Qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev Ukraina Mudafaa nazirligi ve Milliy telükesizlik ve mudafaa şurasınıñ vekillerinen körüşti. Olar Qara ve Azaq deñizlerinde Rusiye provokatsiyalarını muzakere etip, Ukrainanıñ bir qaç vilâyetinde cenk vaziyetiniñ ilân etilmesi doğrudır, dep hulâsa çıqardılar.
«Elbette, Milliy telükesizlik şuramızğa esaslanamız ve kerekmegen duyğurlarğa yol bermemek içün qarar almaqta aşıqmamağa tırışamız. Vaziyetni ögrenmezden evel resmiy bir izaat bermegen edi. Radada keçirilgen mesleat ve muzakerelerden soñ Mustafa Cemilev ve Meclis reisi Refat Çubarov cenk vaziyetiniñ ilân etilmesi devletni imaye etmek içün zaruriy bir adım olğanından emin oldılar. Demokratik rey berüv neticesinde bu adımğa çeşit fraktsiya deputatları ekseriyetiniñ qoltutqanı müim», – dey Qırımtatar Milliy Qurultayınıñ delegatı, Mustafa Cemilevniñ mesleatçısı Rustem Umerov.
Onıñ qayd etkenine köre, cenk vaziyetiniñ ilân etilmesi Ukraina prezidentiniñ saylavlarına tesir etmey, olarnıñ künü Yuqarı Rada toplaşuvında belgilengen edi. Umerovnıñ qayd etkenine köre, olıp keçkenlerniñ yekâne sebebi Rusiyeniñ tam bir cenk istilâsı oldı.
Rusiye halqara uquqnıñ bar olğan bütün qaidelerini bozdıRustem Umerov
«Rusiye halqara uquqnıñ bar olğan bütün qaidelerini bozdı. Şimdi kün devamında Qara ve Azaq deñizleriniñ sıñırında Keriç boğazını ve kene de halqara uquqnı bozğan Qırım köprüsini qapatqan rusiyelilerniñ telâşını köremiz. Moskva yapqan areketlerinen Qırım ilhaqını qanunlaştırmağa tırışa», – dey Umerov.
Mustafa Cemilevniñ mesleatçısınıñ fikirince, Rusiye Ukraina sıfatında bir telüke köre, birinciden, NATO ve Avropa Birliginiñ ortağı ve ola bilgen azası olaraq, ekinciden – demokratiya örnegi olaraq. Keriç boğazındaki ücümniñ maqsadlarından biri Ukrainada haos ve telâş çıqarmaq edi, bunıñ neticesinde prezident saylavlarında Rusiyege qoltutqan namzetniñ kösterilmesi mümkün edi, dep qayd ete Umerov.
Onıñ fikirince, Moskva ileride de memlekette Rusiyege qoltutqan küçlerni celp etip, Ukraina cenübindeki vaziyetni kerginleştirmege areket etecek.
Rusiyeniñ deñizde köstergen istilâsından soñ «lafta faal» ve «lafta vatanperverlerniñ» faalleşecegini beklemek kerekRustem Umerov
«Sır degil ki, Ukrainada Rusiyege qoltutqan «beşinci kolonna» bar. Belli bir cemiyet ya da etnik gruppalarnı aytmayım, olarnıñ içinde ayrı insanlarnı aytam. Rusiyeniñ deñizde köstergen istilâsından soñ «lafta faal» ve «lafta vatanperverlerniñ» faalleşecegini beklemek kerek. Bu insanlarnı başqalardan ayırğan şey – ükümetniñ er angi areketini tış istilânı körmemezlikke urıp, iç sebeplernen añlatmağa tırışmalarıdır», – dep añlata Rustem Umerov.
Vaziyet kerginleşmesiniñ esas ocaqları Azaq deñizi olğan Herson ve Zaporijjâ vilâyetleri ola bile, mında qırımtatarlar toplu yaşaylar.
«Farqlı malümatqa köre, mında 12 biñge qadar qırımtatarı yaşay. İnsanlarnı haberdar tutmaq içün eñ yaqın vaqıtta regional Meclis merkezlerinen çalışmağa niyetlenemiz: Rusiye istilâsınıñ areketleri, vaziyetniñ deñişmesi, Ukrainanıñ mudafaa imkânları ve ükümet alğan qararlarnıñ sebepleri aqqında malümat berecekmiz. Bizim vazifemiz – insanlarnıñ yalancı ve provokatorlar tarqatqan öşeklerge inanıp, olarnıñ qurbanı olmalarına ya da qorquğa dalmalarına yol bermemektir», – dedi Rustem Umerov.
Cemilevniñ yardımcısı qayd ete ki, Ukraina Mudafaa nazirligini ve uquq qoruyıcı organlarınıñ vekillerinen körüşken soñ Ukrainanıñ cenüp sıñırları yahşı etip pekitilgen, dep hulâsa çıqarmaq mümkün. Onıñ aytqanına köre, Ukrainanıñ telükesizlik ekspertleri Donbastaki vaziyet kerginleşecegini bekley, amma mında da ordu qarşılıq köstere bile.
Gemilerimizni deñizde imaye etmek içün imkânlarımız az olsa da, qarada istilâğa qarşılıq köstermek içün ordumıznıñ küçü yeterRustem Umerov
«Mudafaa ceetinden, bizim malümatımızğa köre, Mudafaa nazirliginiñ cenüp ve şarqta er angi istilâğa qarşılıq köstere bilecek yeterli qadar askeri bar. Yaqınlarda arbiyler ve uquq qoruyıcılarınıñ talimleri olıp keçti, em Qara, em Azaq deñizi tarafından ücümge qarşılıq kösterilmesi baqıldı, ordumız buña azır. Moskvanıñ nevbetteki adımı Qara deñizde provokatsiyalar ve Odesanıñ blok etilmesi ola bile. Bizim malümatımızğa köre, gemilerimizni deñizde imaye etmek içün imkânlarımız az olsa da, qarada istilâğa qarşılıq köstermek içün ordumıznıñ küçü yeter», – dep añlata Rustem Umerov.
Ealini haberdar tutmaq içün Meclis liderleri esas Ukrainada qırımtatarlar toplu yaşağan yerlerde haber etüv ve koordinatsiya sistemasını meydanğa ketirmege planlaştıra.
«Eñ yaqın vaqıtta Meclis liderlerinden biri, büyük ihtimalnen, Ahtem Çiygoz regional Meclis vekillerinen körüşecek. İnsanlarğa telâşlanmamağa ve istilâcınıñ menfaatları içün vaziyetni daa beter etmemege tevsiye etem. Bizni qorçalaycaq küçlü ordumız bar. Bu ziyaret vaqtında yerli akimiyet organları, uquq qoruyıcılar ve kütleviy haber vastalarınen körüşip, vaziyetni añlatacaqmız», – dey Qurultay delegatı.
Yerli ealiden ğayrı, Meclis reberligi problemge halqara diqqatnı celp etmek içün çalışmağa azırlana.
«Qara deñizde ittifaqdaşımız bar – Türkiye, Türkiye Tış işler nazirliginiñ vaziyetke dair beyanatı Avropa Birligi ve NATO vesiqalarınen aynı üslüpte azırlanğan. Türkiye zenaatdaşlarımızğa vaziyetni añlatıp, Rusiyeniñ bütün Qara deñizde vaziyetni kerginleştirgenini köstermege tırışacaqmız», – dedi Rustem Umerov.
Ukraina Arbiy deñiz quvetleri bildirgenine köre, noyabrniñ 25-nde Rusiyeniñ sıñır gemileri Odesa limanından Azaq deñizinde Mariupolge keçken Ukraina Arbiy deñiz quvetleriniñ gemilerine qarşı «açıq istilâiy areketler» kerçekleştirdi. Rusiyeniñ «Don» sıñır kateri Ukraina Arbiy deñiz quvetleriniñ «Yañı Qapu» reyd buksirine aselet çarptı.
Qırımdaki Rusiye FSB idaresi bildirgenine köre, noyabrniñ 25-nde Ukrainağa ait üç arbiy gemi «Rusiyeniñ devlet sıñırından qanunsız» keçip, Keriç boğazı yolunda «telükeli areketler» yaptı.
Daa soñra belli oldı ki, FSB Qara deñizde Ukraina gemilerine qarşı silâ qullandı. Kyivniñ malümatına köre, FSB açqan ateş neticesinde altı Ukraina askeri yaralandı. Rusiye FSBsi Ukraina gemilerine qarşı silâ qullanılğanını tasdıqlap, yaralanğan üç Ukraina deñizcisi aqqında haber etti.
Ukraina prezidenti Petro Poroşenko Kremlden Keriç boğazında zapt etilgen Ukraina deñizcileri ve gemilerini acele azat etmesini talap etti. Noyabrniñ 26-nda gece Ukraina milliy telükesizlik ve mudafaa şurasınıñ toplaşuvında cenk vaziyetiniñ ilân etilmesine azırlıq körmege qarar alındı.
Rusiyeniñ Keriç boğazında yapqanlarını bir sıra Avropa memleketi ve ABD tenqit eteler. NATO, vaziyetni ve Keriç boğazındaki adiselerni diqqatnen közetkenini bildirip, ağır-sabırlı olmağa ve vaziyetniñ daa beterine yol açmamağa çağırdı.
Soñki vaqıtları Azaq deñizi Rusiye uquq qoruyıcıları, birinciden Ukraina limanlarına ketken ve andan kelgen gemilerni tutqan sıñırcıları, tarafından yapılğan provokatsiyalarnıñ yeri oldı.
Kseniya Kirillova, Qırım.Aqiqat közeticisi
