Qadın faalleri Lutfiye Zudiyeva ve Mümine Saliyevağa berilgen para cezalarını ödemek içün yarımadanıñ farqlı köşelerinde yaşağan qırımtatarlar para topladı. 3000 ruble adet üzre 10 rublelik kapiklernen toplandı. Rusiye kontrolindeki Aqmescit Kiyev rayon mahkemesi Zudiyeva ve Saliyevanı yasaqlanğan teşkilâtnıñ timsallerini numayış etkeninde qabaatlı dep tanıdı.
İlhaq etilgen yarımadada faallerni taqip etüvniñ kerçek maqsadı ne? Qomşu Rusiyede bunıñ kibi davalarnıñ statistikası nasıl? Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ studiyasında «Qırım aqşamı» tok-şousında alıp barıcı Aleksandr Yankovskiy ile beraber qırımlı aq qorçalayıcı Lutfiye Zudiyeva ve «Memorial» Rusiye aq qorçalayıcı merkeziniñ uquqçısı Tatyana Gluşkova laf ettiler.
– Lutfiye, mayısnıñ 30-nda tutuluvıñız siziñ içün beklenmegen oldımı?
Qırımda şekillengen alanda çalışsañ, er kes bir kün sabadan evine tintüv keçirmege ya da başqa tedbirler içün keleceklerine azırLutfiye Zudiyeva
Lutfiye Zudiyeva: Ya tintüv, ya maña qarşı bir tahqiqat olacağınıñ ilk işareti mayısnıñ başında olğan edi, bala müessiseme – Elif merkezine – yerli politsiya kelip, şahsımnı soradı. İşte sıq-sıq olammı, saat qaçta – müessisesimniñ hadimlerinden bunı soradı. O vaqıt bir işaret olğanını añladım: ya operativ işlev, ya da dava azırlana. Qırımdaki faaller içün olarnıñ aq qorçalayıcı ve diger faaliyetniñ mantıqlı neticesi bu ola. Qırımda şekillengen alanda çalışsañ, er kes bir kün sabadan evine tintüv keçirmege ya da başqa tedbirler içün keleceklerine azır.
– Amma o künü sizni evde tutmadılar, öylemi?
Lutfiye Zudiyeva: E, soqaqta. Bazarda edim, soñra çaprazdan evge qayta edim. Ekstremizm ile küreş merkezi ve politsiya hadimleri etrafımnı sarıp aldı. Olarnen maşinağa minmem kerek, degenler. Aqayım celpname ketirmek kerekler, dep talap etti. Politsiya hadimlerinden biri operativ video çıqara edi. Olarnen beraber ketmeycegimizni aytqanda o vaqıt daa bir madde olacaq degenler – politsiya talaplarına riayet etmeymiz. Memuriy dava protokolını hadim endi Ekstremizm ile küreş merkeziniñ binasında tizgen edi.
– Aq qorçalayıcı faaliyetinen oğraşmañız, dep ayttılarmı?
Lutfiye Zudiyeva: Mence, bu tutuluv ve memuriy dava – tam bir resmiyetçilik. Bu tenbi usulı edi, quvetçiler memuriy dava açıp, faallerge işaret bere: bugün memuriy dava açtıq, amma işiñni toqtatmasañ, yarın daa ciddiy tesir usulları ola bile. Ne yazıq ki, amelde öyle ola. Remzi Bekirov, Ruslan Suleymanov, Nariman Memedeminov – aynı memuriy davalardan keçken insanlar. 2017 senesi olarğa qarşı memuriy davalar açılğan edi, 2018 senesi Nariman cinaiy dava boyunca tutuldı, 2019 senesi ise diger vatandaş jurnalistleri de tutıp alındı. Cemaat imayecileri, advokatlarğa nisbeten de aynısı yapıla. Emil Kurbedinovnı aytam, oña qarşı da menim 20.3 maddem boyunca dava açılğan edi.
– Mahkemede qabaatıñıznıñ delili ne oldı?
Lutfiye Zudiyeva: Üç ekran qaydı bar, ekisi – üçünci şahısnıñ yazısı, quvet müessiseleriniñ hadimleri olarnı qayd etti. Menim yazğanlarım bile degil, uquq ceetinden meni bu cinayette qabaatlamağa mümkün degil. Üçünci ekran qaydı – bir atıfnıñ paylaşuvı, anda Ukrainada yasaq etilmegen «Hizb ut-Tahrir» firqasınıñ timsalleri bar. Amma kene de, bu üçünci şahısnıñ yazısı, men bu timsallerni qoymadım. Uquq ceetinden baqılsa, mında dava qapatılmaq kerek edi, çünki temelde olğan malümat cinayet işlegenimni isbatlamay. Amma meni mahküm etmek, qabaatlav qararını çıqarmaq vazifesi olğanı içün dubara olmadı. Bu esnas ya para cezası, ya da memuriy apis cezasınen yekünlenir, dep bile edik. Amma çağına yetmegen balalarım olğanı içün tünevin aqşam evde edim.
– Bu mahkeme ükmüni ne yapacaqsıñız?
Mahkemeden soñ çıqqanda şu künü insanlar para cezalarını ödemek içün kapikler topladı, dep aytqanlarLutfiye Zudiyeva
Lutfiye Zudiyeva: Bugün advokatlar temyiz arizasınıñ metnini azırladı. Neticede Kiyev rayon mahkemesiniñ (Aqmescit – QA) aynı qararları olacağını añlaymız, amma ileri, şu cümleden Avropa insan aqları mahkemesine ketmek içün qararlar olmalı. Aq qorçalayıcı faaliyetinde aynı yönelişte devam etecekmiz… Qırımda bugün faallerge qoltutqan pek çoq insan bar. Bazıları bunı gizlemey, digerleri farqlı sebeplerden bunı açıq sürette aytmay, amma olar destek vastalarını qıdıra, siyasiy mabüslerniñ balalarına qoltuta, bunıñ kibi para cezalarını ödemek içün para toplay. Mahkemeden soñ çıqqanda şu künü insanlar para cezalarını ödemek içün kapikler topladı, dep aytqanlar. Qırımda er şey paylaşıla. Olar quvetçilerge insan belâğa oğrasa, bir özü qalmaycağını köstere.
– Tatyana, Qırımda Lutfiye Zudiyevanı mesüliyetke çekken madde boyunca Rusiyede ne qadar sıq mesüliyetke çekeler?
Tatyana Gluşkova: Er yıl mahkemede baqılğan bunıñ kibi davalar 2017-2018 senesi bütün Rusiyede 1600-den ziyade edi. Umumen alğanda memuriy cinayet davaları pek tez baqıla. Natsist timsallerini numayış etken ve teşviqat etken insanlarnı da mesüliyetke çekeler. Olar svastikanı asa ve rasist ibarelerini qullana. Onı antinatsist köntekstinde qullanğan insanlar da bazı vaqıtları mesüliyetke çekile. Bir iş adamı svastikanı parçalağan qırmızı yıldız içün mesüliyetke çekilgen edi. İnsan Ekinci cian cenkinde qazanılğan ğalebeni şereflemege istedi, oña ise natsist timsallerini numayış etkeni içün para cezasını bergenler. Yani sebebi olğan cezalar ola, amma sebepsiz soyları da çoq. Ne yazıq ki, külünçli vaqialar bile insanğa qarşı qararlarnıñ sebebi ola.
Malümat: Rusiye kontrolindeki Aqmescit Kiyev rayon mahkemesi mayısnıñ 31-nde qırımtatar faali ve aq qorçalayıcısı Lutfiye Zudiyevanı Rusiye Memuriy cinayetler kodeksiniñ 20.3 maddesini (yasaqlanğan teşkilâtnıñ timsallerini numayış etüv) bozğanındaqabaatlı tanıp, oña 2000 ruble para cezasını berdi.
Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi mayısnıñ 31-nde qırımtatar faali, Bağçasaraydaki ekinci «Hizb ut-Tahrir davası» mabüsiniñ ömür arqadaşı Mümine Saliyevanı Rusiye Memuriy cinayetler kodeksiniñ 20.3 maddesini (yasaqlanğan teşkilâtnıñ timsallerini numayış etüv) bozğanında qabaatlı tanıp, oña 1000 ruble para cezasını berdi.
Rusiye quvetçileri mayısnıñ 30-nda eki qırımtatar faalini tuttı: aq qorçalayıcı ve vatandaş jurnalisti Lutfiye Zudiyevanı ve Bağçasaraydaki «Hizb ut-Tahrir davası» mabüsiniñ ömür arqadaşı, «Qırım balalığı» teşebbüsiniñ koordinatorı Mümine Saliyevanı. Ekisi de Rusiye Memuriy cinayetler kodeksiniñ 20.3 maddesine istinaden qabaatlana – yasaqlanğan timsallerniñ numayışı. İşbu madde boyunca memuriy apis cezası berile.
Zudiyevanıñ aytqanına köre, dava malümatlarında qullanıcı Tagir Minibayevniñ 2014 senesi aprel ayında paylaşqan yazısı bar, Zudiyeva anda qayd etile.
Ukraina Tış işler naziri Pavlo Klimkin dünya toplulığını mayısnıñ 30-nda ilhaq etilgen Qırımda tutulğan qırımtatar aq qorçalayıcıları Lutfiye Zudiyeva ve Mümine Saliyevanıñ azat etilüvini talap etmesine çağırdı.
Al-azırda Qırım ve qomşu Rusiyeniñ müessiseleri bir de bir izaat bermediler.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Aleksandr Yankovskiy, qırımlı jurnalist, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ müellifi ve muarriri
