Rusiyede Moskva şeer mahkemesi Moskva Lefortovo mahkemesiniñ qararını lâğu etip, aman-aman bir yıldan berli apiste tutulğan qırımlı Leniye Umerovanı azat etmedi. İtiraz etilgen qarar daa noyabrniñ 21-nde qabul etildi. Qıznıñ apiste qaluv müddeti üçünci kereuzatıldı. O, 2024 senesi yanvarniñ 5-ne qadar apiste qalacaq.
Leniye nasıl şaraitlerde tutula? Oña qarşı qabaatlavlarnıñ temellerine dair tafsilâtlar barmı? Qırımlığa qarşı açılğan davağa tuvğanları nasıl dayana? Umerova siyasiy sebeplerden taqip etile dep aytmaq içün yeterli sebepler barmı? Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında alıp barıcı Sergey Mokruşin Leniyeniñ ağası Aziz Umerov ve aq qorçalayıcı, ZMINA insan aqları leyhasınıñ idarecisi Viktoriya Nesterenkonen laf etti.
Leniye Umerova – Kyivde yaşağan ve 2022 senesi dekabr ayında hasta babasına Qırımğa ketkende Rusiye-Gürcistna sıñırında Rusiye uquq qoruyıcıları tarafından tutulğan qırımlı. Onı casuslıqta qabaatlaylar. Rusiyede bu maddege istinaden 20 yıl apis cezası berile bile.
Leniyeniñ ağası Aziz Umerov bu qabaatlav beklengen edi, dep ayta. Qırımlı sıñırda Rusiye pasportı olmağanı içün tutulğan soñ onı sıñırdan keçüv qaidelerini bozğanında qabaatladılar. Bu memuriy uquq bozuluvı ola.
Aziz qız qardaşını ağır cinayette qabaatlamaq içün bir manaçıq olğanını ayta.
«Yuqarı Mahkemede bu qararnı lâğu ettirip olğan soñ onı yarım daqqağa azat etkenler, soñra adiy urbada erkekler kelip, başına çuval taqqan ve belli olmağan yerge alıp ketkenler. Soñra 15 künlik apis cezaları oldı, toqtamayıp, Rusiyede «memuriy karusel» deyler. Başından berli aq qorçalayıcılar, tuvğanlar, soy-soplar onı ağır cinayette qabaatlamaq içün qanunsız tutalar, dep ayta ediler. Ekstremizm, terrorizm ya da casuslıq ola bile – onı da yapqanlar», – dep tarif etti Aziz Umerov.
Qırımlı Leniye Umerova Qırım işğalinden soñ esas Ukrayınağa ketip, Rusiye pasportını almadı.
Sıñırdan keçken avtobusta tek qız qardaşımnıñ Rusiye pasportı yoq ediAziz Umerov
«Biz 2014 senesi vatandaş fikrini bildirip, Qırımda Rusiye pasportını almağa razı olmağanı içün bir intiqam olğanını tüşünemiz. Sıñırdan keçken avtobusta tek qız qardaşımnıñ Rusiye pasportı yoq edi. Onı tutmaq içün esas sebep bu oldı», – dep eminliknen ayta Aziz.
Soñki sefer Aziz qız qardaşınen bir yıl evelsi subetleşti. Qorantasına pek az mektüp kele, tsenzura teşkerüvleri sebebinden olar da uzun vaqıt kelmey. Andan belli olğanına köre, aman-aman bir yıl Leniye kamerada bir özü edi. Tek yaqında bir kişi daa yerleştirildi.
«Kim olğanını bilmeymiz. Mahkemeden evelki tahqiqat devam ete. Ekspertizalar belgilep, Rusiye Mudafaa nazirligine muracaat etkenler ve cevap bekleyler. Soñra mahkeme başlancaq. Dava, hatırlatayım, gizli. Tafsilâtlarını kimse aytmay. Advokatlardan malümat tarqatmaycaqlarına dair imzalar alındı», – dep tarif etti Aziz Umerov Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında.
Leniye ciddiy ameliyat keçirgen babasına yardım etmek içün Qırımğa ketti, dep hatırlattı Aziz. Qanseri bar, qızı apiske alınğanına zor dayana.
«Babamıznıñ sağlıq vaziyeti pek ciddiy. Turğun remissiya bar, amma sağlığına qavuşamaz», – dep qayd etti Aziz. Eñ zor şey vaziyetke tesir etip olamamaq ve Leniyeniñ azat etilüvine yardım etememek.
«Qız qardaşım mektübinde yazğanı kibi: itibar sözleriniñ ve azatlıqnıñ fiyatı yoq ve olarnı satın alamazsıñ, amma olar içün bedel ödemege mecbursıñ», – dep tarif etti Aziz.
Leniye Umerovanıñ cinaiy taqip etilüviniñ bütün siyasiy alâmetleri bar, dep tüşüne ZMINA insan aqları merkeziniñ leyha reberi Viktori Nesterenko. Rusiye mahkemeleriniñ bir qaç oturışuvı oldı, qıznıñ apiste qaluv müddetleri memuriy qabaatlavlarnen uzatılğan edi. O vaqıt añlaşıldı ki, vaqıt sozalar, Leniyeni cinayette qabaatlaycaq ediler, dep ayta aq qorçalayıcı.
«Şimdi onı casuslıqta qabaatlaylar, apiste qaluv müddetini uzatqanlar, siyasiy taqip olğanını aytmaq mümkün... Aq qorçalayıcılar ve halqara toplulıq işğalci akimiyetke ve Rusiyedeki akimiyetke basqı yapmasa, Leniye uzun müddet devamında apiste qala bile. Terrorizm qabaatlavınen apiske alınğan diger qırımtatarlarnıñ davalarınen qıyaslasaq, o, 10-dan 18 yılğa qadar azatlıqtan marum etile bile», – dep bildirdi Viktoriya Nesterenko.
Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük istilâsından soñ aq qorçalayıcılar işğal etilgen Qırımda taqipler quvetleşkenini qayd ete. Yarımadada qırımtatarlarğa qarşı «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtında iştirak etüv manaçığınen açılğan terrorizm ve ekstremizm davalarından ğayrı, casuslıq ve diversiya davaları peyda oldı. Aq qorçalayıcı qırımlı siyasiy mabüslerniñ Rusiyege qanunsız sürgün etilüvini, mecburiy seferberlikni insan aqlarınıñ bozuluvı dep saya.
«Siyasiy mabüsler SİZO ve apishanede kene taqip etile. Olarğa tibbiy yardım kösterilmey. Yılnıñ başında eki siyasiy mabüs tibbiy yardım alamağanı içün vefat etti. Qırımtatarlarnı taqip etüv siyaseti devam ete. Bu qorquzuv, siyasiy mabüslerniñ soy-soplarına basqı ola. Bir qorantadan eki-üç kişi tutulğan qırımtatarlarnıñ davaları bar», – dep tarif etti Viktoriya Nesterenko.
Ukrayınanıñ Rusiye taqip etken vatandaşlarını qoruycaq aletleri çoq degil, dep ayta Viktoriya Nesterenko. Rusiyege tesir etmek talabınen beyanatlar ve halqara teşkilâtlarğa muracaatlar vastasınen siyasiy basqı ve sanktsiyalar.
«Taqiplerge alâqası olğan insanlarğa qarşı ayrı sanktsiyalar. Qadı, prokuror, FSB hadimlerine. Cezasız qalmaları daa çoq cinayetke yol aça. İnsannıñ apis cezası bitkenini beklep otursaq, bu yañlış olur», – dep ayta Viktoriya Nesterenko.
Ukrayına prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy temsilcisi Tamila Taşevanıñ aytqanına köre, memlekette qırımlı siyasiy mabüslerni Rusiye apishanelerinden azat etmek içün çalışalar. 180 soyadı olğan cedvel bar.
Bu cedvel ukrayınalı esir ve siyasiy mabüslerniñ deñişüvinen oğraşqan Ukrayına devlet qurulışları ve aq qorçalayıcılarnen tasdıqlandı. Ukrayına prezidenti Volodımır Zelenskıy bu yıl iyul ayında onı Türkiye zenaatdaşı Recep Tayyip Erdoğanğa berdi.
Temsilcilik, Rusiye Federatsiyasınen qırımlı siyasiy mabüslerniñ azat etilüvinde muzakere rolüni alacaq diger halqara ortaqlarnı da celp eterler, dep ümüt ete.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
