Mahsus Qırım.Aqiqat
Rusiye mayıs 9-ından grajdan bir dinni qurğanına oşay. Ve qırımtatarlarnı ondan silip aldı. Bunıñ içün olar öz vatanında sadece sayı azlığında degil, amma etik de bir azlıqta olmağa zorunda qaldılar.
Bu mayıs 18-i aqqında. Bu tatihnı mayıs doquzından sadece bir qaç kün ayıra. Amma birincisini Rusiye tantanalı ve sesli hatırlasa, ekincisinen körmemezlikke ura. Çünki onıñ aqqında hatıra zemaneviy Rusiyeniñ bütün esaslarını qıra bile.
Qırımtatarlarnıñ sürgünligi aqqında hatıra zemaneviy Rusiyeniñ bütün esaslarını qıra bile
Qırım nemselerde azat etilgeninden soñ, tamır halqnı Merkeziy Asiyağa çıqardılar. Çoq başqa halqlarğa köre, qırımtatarlarğa perestroyka vaqtınace vatanlarına qaytmağa razı olmay ediler. SSSR dağılğan soñ bile sovet mifologiyası Qırımda yaşamağa devam etti.
1991-inci yıldan soñ yarımada qoruqqa çevirildi. Sovet akimiyeti asreti sabıq imperiyanıñ başqa bölgelerine köre mında ziyadece tamır attı. "Asıl rus Qırım" aqqında mifni mıqaytlıqnen saqlap qaldılar - onıñ içün qara ve beyaz resimni boyalamaq içün yapılğan ıntıluvlar birden kesile edi.
Sovet kontseptsiyası qırımtatarlarnı bölge tarihından silinmesine imkân berdi. O, ev aqqını red etmek içün, bütün milletni hain ilân etti. Ve olar başqa SSSR halqları arasında bir istisna oldı. Sovet Birligi qalğanlarnı aralarında kollaboratsionistler olğan ğalip halqlar dep ilân etti. Ve yalıñız qırımtatarlar, aralarında "ayrı qaramanlar rastkelgen" hain halq olaraq ilân etildi.
Bu mevzuda iç bir muzakere etüvniñ imkânı olmadı. Çünki o sovet imperiyasınıñ Ulu Vatan cenki aqqında eñ büyük mifini boza edi.
Bu mif çerçivesinde cenkniñ bütün tarihi tam Yahşınıñ tam Yamannen küreşi şeklinde taqdim etildi. Qırımtatarlarnıñ sürgünligini bu sade kontseptke qoşsañ, Yahşı Yaramaynı yeñdi ve soñra, 1944 senesi mayıs 18-inde özü cinayetçilik yaptı dep olıp çıqa. Böyle yanaşma sovet adamı içün asıl kelişmey edi, onıñ içün sürgünlikni hatırlamamağa tırışa ediler, ya da bir-eki ibarenen qutula ediler, ya da qırımtatarlar öz taqdirlerinde özleri qabaatlı dep ayta ediler.
Tamır halqnıñ sürgünligi yañıdan Qırım tarihını uydurmağa imkân berdi
Tamır halqnıñ sürgünligi yañıdan Qırım tarihını uydurmağa imkân berdi. Qırımtatar toponimikasını aşıqa-aşıqa deñiştirdiler. Tarih dersliklerini - yañıdan yazıp qoydılar. Lüla kebapnı bile Sovet Birligi dağılmağance Qırım aşhanelerinde "Aqmescit kalbasları" kibi sata ediler.
Ancaq Sovet mifologiyası SSSR ile beraber ölmedi. Az vaqıt keçti ve şimdi o zemaneviy Rusiyeniñ sancaqlarına yañıdan köterildi. Bundan da ğayrı, "Ulu Vatan" cenki, cenkten EVEL ve ondan SOÑ bütün olğan şeylerni aqlağan grajdan bir dini oldı. Qırımnıñ şimdiki ükümdarları ğaliplerniñ nesli olaraq ilân etildi, onıñ içün o yıllar aqqında qolaysız kerçekler aqaretlene ve yasaqlana. Çünki bu, zemaneviy Rusiyeniñ varlığınıñ etik esasını mahv ete.
Qırım ilhaqından soñ yarımadanıñ tamır halqı, onı öz tarihından silmege tırışqan memlekette yaşamağa mecbur oldı
Soveta etikası, ritorikası ve atta özüni tanıması endi zemaneviy Rusiyede yañıdan mainstream oldı. O 1991 senesini başqadan oynamaq içün küreşe. Qırım ilhaqından soñ yarımadanıñ tamır halqı, onı öz tarihından silmege tırışqan memlekette yaşamağa mecbur oldı. Sürgünlik künü ise qırımtatarlarnıñ ögünde degil, amma olar içün tövbe etüv kibi qabul etile.
Ve qolay bir saylav ögüne qoydı. Olar keçken asırnıñ ortasında olarnı sürgün etken devletniñ etika ve estetikasını qabul etmeli. Cenk vaqtında olğan cinayetlerni, şu sıradan qırımtatarlarnıñ sürgünligini de aqlağan zemaneviy Rusiyeniñ grajdan dininen razı olmalı. Ve yarımadanıñ yañı vatandaşlığını qabul etmeli. Akis alda olarnı ileride de raatlıqnı bozğan esas telüke ve Rusiye Federatsyasınıñ bütünliginiñ ihtimallı bozucıları kibi körecekler.
Bütün aqibetler ile.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Pavel Kazarin, qırımlı jurnalist, Qırım.Aqiqat közeticisi
