«Qırım platforması» sammitinde Qırımnıñ işğalden azat etüv strategiyasını ABD, Avropa Birliginiñ memleketleri, NATO ve halqra teşkilâtlarnıñ temsilcileri muzakere etmek niyetindeler, dep bildirdi Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba. Çoqmı bu, azmı, kim sammitte olacaq, kim ise olmaycaq bunıñ aqqında Qırım.Aqiqat aytıp bere.
Qırım platforması – Ukraina tarafından başlatılğan yañı halqara mesleatlaşma ve koordinatsiya formatı. Platformanıñ resmiy faaliyetiniñ temeli 2021 senesi armanıñ ayınıñ 23-nde Kyivde tesis Sammitinde qoyulacaq. Sammitte, Qırım ile bağlı halqara siyasetiniñ esas parametrlerini belgileycek Ortaq beyanname qabul etilecek.
Tış işler nazirliginde qayd etkenlerine köre, sammitniñ kelecek iştirakçileri ile muzakerelerni gizli keçirgenler. Rusiyeniñ tazyığı ve atta tehditleri sebebinden, sammitte iştirak etmege razı olğa memleketelrniñ cedveli uzun müddet ilân etilmedi.
İştirakçilerni soñuna qadar gizlediler
İlk künlerden başlap, Rusiye, bu onıñ topraq bütünliigne qast etüv olğanını bildirip, «Qırım platforması»na qarşılıq kösterip başladı.
Rusiye temsilcileri sammitni itibardan tüşürmek içün açıq bir malümat kampaniyasını keçireler. Ukraina TİN bildirgenine köre, Rusiye TİN başlığında Avropa memleketleriniñ temsilcilerine "tehdit tilini" qullanıp, olarnı tedbirge qatılmaqtan çekindirgen «Qırım platforması»na qarşılıq gruppaları teşkil etilgen.
«Onıñ diplomatik temsilcilikleri vastasınen «Qırım platformasını» itibardan tüşürmege tırışalar. Bu malümatnı ortaqlarımızdan da alamız. Olar Rusiye elçilerinen yapılğan körüşüvler, bu körüşüvlerde «Qırım platforması» aqqında ne aytalar ve oña qoşulacaq memleketlerge nasıl yanaşaqlarını aytalar. Bu telüke tilidir. Er bir memleketniñ bu telükelerni körmemezlikke uracaq imkânı yoq. Rusiye ile işbirligi iqtisadiya ya da arbiy işbirligi ceetinden tenqidiy olğan bir sıra memleket bar. Buña da doğru yanaşmalımız.», – dedi Ukraina TİN birinci muavini Emine Ceppar.
Rusiyeniñ tazyığı sebebinden Qırım platforması iştirakçileriniñ cedvelini soñuna qadar gilediler. Ve tek avgustnıñ 19-nda tam cedvelni ilân ettiler.
Ukraina TİN Dmıtro Kuleba avgustnıñ 23-nde Kyivde keçirilecek «Qırım platforması»sammiti iştirakçileriniñ tolu cedvelini ilân etti. Onıñ malümatına köre, sammitte 44 memleket ve halqara teşkilât iştirak etecek, olarnıñ arasında 14 devlet, ükümet ve AB başları.
Avgustnıñ 20-nde memleketlerniñ sayısı 45 oldı. Olarğa daa İslandiya qoşuldı.
Qırım platforması iştirakçileri arasında Avropa Şurası, GUAM, NATO, Avropa komissiyası.
Sammitke Avropa Birligi (şu cümleden prezidenti), G7 ve NATO memleketlerniñ temsilcileri kelecek.
Evel Qırımtatar haklı lideri Mustafa Cemilev, Yaponiya elçisi Kurai Takaşi ile körüşken soñ, bu memleketniñ başlıqları sammitte iştirak etip olamacaqlarını, amma beyannameni imzalaycaqlarını bildirdi. Yaponiyanı avgustnıñ 23-nde elçi temsil etecek.
Ukraina öz strategik ortağı adlandırğan memleketler arasında sammitte Azercaycan ve Çin temsiljileri olmaycaq. Qırım platformasında iştirak etmekten red etken memleketlerniñ açıq mevamı şimdilik yoq.
«Bütün qabaatnı Rusiyeniñ tazyığına atmaq kerekmey»
Ukraina prezidentiniñ Qırım MC-deki Temsilciligi, Qırım platforması iştirakçileriniñ terkibini yarımadanıñ işğalden azat etilmesinde Ukrainağa büyük destek kibi qıymetlendire. muavini Tamila Taşeva
«Pandemiya, iqtisadiy buhran ve diger global telükeler şaraitinde bu qadar iştirakçi, Qırımnıñ işğalden azat etilmesi meselesinde devletimizge büyük destek olğanını köstere. Uzun müddet Ukraina yarımadanıñ qatarılması ile bağlı faal mevam bildirmedi, amma şimdi vaziyet bam-başqa. Bütün esas ortaqlarımız Qırım platforması sammitinde iştirak etecek», – dedi Ukraina prezidentiniñ Qırım MC-deki temsilcisiniñ muavini Tamila Taşeva.
Öz nevbetinde Halqara munasebetlerniñ araştırılması merkeziniñ müdiri Nikolay Kapitonenko, Qırım platforması iştirakçileriniñ cedveli halqara kün tertibinde Qırım meselesiniñ seviyesini pek yahşı köstermey, dep saya.
«Devlet ve ükümet seviyelerinde temsil olunğan memleketler çoq degil. Tış işler nazirleri seviyesinde Ğarbiy Avropa memleketleri temsil etilgen. Olar bizim içün müim, çünki telükesizlik saasında Avropanıñ siyasetini köstereler. Nazirler seviyesinde Büyük Britaniya ve ABD, elçiler seviyesinde bir qaya diger memleket temsil etilgen. Olarnıñ çoqusı bizim qomşularımz. Bu, Qırım global seviyeli meseleden, yalıñız qomşularnı raatsızlağan tar mıntaqaviy meselege çevirilgenini köstere. Ukraina yahşı etip tüşünmei: kerçeklik doğru qabul etilemi?», – dedi o.
Onıñ fikrince, Ukraina TİN aytqanı kibi Rusiyeniñ tazyığı memleketlerniñ Qırım platforması sammitinde iştirak etmek qararını global tesir etip oladı.
«Rusiye Qırım platforması sammitine qarşılıq köstergeni mantıqlıdır. Bir şey yapmasa edi, hucur olur edi. Amma menim fikrimce, bütün qabaatnı Rusiyeniñ tazyığına atmaq kerekmey. Qırım platformasına kelmecek ya da devlet başları yerine elçilreni yollaycaq bütün memleketlerniñ bunı Rusiye tazyığı altında yapqanlarını tüşünmek yañlıştır. Bunıñ sebebi, Qırım meselesi bu yıllar içinde dünyanıñ kün tertibiyeden yoq olğanıdır», – dep saya Kapitonenko.
«Qırım platforması»
Qırımnı işğalden qurtaruv halqara meydançığı (Qırım platforması) – Ukraina akimiyetiniñ qırımlılarnıñ aqlarını qorçalamaq ve işğal altındaki yarımadanı azat etmek içün Ukraina ve halqara ortaqlarınıñ areketlerini koordinatsiya etmek içün muzakere platformasınen bağlı teşebbüsidir.
2020 senesi sentâbr ayında Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy BM Baş Assambleyasınıñ 75-nci sessiyasında iştirakçi memleketlerni bu platforma qurulmasına qoşulmağa çağırdı.
Daa evel böyle planlarını Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlar meseleleri nazirligi ve Ukraina Tış işler nazirligi aydınlatqanlar. Ukraina Tış işler nazirligi, Donbastaki zıddiyetni çezüv ve Qırımnı işğalden qurtaruv muzakere meydançıqları bir-birinden ayrı olmalı, dep tüşüne.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar bildirgenine köre, Rusiyeni Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platformasında iştirak etmege davet etecekler, amma iştirak etecegine inanmaylar. Bundan evel Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba, Rusiyeni bu meydançıqta körmey, dep ayttı.
2020 senesi oktâbr ayında Poloniya Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platforması çerçivesinde çalışmağa meraqlı, dep bildirdi.
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy bildirgenine köre, Avropa Birliginiñ liderleri Avropa Birliginiñ Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına qoşulmağa azır olğanını ayttı. Resmiy Kyiv Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına Türkiye, Malayziya, Slovakiya, Büyük Britaniya ve diger memleketler qoşulır, dep bekley.
Kreml, Qırım meselesi qapatıldı ve Rusiye onı halqara muzakerelerge almaycaq, dep bir qaç kere bildirgen edi.
