Kreml kontrolindeki Aqmescitniñ Jeleznodorojnıy rayonı boyunca Tahqiqat bölügi keçken sene qırımtatar şairesi Aliye Kenjaliyevağa qarşı 2018 senesi mayısnıñ 9-nda «Qırım» gazetasında derc etilgen cenkke qarşı kibi tanılğan şiirleri içün Rusiye Ceza kodeksiniñ (natsizmni aqlav) 354.1 maddesine istinaden tahqiqattan evelki teşkerüv başlatqan edi. Teşkerüv cinayet alâmetlerini tapmadı. Qırımlı şaire Qırım.Aqiqatqa intervyü berdi.
– Rusiye uquq qoruyıcıları icadıñızğa çoq diqqat ayıramı?
– Ümüt etem ki, şimdi icadıma büyük meraq yoq. Eñ azından, meni bir yerge çağırmaylar ve sual bermeyler.
– Siziñ fikiriñizce, keçken sene icadıñız Rusiye uquq qoruyıcılarınıñ diqqatını ne içün celp etti?
– Ümüt etem ki, bu qabiliyetimnen bağlı (külümsire – QA). Çoq insan yaza ve daa «telükeli» metinler yaza, amma bütün şiirler insan sözlernen ifadelengen duyğularını tanımağa başlağan küçlü duyğularnı doğurıp olamay. Meni oquylar. Bunı kim begenir?
– Cemaatnıñ destegini is etesiñizmi?
Tanış olmağan insanlar kelip, yardım qolunı uzatmağa teklif etken ediler. Böyle vaziyetlerde halqımnıñ birligi kösterile
– Ebet! Er vaqıt is ete edim, amma oğursızlıq vaqtında pek yahşı is ettim. Yaza ve telefon ete ediler: tanışlarım ve tanış olmağan insanlar. Tanış olmağanlar kelip, yardım qolunı uzatmağa teklif etken ediler. Böyle vaziyetlerde halqımnıñ birligi kösterile. Qırımtatarı olğanımdan ğururlanam! Başqa birisine de aynı şekilde qol uzatırım.
– Şimdi ne mevzuda yazasıñız?
– Meni raatsızlağan şeylerni yazam, yazmağa mecbur etken şeylerni: ana yurt sevgisi, halqımnıñ ğam-qasevetleri, oğulları apishanelerge alınğan analarnıñ acısı, satqınlıq ve sadıqlıq, tamır ve iman, para ve qıymetler aqqında. Mında ve şimdi olğan er şeyni is etkenim kibi yazam. Bu lirikadır.
– İcadiy körüşüvleriñiz olamı?
– E, hayriye ya da belli künlerge bağışlanğan körüşüvler keçiremiz. Bazı vaqıtları Qırımnıñ er angi şeerinde qavede oturıp oquymız. İnsanlar bizni körip eşitmege istey. Bizler – zemaneviy qırımtatar şairlerimiz.
– Zemaneviy Qırımda ne ilham bere?
Menim qaraman, güzel halqım ilham bere
– Menim qaraman, güzel halqım ilham bere.
– Raatsızlağan ve qasevetlendirgen şeyler barmı?
– Qasevetlendirgen… Halqımnıñ başına kelgenler meni qasevetlendire. Olmaycaq cinaiy davalar, tintüvler, delilsiz qabaatlavlar. Bir şey ayttıñ, qayda ayttıñ ve nasıl ayttıñ, daimiy qorqu bar. Şiirler de «filtrlemege» ögretti. Ceza kodeksiniñ maddelerini bilmek içün ders oldı. Nasıl qasevetlenmeyceksiñ? Qaranlıq. Er şeyni añlatıp olamazsıñ, kerekmey de, fikir etken insan özü er şeyni köre ve añlay.
– Soñki beş yıl içinde mektep mezunlarında, hususan qırımtatarlarda, Rusiye mefküresiniñ mahsulı is etilemi?
– Balalar körgen ve eşitken er şeyni qabul ete. Ve, elbette, vatanperverlik terbiyesiniñ mahsulı bar. Amma qırımtatarlarnıñ aile degerleri pek küçlü ve büyüklerge, hususan ana-babanıñ fikrine ürmetleri büyüktir. Balağa müit vaqtınca tesir etse de, genç ana-babağa qarşı çıqa, bu keçe. Aile degerleri ise qala.
Qorantada şekillengen fikir ve tüşünceler qırımtatarlar içün esas ola, menim fikirimce. Ana-babalarımız Sovetler Birliginde yaşadı. Ne oldı? Bu nesilden iç birisinde sovetlerniñ mefküresini körmeyim. Biñ yıllarnen mında yaşadılar, halq olaraq şekillendirler. Neler olmadı. Beş yıl içinde qanımızda ya da başımızda ne deñişe bile?
