Qırımlı aq qorçalayıcılar Rusiye tarafından «qırımlı musulmanlar davasına» istinaden mahküm etilgen ve siyasiy mabüs dep tanılğan qırımlı Cemil Gafarovnıñ Rusiye SİZOsında vefat etkeni aqqında bildirdi. Bir qaç kün içinde Rusiyede qırımlı siyasiy mabüsler arasında ekinci vefat qayd etildi. Cemil Gafarov kim, Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde tarif etile.
Cemil Gafarovnıñ vefatı aqqında qırımlı advokat Lilâ Gemeci bildirdi. O, siyasiy mabüs aqqında soramaq içün SİZOğa telefon etti, oña ise vefat etti, dep haber etildi.
Bu malümatnı Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov da tasdıqladı.
Fevralniñ başında vefat haberi Rusiyeniñ Orenburg vilâyetindeki Novotroitske şeeriniñ №5 koloniyasından da keldi. Anda Qırımda Rusiye mahkemesi tarafından «casuslıqta» qabaatlanıp mahküm etilgen ukrayınalı Konstantin Şiring vefat etti.
«Siyaset ve din subetleri» sebebinden 13 yıl apis cezası
Aqmescit rayonındaki Mamaq köyüniñ sakini Cemil Gafarov dört yıldan berli Rusiye apsinde yattı. Bu yıl yanvarniñ başında Rostov-na-Donu Cenübiy okrugınıñ arbiy mahkemesi «25-niñ davası» olaraq belli cinaiy dava boyunca 13 yılğa azatlıqtan marum etildi. Dava çerçivesinde Rusiye uquq qoruyıcıları 25 qırımlı musulmannı terrorizmde qabaatladı, çoqusı apiske alınmazdan evel faal vatandaş edi, «Qırım birdemligi» cemaat birleşmesi çerçivesinde faal ve vatandaş jurnalistleri olaraq belli edi.
Bu 2014 senesinden başlap Qırımda FSB teşebbüsinen açılğan eñ büyük cinaiy dava oldı. «25 davasınıñ» bütün mabüslerini «Memorial» aq qorçalayıcı merkezi Rusiye mahkemesi tarafından özü yoq etilmezden evel siyasiy mabüs dep tanıdı.
Qırımlı advokat Edem Semedlâyev 2014 senesinden başlap qırımlı musulmanlar «ev ya da camilerde gizli qayd etilgen siyasiy ya da diniy mevzuda subetler» sebebinden cinaiy davalarnıñ mabüsleri ola, dep ayta. Mahkeme oturışuvlarında olarğa qarşı «gizli» şaatlar çalışa, şahsiyetleri gizli qala.
Advokatnıñ aytqanına köre, qabaatlanğanlarnıñ semereli imaye aleti olaraq bu esnaslarda reqabet küçü yoq.
2019 senesinden berli Qırımda terrorizmde qabaatlanğanlar arasında Cemil Gafarov da bar. Bu cinaiy dava onıñ içün bir ölüm ükmü oldı.
«Soñu ola bile. Buña izin berilmemeli»
Cemil Gafarovnıñ sağlıq problemleri apiske alınmazdan evel de bar edi. Üçünci derece saqatı edi. Ömür arqadaşı Raziye Gafarovanıñ aytqanına köre, qırımlınıñ dördünci derece büyrek yetersizligi, gipertoniya ve yürek hastalığı bar. O, miokard infarktını keçirdi ve SİZO şaraitlerinde olmağan büyrek dializine ihtiyacı bar edi.
Hastalıqlarğa baqmadan, Gafarov SİZOda apiske alındı, bir qaç yıl apiste yattı. Mahkeme tahqiqatı devamında sağlıq problemleri peyda ola ve apis altında olğanda fenalaşa edi.
Bu yıl yanvar ayında ükümden soñ Cemil Gafarov Rostov vilâyeti Novoçerkassk SİZOsında tutuldı. Sağlığı «tez zayıfladı», dep bildirgen edi «Qırım birdemligi» siyasiy mabüsler qorantalarınıñ birleşmesi.
Gafarovnıñ advokatı Emil Kurbedinov bildirgenine köre, Novoçerkassk SİZOsında müvekkiline tibbiy tedqiqler yapılmay, amma «künde eki kere tutuvları ola». Advokatnıñ aytqanına köre, o, «turıp olamay edi».
Siyasiy mabüsniñ apayı müessise reberligini aqayını teşkermek içün imkân bermesine açıq-açıq çağırğan edi.
SİZOda tedqiq etmeyler, ekimler baqmadı.Raziye Gafarova
«Aman-aman dört yıl tutulğan SİZOda (Cemil Gafarovnıñ – QA) sağlıq vaziyeti bayağı fenalaştı. Nefesi tutula ve köksünde yanma başladı. Tedbir almaq kerek. Çünki SİZOda tedqiq etmeyler, ekimler baqmadı. Yardım ete bilgen er kesni celp etmek, diqqat celp etmek ister edim. SİZO yardım etmese, kerekli tedaviylev ve teşkerüv yapılmasa, bu bir soñ ola bile. Buña izin bermemeli», – dep bildirdi Raziye Gafarova «Qırım birdemligine».
O, Cemil Gafarovnıñ SİZO tışındaki tibbiy müessiselerde tibbiy tedqiq etilüvi içün Cemaat közetüv komissiyası, Rusiye insan aqları vekâletlisiniñ temsilcileri ve Rusiye prokuraturasınıñ organlarına muracaat etken edi. Amma olmadı.
Cezalarnı yerine ketirüv federal hızmetiniñ indememezligi ve FSB «keaneti»
Rusiyeniñ Cezalarnı yerine ketirüv federal hızmeti qırımlı siyasiy mabüslerniñ vefat etkenini izaatlamadı. Qırım.Aqiqat müessiseniñ fikrini alamadı. Rusiye Cezalarnı yerine ketirüv federal hızmetiniñ matbuat hızmeti Qırım.Aqiqatqa Cemil Gafarov tibbiy yardımğa «muhtac degil», dep bildirgen edi.
2021 senesi advovkat Rifat Yahin mahkemege tibbiy bölük ve Cezalarnı yerine ketirüv federal hızmetiniñ Qırım bölügi Cemil Gafarovnıñ sağlıq vaziyetine dair malümatnı bermekni qanunsız bir şekilde red etkenini tanımasını qabul ettirgen edi.
Advokat Edem Semedlâyev Cemil Gafarovnen körüşmege istep, Novoçerkassk SİZOsına muracaat etken edi. Amma tek fevralniñ 10-nda cevap aldı – siyasiy mabüs vefat etken künde.
Böyle dedi: anda-mında çapqalamañız, aqayıñızğa qalın urba ve ayaqqap azırlañız, çünki mında endi qaytmaycaqRaziye Gafarova
Qırım.Aqiqatnıñ elinde olğan Rostov vilâyetindeki Rusiye Cezalarnı yerine ketirüv federal hızmetiniñ SİZO №5 yolbaşçısı Pavel Lazarenko fevralniñ 2-nde imzalağan mektüpte Cemil Gafarov Cezalarnı yerine ketirüv federal hızmetiniñ №3 tibbiy-sanitar bölüginiñ «sağlıq noqtasınıñ dinamik közetüvi altında buluna», dep aytıla.
Rusiye uquq qoruyıcıları qırımlını evindeki tintüvden soñ tutqan 2019 senesi Raziye Gafarova Qırım.Aqiqatqa hadimlerden biriniñ aytqanlarını tekrarlağan edi: «Böyle dedi: anda-mında çapqalamañız, aqayıñızğa qalın urba ve ayaqqap azırlañız, çünki mında endi qaytmaycaq».
Bu sözler doğru çıqtı.
«İşkenceler oldı»
Ukrayına prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilciligi Rusiyeniñ ve kontrolindeki işğalci memuriyetlerniñ qanunsız mahküm etilgen Ukrayına vatandaşlarına nisbeten «varvar munasebetini» takbih etip, «cinaiy ükümlerniñ» lâğu etilüvini talap etti.
«Halqara uquq normaları bergen tibbiy yardım kösterilmemesi, qanunsız bir şekilde azatlıqtan marum etilmesi ve etap etilüvi Ukrayına vatandaşı, tamır qırımtatar halqınıñ vekili Cemil Gafarovğa qarşı bir işkence edi. Ağır sağlıq problemleri olğan daa onlarnen esli-başlı insan aynı vaziyette qala – bu insanlarnıñ ayatı ciddiy telüke altında qala», – dep bildirdi müessise.
Ukrayına Yuqarı Radasınıñ insan aqları vekâletlisi Dmıtro Lubinets Rusiye ombudsmeni Tatyana Moskalkovağa muracaat etip, Ukrayına vatandaşları Konstantin Şiring ve Cemil Gafarovnıñ vefat ve onıñ sebepleri aqqında resmiy malümat bermesini talap etti.
Onıñ qayd etkenine köre, mahküm etilgen Ukrayına vatandaşlarına kerekli tibbiy yardım kösterilmemesi «işkencenen bir sayıla», halqara uquq ise cenk vaqtında «vatandaş ealiniñ çekişmesi ya da ölümine sebep ola bilecek tedbir almağa» yasaqlay.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımdaki «Hizb ut-Tahrir davaları»
«Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlar qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
