Qırım kederde: fevralniñ 17-nde Aqmescitte 78 yaşında meşur qırımtatar ressamı, etnograf, qavmiyatçı, ameliy sanat ustazı, dizayner, Ukrayinada nam qazanğan ressam Mamut Çurlu vefat etti. 2025 senesi yanvarniñ 21-nde Anğara (Perevalnoye) köyünde yol qazasına oğrap, o, bir çoq yaranen hastahanege alındı.
Mamut Çurlu icadiy ömrüni Qırımtatar medeniyetiniñ ğayrıdan tiklenmesi ve inkişafına, diger qırımtatar ustaları ve qırımtatar örnegi tiliniñ teren ögrenilmesine bağışladı. Ustaznıñ hatırasına Mıkola Semenanıñ 2020 senesi fevral ayında Aqmescitte Mamut ağanıñ reberligi altında keçirilgen «Qırım. Sevgi ile» sergisi aqqında metnini ğayrıdan derc etemiz.
* * *
Teşkilâtçısı ve leyha reberi Ukrayinada nam qazanğan ressam Mamut Çurlu qayd etkeni kibi, «Qırım. Sevgi ile» sergisiniñ kontseptsiyası «Qırım üslübi» leyhası çerçivesinde, zemaneviy şaraitlerde qadimiy ananelerniñ ğayrıdan tiklenmesi ve inkişafınıñ temeli olğan qırımtatar halq sanatında saqlanıp qalğan Qırımnıñ asıl hususiy medeniyetine meraq, sevgi köstergen farqlı mütehassıs, millet ve yaştan ressamlarnı birleştirgen. Ne de olsa, XX asırnıñ 90-larınıñ başında qırımtatarlarnıñ büyük qısmı vatanğa qaytqan soñ resimge şevqnen yanaşqanlarnıñ küçünen Qırımnıñ qadimiy medeniyetiniñ er taraflama ğayrıdan tiklenüv esnası başlandı…»
Mamut Çurlu «Skitler, antik Yunanistan, Bizans, türk ve musulman dünyalarınıñ medeniyetleri Qırım toprağında parlaq bir iz qaldırğan, dep aytqan edi. Yarımada tarihınıñ biñlernen yılı qırımtatarlarnıñ medeniy tamırları küç alğan topraq ola. Lâkin 1944 senesi Stalinniñ bütün halqnı sürgünge yollaması Qırımnıñ ananeviy ameliy sanatınıñ er angi çeşitini sürgünlik yerlerinde bar oluv ve inkişaf imkânından marum etti».
Halq örnekleriniñ teren mündericesine yetken qırımtatar halq yaratıcılığınıñ meşur tedqiqatçısı Mamut Çurlu qadimiy tasvir tiliniñ manasını añlağan. Qırımğa qaytqan soñ o, halq ustazlarını celp etken «Qırım üslübi» mahsus leyhasını yerine ketirip başladı. O, seminar ve treninglerni teşkil ete, icatnen oğraşqan gençler anda kerekli bilgiler ala ve ananeviy tecribeni eserlerinde qullanmağa ögrene.
Декоративные панно и вышивка золотом: крымские татары возрождают этнический стиль (фотогалерея)
Mamut Çurlu tarif etken edi: «Devam ve soy, qoranta saqlavnıñ qadimiy tılsımlı işaretleri, bereketlilik ve amanlıq timsalleri daa küçlü ve parlaq bir şekilde «Çatırdağ» icadiy birleşmesiniñ zemaneviy işlerinde kösterile… Etnik üslüp al-azırda bütün dünyada populâr ola. O, zemaneviy yaşayışnıñ bütün saalarına keçe…»
Devam ve soy, qoranta saqlavnıñ qadimiy tılsımlı işaretleri, bereketlilik ve amanlıq timsalleri daa küçlü ve parlaq bir şekilde kösterileMamut Çurlu
Açılğan sergide em belli, em genç qırımlı ustalarnıñ 170 eseri taqdim etilgen. Bular Mamut Çurlu, Rustem Skibin, Gulnara Neglâdenko, Yuliya Tulupova, Sabriye Eyupova, Eldar Gusenov, Hatice Yunusova, Alime Güsenova, Lilâ Kaişeva, Refat Kurtveliyev, Lübov Storçak, Ediye Mustafayeva ve daa çoq ressam, er kesni aytmaq zor. Sergi çeşit malzemelerden ve tehnikada yapılğan bir çoq eserden ibaret. Mında çölmekçilik ve nağışnıñ çeşitleri, el toqumacılığı, qoqla, grafik işler, cam eserleri, kâğıt ve tahtada eserler, applikatsiyalar, maden, ağaç, kiyizden yapılğan eserler kösterilgen.
Qırımtatar halq ressamlarınıñ icadı em kontseptsiya olaraq teren, em büyük ameliy emiyeti bar. Onıñ kontseptual tabiatı halqnıñ ruhu ve bediiy dünyası, inançları ve bütün nesiller içün qonuşuv vastası olğan bediiy tiliniñ canlanuvında ifadelene. Amma em turistik bazarda elit ediyelik olaraq, em de Qırımda restoran ve qavehanelerniñ, müzey ve ev interyerleriniñ yaraştırılması içün, milliy merasimlerniñ ve turmuşnıñ ihtiyacları içün alına.
Bundan ğayrı, medeniy rekonstruktsiya esasında yapılğan zemaneviy qırımtatar ameliy sanatınıñ eserleri Qırımnı onıñ tışında da daa büyük muvafaqiyetnen taqdim ete bile. «Qırım üslübi» leyhası çerçivesinde Moskva ve Qazanda, Parij ve Ankarada, Varşava ve Ukrayinanıñ büyük şeerlerinde bir çoq sergi yapıldı.
Mıkola Semena, qırımlı jurnalist, Qırım.Aqiqat müellifi
Müellifniñ fotoresimleri
** ** ** ** **
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
