etti.
Matbuat konferentsiyasında bildirilgeni kibi, Temsilcilik işğalden soñ Qırımnıñ reintegratsiyası boyunca esas yönelişlerde çalıştı. 2022 senesi sentâbr ayında temsilcilik Qırımnıñ azat etilmesinden soñ reintegratsiyası içün kerekli tedbirlerni azırlamağa başladı. Bu çalışmalar Ukrayina Yuqarı Radasınıñ 2023 senesi avgustnıñ 23-nde qabul etilgen Ukrayina Yuqarı Radasınıñ qararı ile tasdıqlanğan Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyarnı işğalden qurtaruv, reintegratsiya ve ğayrıdan tiklev saasında devlet siyasetiniñ prioritet yönelişleri aqqında Ukrayina Yuqarı Radasınıñ beyanatına esaslandı.
Temsilcilik işğalden azat etilgen topraqlarda çalışmaq içün kadr rezervini azırlay, dep qayd ettiler matbuat konferentsiyasında. Ukrayina Qırımdaki akimiyet organlarını ğayrıdan tiklemek içün evelden tahminen 50 biñ hızmetçini azırlamaq kerek. Soñki vaqıtları işğalden azat etilgen soñ Qırımda çalışmağa istegenlerniñ 2 biñden ziyade anketası baqıldı. Kelecekte devlet hızmetçilerini azırlamaq içün Taras Şevçenko adına Kıyiv milliy universitetinde Ukrayina Tasil ve ilim nazirliginiñ, em de devlet hızmeti Ukrayina Milliy agentliginiñ emrinen "Zıddiyetten soñ idare etüv" ve "Cenkten soñraki topraqlarda ükümet" magistratura programmaları boyunca oquv başlandı. Bundan da ğayrı, yarım yıl içinde 15,4 biñden ziyade insan keçken ''ProKrym: Qırım reintegratsiyasınıñ devlet siyaseti'' onlayn-kursı çalışa. Halqara menecment institutınıñ biznes-mektebinde ğayrıdan tiklengen devlet organları içün reber kadrlarnı azırlav programması azırlanıla. Qırımda kommunizmden azat etüv programması ömürge keçirile ve memuriy islâatlar yapıla. Neticede işğal etilgen Qırımda 14 yerine 10 rayon meydanğa ketirildi ve 69 meskün yerniñ adı deñiştirildi.
Temsilcilikniñ halqara faaliyeti aqqında "Qırım platforması" faaliyetini temin etüv hızmetiniñ reberi Mariya Tomak tafsilâtlıca tarif etti. Onıñ aytqanına köre, 2023 senesi avgustnıñ 23-nde "Qırım platforması"nıñ üçünci sammitinde 63 memleket ve halqara teşkilâtlarnıñ vekilleri iştirak etti. Tedbirni Ukrayina Tış işler nazirligi teşkil etti. Temsilcilik Qırımğa nisbeten narativ qısmınıñ şekillenmesine qoşuldı ve biznes vekilleri ile sayd-ivent teşkil etti. Tedbir Vaqtınca işğal etilgen topraqlarnıñ reintegratsiya nazirligi ile işbirlikte Temsilcilik tarafından işlep çıqarılğan ''We build Crimea'' portalı taqdim etildi. 2023 senesi oktâbrniñ 24-nde Çehiyada ''Qırım platforması''nıñ ekinci parlament sammitinde 51 memleketniñ vekilleri iştirak etti.
Temsilcilik teşebbüsi ile ''Crimea Global. Understanding Ukraine through the South' halqara konferentsiyası keçirildi. Haber etilgenine köre bu, "reberlik ve ükümetke bağlı olmağan teşkilâtlar arasında mahsus bir sinergiya tecribesi oldı". Umumen konferentsiya 36 memleketten 300-den ziyade iştirakçini birleştirdi, olar 9 panel munaqaşasında ve 2 sayd tedbirde iştirak ettiler. Tedbirde Ukrayina, Büyük Britaniya, Kolumbiya, İtaliya, Qatar, Çili, İndistan, Frenkistan, İndoneziya, Meksika, Urugvay, Ermenistan, Cenübiy Afrika Cumhuriyeti, Türkiye, İsviçre, Estoniya, Burkinden ekspert, ilmiy, cemaat müitiniñ vekilleri iştirak etti. Fazo, Gana, İspaniya, Nikaragua, Sudan, Keniya, Filipinler, Malayziya, Braziliya, Avstriya, Argentina, ve bu memleketlerden tış yaşağan Venesuela, İran ve Suriye ükümetleriniñ muhalifet vekilleri.
Matbuat konferentsiyasında berilgen malümatqa köre, Temsilcilik ''halqara ortaqlarğa vaqtınca işğal etilgen Qırımdaki vaziyet aqqında muntazam şekilde haberdar ete''. O, Ukrayina ve Avropa Birligi arasında yüksek seviyede muntazam siyasiy dialog çerçivesinde, OSCE DİPİH regional ükümetlerara teşkilâtınıñ meydanlarında, Ukrayinada UNESCO missiyası ile körüşüvlerde, ''Hadson İnstitutı'' Amerika talil merkezi, ABD-Ukrayina Fondu teşebbüsi ile teşkil etilgen tedbirlerde, Büyük Britaniya Elçiligi, International Politics Forum halqara gençler teşkilâtınıñ Qırım mevzusı boyunca tedbirlerinde, Davostaki (İsviçre Konfederatsiyası) er yıllıq Bütündünya iqtisadiy forumı, Lviv Media Forum Talks vaqtında teşkil etilgen ''Qırım gecesi'' tedbirlerinde amelge keçirile.
Umumen, Tomaknıñ qayd etkenine köre, 2023 senesi temsilcilik tarafından diplomatik missiyalarnıñ vekilleri, Avropa, Afrika ve Latin Amerikadan kelgen jurnalist eyyetleri, çetel memleketlerniñ parlament eyyetleri (Büyük Britaniya, İtaliya, Avstriya, İsveçiya, Çehiya, Avropa parlamenti, U4U parlament ağı ve ilâhre), halqara teşkilâtlarnıñ vekilleri, talil merkezleri, ekspertler ile tahminen 118 körüşüv teşkil etildi ve keçirildi.
Temsilcilik yolbaşçısınıñ muavini Olğa Kurışko Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyarda cemaat akimiyetiniñ ğayrıdan tiklenilmesiniñ hususiyetleri, Ukrayinanıñ vaqtınca işğal etilgen territoriyasında yaşağan şahıslarnıñ oquv neticeleriniñ tanılması aqqında Ukrayina qanun leyhaları boyunca esas işler aqqında tarif etti.
Taşevanıñ muavini Denis Çistikovnıñ malümatına köre, 2023 senesi temsilcilik tarafından vatandaşlarnıñ, şu cümleden Qırım sakinleriniñ yardım hattına ve başqa kommunikatsion kanallarğa yapqan 1000-ge yaqın çağıruvı baqıldı. Temsilcilik Ukrayina pasportınıñ resmiyleştirilmesinde ve devletten içtimaiy yardımnıñ tayin etilmesinde yardım kösterdi. Temsilcilik ukrayin vatandaşlarına vaqtınca işğal etilgen yarımadadan çıqış yollarını qıdıruvda yardım ete edi, üçünci memleketlerde bulunmaq ve Ukrayinağa qaytmaq içün sıñırdan keçüv meselelerinde yardım ete edi. Vatandaşlarnıñ tahminen 600 elektron ve yazılı muracaatı baqıldı.
Çistikovnıñ qayd etkenine köre, büyük cenk başlanğan soñ muracaatlar sayısı azlaştı, bu ise, onıñ aytqanına köre, işğalciler tarafından bağ kanalları boyunca nezaretniñ quvetleştirilmesinen bağlı, em de mecburiy seferberliginden qaçınğan bir çoq insan Qırım territoriyasından çıqqanınen bağlı.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
