Yañı koronavirus adamdan adamğa nasıl keçkeni, hastanen yaqın qonuşma ne demek ve adam ne vaqıt yahşı oldı dep sayıla bile? Bu suallerge cevap İtaliya Sağlıq Nazirliginiñ malümatında berile.
1. Yañı koronavirus adamdan adamğa nasıl keçe?
Yañı koronavirus - respirator virusıdır, ilk-evelâ hasta adamnen yaqın bulunmadan keçe bile. Esasen:
- hasta adamnıñ tükürçigi, öksürigi, aqsırığından;
- hastanen yaqın bulunmaqtan;
- hastağa ya da hasta adamdan virusnı alğan şeylerge toqunmadan soñ kirli (ya da daa yuvulmağan) ellernen ağız, burun ya da közlerniñ tiyesinden.
Siyrek allarda infektsiya boqtan keçe bile. Onıñ içün hastalarnıñ gigiyena tedbirlerine uymaları, misal içün ayrı poşuğa ya da tirsekke öksürmeleri ve tükürmeleri müim.
- Hasta adamnen yaqın qonuşmaq nedir?
Hastalıqlarnıñ profilaktikası ve nezareti boyunca Avropa merkezi (ECDC) yaqın qonuşmanıñ aşadaki izaatını bere:
- hasta adamnen 2 metrden az mesafede 15 daqqadan çoq yan-yanaşa bulunma;
- hasta adamnen qapalı odada (misal içün, meclis hanesi) 2 metrden az mesafede 15 daqqadan çoq bulunma;
- hasta adamnen bir evde yaşama;
- hasta adamnen beden kontaktı (misal içün, qol tutuşma);
- hasta adamnıñ çıqartılarınen kontakt (misal içün hasta adam qullanğan poşunıñ çıplaq elnen tiymesi).
3. Yañı koronavirus sathıda ne qadar yaşay?
Şimdiki malümatqa köre, virus sathıda bir qaç saat yaşay.
Sade dezinfektsiya maddeleri virusnı öldüre ve başqa adamlarnıñ yapışmasına yol bermey. Misal içün, terkibinde 70% spirt ya da 0,5% hlor olğan şingenlikler. Sıq-sıq qullanğan şeyleriñizni (misal içün, cep telefonı) dezinfektsiya yapmağa unutmañız.
(Bazı tetqiqatlar köstere ki, korinavirus demir ya da plastik kibi satıhlarda 72 saatqa qadar yaşay bile).
4. Koronavirus, simptomları olmağan hasta adamdan başqa adamğa yapışıp olamı?
Dünya Sağlıq Teşkilâtınıñ malümatına köre, virus, esasen, simptomları olğan adamlarnen yaqın qonuşmadan yapışa. Amma sayıla ki, siyrek allarda hastalıqnıñ başlanğıç seviyesinde simptomlar asıl olmağanda ya da pek yengil olğanda da virusnıñ yapışması mümkün.
5. Hastalanğan adamnı ne vaqıt sağlam saymaq mümkün?
Biri-birisinden soñ yapılğan eki koronavirus testi menfiy olsa, adam sağlam sayılır.
6. Yañı koronavirus infektsiyası aşta yapışa bilemi?
Çoqusı alda respirator hastalıqları aştan yayılmay. Amma aşnen bütün gigiyena qaidelerine uyıp oğraşmaq kerek. Şimdilik mütehassıslar virus yapışma yollarını alâ daa ögrenip tura.
7. Soqaqlarnı dezinfektsiya yapmaq kerekmi?
Yol ve soqaqlarnıñ virus yapışmasına tesiri bar olğanını iç bir delili yoq. Soqaqlarnı sade sabun/yuvucı vastalarnen yuvulması tevsiye etile.
Daa evel 2019-nCoV olaraq belli SARS-CoV-2 koronavirusı Qıtayda keçken yılnıñ soñunda qayd etildi.
O, COVID-19 hastalığınıñ sebebi oldı. Hastalıq yengil keçe bile, bazı insanlarda suvuqlanuv ve gripp alâmetleri, yüksek sıcaq ve öksürüv körüne bile. Bu ölüm sebebi ola bilgen pnevmoniyağa keçmesi mümkün. Hastalarnıñ ekseriyeti tüzele; çoqusı allarda immunitet sisteması zayıf olğan insanlar, hususan qartlar vefat ete.
2020 senesi martnıñ 11-nde Dünya sağlıq teşkilâtı yañı koronavirus sebebinden başlağan hastalıq qırğınlığını pandemiya olaraq tanıdı.
