Yedi yıldan berli Qırım Rusiyeniñ kontroli altında buluna, anda bir buçuq million qadar rusiyeli köçti, 30 biñ qırımtatarı ise yarımadanı terk etmege mecbur oldı.
Bu aqta qırımtatarlarnıñ lideri Mustafa Cemilev avgustnıñ 23-nde «Qırım platformasınıñ» sammitinde ayttı.
«Keçken yedi buçuq yıl içinde tahminen 30 biñ qadar qırımtatarı vatanlarını kene terk etmege mecbur oldı, Rusiyeden Qırımğa, farqlı menbalarğa köre, 600 biñden bir buçuq millionğa qadar insan ketirildi», – dep bildirdi Cemilev.
O, 1995 senesi Ukraina suverenitetini kefalet etken memleketlerniñ vazifeleri, Helsinki añlaşmalarınıñ soñki aktı, devlet sıñırlarınıñ tiyilmemezligi aytılğan BM Nizamnamesi aqqında hatırlattı. Cemilevniñ aytqanına köre, «tecavuzcınıñ BM Telükesizlik şurasında red aqqı olsa, BM tecavuz, başqalarğa ait topraqlarnıñ zapt etilüvi ve halqara aydutlınıñ ögüni alamaz ve onı toqtatamaz».
Mustafa Cemilev çıqışınıñ soñunda bir ata sözüni ayttı: «Çaqallarnıñ alemi arslanlar uyanğanına ve ayaqqa turğanına qadar devam ete». O, Qırımda «sert küç degil, uquq» olsun dep, dünya toplulığı «tez vaqıtta ayaqqa turacaq», dep ümüt etkenini bildirdi.
Ukraina Vatandaş serbestlikleri ve teşebbüsleri merkeziniñ idare reisi Aleksandra Matviyçuknıñ Qırım.Aqiqatqa tarif etkenine köre, Rusiye işğal etken Qırımda yerli eali yerine Rusiye vatandaşları yerleştirile. Onıñ aytqanına köre, Rusiye, qırımlılarnıñ eñ faal qısmı ketsin dep zulum yapa.
Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ yolbaşçısı Olga Skripnik yarımadanıñ Ukraina ealisi yerine Rusiye vatandaşlarınıñ yerleştirilüvini halqara gumanitar uquqnıñ bozuluvı ve arbiy cinayet dep adlandıra. Onıñ aytqanına köre, «Rusiyeniñ strategik maqsadı – yarımada ealisiniñ erkânını deñiştirmektir».
Avgustnıñ 23-nde Kyivde Qırımnı işğalden qurtaruv meselesinde ilk halqara formatnı resmiy şekilde işletecek «Qırım platformasınıñ» birinci inauguratsiya sammiti olıp keçti.
Kreml, «Qırım platformasınıñ» sammitini «Rusiyege qarşı duşmanlıq» dep adlandırdı.
Kyivde avgustnıñ 23-nde «Qırım platformasınıñ» birinci sammitinde iştirak etken 43 memleket ve halqara teşkilât Ukraina topraq bütünligini halqara seviyede tanılğan sıñırlarda ğayrıdan tiklemege çağırğan ortaq Beyannameni imzaladı.
Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba sammitte qabul etilecek beyannamağa temsilcileri Kyivge kelmegen devletler qoşula bile, dep bildirgen edi.
Rusiye sammit keçirilüvine qarşı naralızıq bildirgen edi. Moskva tedbirni «şabaş» dep adlandırdı ve iştirakçilerini aqibetler bekley, dep qorquza. Forum başlamazdan evel Rusiye akimiyeti Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba ve Milliy telükesizlik ve mudafaa şurasınıñ kâtibi Oleksiy Danilovğa qarşı şahsiy sanktsiyalar kirsetti.
Rusiye kontrolindeki «Qırım platformasını» ve avgustnıñ 23-nde Kyivde olıp keçken sammitini «Ukraina sakinlerine Qırımnı işğalden qurtaruv faaliyetini köstermek» içün «informatsion fon» dep adlandırdı.
«Qırım platforması»
Qırımnı işğalden qurtaruv halqara meydançığı (Qırım platforması) – Ukraina akimiyetiniñ qırımlılarnıñ aqlarını qorçalamaq ve işğal altındaki yarımadanı azat etmek içün Ukraina ve halqara ortaqlarınıñ areketlerini koordinatsiya etmek içün muzakere platformasınen bağlı teşebbüsidir.
2020 senesi sentâbr ayında Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy BM Baş Assambleyasınıñ 75-nci sessiyasında iştirakçi memleketlerni bu platforma qurulmasına qoşulmağa çağırdı.
Daa evel böyle planlarını Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlar meseleleri nazirligi ve Ukraina Tış işler nazirligi aydınlatqanlar. Ukraina Tış işler nazirligi, Donbastaki zıddiyetni çezüv ve Qırımnı işğalden qurtaruv muzakere meydançıqları bir-birinden ayrı olmalı, dep tüşüne.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar bildirgenine köre, Rusiyeni Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platformasında iştirak etmege davet etecekler, amma iştirak etecegine inanmaylar. Bundan evel Ukraina Tış işler naziri Dmıtro Kuleba, Rusiyeni bu meydançıqta körmey, dep ayttı.
2020 senesi oktâbr ayında Poloniya Qırımnı işğalden qurtaruv halqara platforması çerçivesinde çalışmağa meraqlı, dep bildirdi.
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy bildirgenine köre, Avropa Birliginiñ liderleri Avropa Birliginiñ Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına qoşulmağa azır olğanını ayttı. Resmiy Kyiv Qırımnı işğalden qurtaruv platformasına Türkiye, Malayziya, Slovakiya, Büyük Britaniya ve diger memleketler qoşulır, dep bekley.
Kreml, Qırım meselesi qapatıldı ve Rusiye onı halqara muzakerelerge almaycaq, dep bir qaç kere bildirgen edi.
