«Dağıluv, soluqlıq ve yıqıntılıq». Faaller Qırımnıñ köyleri aqqında ayta

Qırımnıñ Rusiye akimiyeti bildirgenine köre, Rusiye Federatsiyasınıñ federal bücetinden maliye etüv yardımınen köylerdeki yaşayış eyiliştirildi. Amma bücetten berilgen para ve kerçek neticeler aynımı? Bunı Qırım.Aqiqat qırımlı faallerden soramağa qarar berdi.

Rusiyeniñ baş nazir muavini Viktoriya Abramçenko bildirgenine köre, «üç yıl devamında devlet programması çerçivesinde federal bücetten köylerniñ inkişafı ve köylerde yaşayış keyfiyetini eyiliştirüv içün aman-aman 125 mlrd ruble ayırıldı». «2020 senesine qadar köylerniñ inkişafı» federal programmasında Qırımnıñ aman-aman bütün köyleri iştirak etti.

Rusiye federal programmalarından ğayrı, köylerniñ inkişafı regional programmalarnen de maliye etile. Al-azırda Qırımda 2020-2025 seneleri «Köylerniñ umumiy inkişafı» alt programması kerçekleştirile, onıñ maliyeti 752,866 million ruble ola, meselâ, 2022 senesi bu alt programma çerçivesinde «Köylerniñ abadanlaştırıluvı» tedbirlerine 10 million ruble berildi. 2023 senesi Qırım çiftçilerine qoltutmaq içün 30 million rubleden çoq berilüvi planlaştırıla.

Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ milletlerara işler ve sürgün etilgen vatandaşlarnıñ işleri Cumhuriyet komitetiniñ reberi tecribesi olğan qırımtatar faali Edem Dudakovnıñ Qırım.Aqiqatqa aytqanına köre, Qırımda köylülerniñ yaşayışı daa yahşı olmay.

«Köylerde bir deñişme körmeyim. Merkeziy yollarnı yapqanlar, ebet. Bala meydançıqlarını qurğanlar. Qırım – «Rusiye Federatsiyasınıñ vitrinasıdır». Sovetler Birligi vaqtında baltık cumhuriyetleri de vitrina edi. Moskva da öyle qala. Bu vitrinanıñ vazifesi – Qırım ilhaqını aqlamaq ola. Lâkin köylülerniñ yaşayış seviyesi doquz yılda yahşı olmadı, eñ müimi bu. Qırım «boz» bir alan qalğanı içün yaşayış seviyesi pek deñişmedi. Tış dünya, medeniyetnen bağlar yoq, yekâne logistik yol – Rusiye Federatsiyası, böylece, Qırım qapalı olğanı içün iqtisadiy ceetten serbest inkişaf etip olamay. Bu bir aksioma. Köy hocalığına çiftçiler içün büyük grantlar da tesir etmedi. Sebep aynı – qapalı «boz» alan. Şunıñ içün Qırım ep depressiv region olacaq, Moskvanıñ parasınen nasıl bir resim yapılsa yapılsın. Bolluq ve inkişaf timsalleri – vitrina, çünki öz parasına qurulğan bir şey yoq. Qırımnıñ parası az», – dep tarif etti faal.

Aluştalı faal Aleksandr Rusakov Qırım.Aqiqatqa izaat berip, köy hocalığınıñ inkişafında tış körünişke emiyet berile, dep qayd etti. «Köylerde bala meydançıqları kerçekten yapıldı – zemaneviy, balaban meydançıqlar ve çeşit şeylernen donatılğan», – dep qayd etti Rusakov.

«Qırım halq cebesi» cemaat areketiniñ tesisçisi Sergey Akimovnıñ fikirince, Qırımnıñ köylerine sarf etilgen para ve olğan neticeler bir-birine teñ degil.

«Ebet, soñki doquz yılda köylerniñ inkişafına berilgen para ayrete qaldıra. Amma neticesi öyle degil. Qırımnıñ köy rayonlarında bir sıra problemler bar, aman-aman bütün regionlar parağa muhtac. On yılda bu paranen Qırımnıñ köy hocalığı bam-başqa seviyege ketirile bilir edi, köy hocalıq mahsulatı Rusiye ve Beyazrusiye regionlarından degil, Qırımdan ketirilir edi. Amma bizde eñ müimi – doğru esabat bermek, er şey yapıldı, yani paralar sarf etildi dep köstermek! Netice bu», – dep izaatladı vaziyetni Qırım.Aqiqatqa cemaatçı.

Qırımlı faal ve şaire Anfisa Tretyakovanıñ Qırım.Aqiqatqa tarif etkenine köre, Qırımda gençler köylerden ketmege devam ete.

«Şeer – küçtir: köyde böyle tüşüneler. Yaşlar köylerden kete. Bu tek Qırımda degil, memlekette öyle. Qırımda ise esas Rusiyeden kelgen mütehassıslar az degil. Biz olmağan yerde yahşı. Qırımlı mütehassıslar esas Rusiyede iş qıdıra, Rusiyeniñ farqlı köşelerinden insanlar ise Qırımğa çalışmağa kele, dep tüşünem. Amma eki taraf da köyde qalmağa istemey», – dep tarif etti faal.

Rusiye Cemaat palatasında iş tecribesi olğan cemaatçı ve mimar Olga Veçer Qırım.Aqiqatqa izaat berip, Qırımda yüksek qabarcılıq seviyesi köylerniñ inkişafına keder ete.

«Ebet, netice köylerge berilgen paranen aynı degil. Halq bücetniñ memurlarnıñ ceplerine ketkenini bile. Qırımda büyük qabarcılıq davalarınıñ sayısı bunıñ delili ola. Apis cezalarına üküm etilgen qırımlı şeer yolbaşçıları, nazir ve nazir muavinleriniñ sayısı qaç? Büyük olmağan Qırım içün pek çoq. Bu vaziyette ne qadar para berilse berilsin – er şey qara bir çuqurğa kete», – dep qayd etti cemaatçı.

«Serbest Qırım» cemaat teşkilâtınıñ tesisçisi Aleksey Yefremov Qırımda köy hocalığınıñ inkişafına dair esabatlarnı «daa bir közboyama» olaraq saya.

«Kâğıtta neticeler bar, anda er şey güzel ve planğa köre yapılğan, amma kerçek acımasız dünya da bar. Qırım şeerinden bir qaç kilometr uzaqlaşqan er kes, hususan kurort şeerçiklerinden ketkenler, bu «Potemkin köyçiklerini» körgendir. Kimse artıq dağıluv, soluqlıq ve yıqıntılıqqa qulaq asmay. Bu esabatlarnı yazğan ve oquğanlarnıñ başı, bilgenimiz kibi, çalışmay», – dep ayttı fikrini Qırım.Aqiqatqa cemaatçı.

2014 senesiniñ adiselerinden soñ Rusiye prezidenti Vladimir Putin «Qırımnıñ köy hocalığını inkişaf ettirecek», dep vade etken edi, Moskva tayin etken yarımadanıñ Rusiye akimiyeti ise agrar sanayı kompleksiniñ inkişaf vektorlarını bütünley deñiştirdi, lâkin neticeler yaramay oldı.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d2a3ebzji45ji0.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.