Rusiye akimiyeti Herson vilâyetiniñ işğal etilgen qısmında Noman Çelebicihan qırımtatar batalyonınen bağları qabaatlavınen bir qorantanı taqip ete. Bu sebepten baba ve oğul Halil ve Appaz Qurtamet Rusiye zindanlarına oğradılar. Rusiye küçleri Azaq yalısındaki evleri ve qoranta ötelini zapt etti. Aq qorçalayıcılar bu davanı Rusiye Federatsiyasınıñ Ukrayina vatandaşlarına qarşı siyasiy repressiyalarınıñ daa bir misali olaraq köstere. Appaz Kurtamet ve onıñ qorantası aqqında Qırım.Aqiqatnıñ maqalesinde tarif etemiz.

Noman Çelebicihan göñülliler batalyonı Ukrayinada Rusiye Qırımnı qanunsız bir şekilde ilhaq etken soñ peyda oldı. Onıñ terkibinde qırımtatar göñüllileri, Qırımdan kelgenler bar. O, Ukrayina Mudafaa nazirligi bölüginiñ resmiy statusına malik degil, amma azaları memleketniñ mudafaasınen bağlı vazifelerni yapalar.

Rusiye akimiyeti bu batalyonnı «terror teşkilâtlar cedveline» qoştı ve oña er angi alâqası olğan insanlarnı taqip ete.

Qırımtatar resurs merkeziniñ malümatına köre, 2014 senesinden başlap Rusiye havfsızlıq küçleri 50 Ukrayina vatandaşını «Noman Çelebicihan batalyonında» iştirak etkeninde qabaatlap tuttı, 31-i bir qısmı Ukrayinağa qarşı büyük istilâ başlağan soñ zapt etilgen Herson vilâyetinde tutuldı.

Rusiye tarafından Noman Çelebicihan batalyonını maliye etüvde qabaatlanğanlar arasında – Herson vilâyetiniñ Novooleksiyıvka qasabasından Halil ve Appaz Kurtametler.

Yedi yıl apis cezası – 500 ğrıvnâ borc içün

Appaz Kurtamet 2022 senesi iyül ayında Qırımğa soy-soplarını ziyaret etmek içün ketkende Rusiye uquq qoruyıcıları tarafından tutuldı. Yigit daa 19 yaşında edi. Onı işğal etilgen Qırımdaki SİZOğa yollaylar ve mahkeme eteler. Mahkemelerden soñ sınıfdaşına 500 ğrıvnâ borc bergeni içün yedi yılğa apiske alalar. Soñra belli olğanına köre, borcqa para alğan adam Ukrayina Silâlı quvetlerinde hızmet etken eken.

Appaz Kurtametniñ bu areketlerine Rusiye uquq qoruyıcıları ve davanıñ mahkeme tarafından baqıluvına celp etilgen ekspertler Noman Çelebicihan batalyonını «maliye etüv» olaraq qıymet kesti.

«Memorial» Rusiye insan aqları merkezi Appaz Kurtametni siyasiy mabüs olaraq tanıdı. Yaqın vaqıtqace o, Rusiyeniñ Vladimir şeerindeki koloniyada buluna edi. Noyabrniñ soñunda onı başta Nijniy Novgorodqa, soñra ise Pskovğa yolladılar.

Bu batalyonda iştirak etüv qabaatlavınen 2023 senesi noyabr ayından berli Rusiye akimiyeti Appaz Kurtametniñ babası – 58 yaşında iş adamı ve yerli din cemiyetiniñ reisi Halil Kurtametni taqip ete. Herson vilâyetiniñ işğal etilgen qısmında Rusiye qurğan Geniçesk rayon mahkemesi oktâbr ayında Halil Kurtametni sekiz yıl apis cezasına üküm etti. Onı 2015 senesi Qırımnıñ vatandaş qamaçavında iştirak etip, «Rusiye vatandaşlarınıñ iqtisadiy ve siyasiy menfaatlarına zarar ketirgeninde», Geniçesk rayonındaki musafirhanesinde batalyon iştirakçilerini qabul etkeninde qabaatladılar.

Halil Kurtametniñ Arabat belinde «Ay-Petri» adlı musafirhanesi bar. Rusiye ordusı Herson vilâyetiniñ bu qısmını işğal etken soñ Kurtamet ailesiniñ biznesi tutıp alındı.

Halil Kurtametniñ bulunğan yerini qorantası bile bilmey.

Qırımtatar Milliy Meclisi baba-oğul Kurtametlerniñ taqip etilüvi «işğalci akimiyetlerniñ Qırımnıñ işğaline razı olmağanları, tirengeni ve qamaçav yapqan er kesten intiqam almaq içün areket etken bütün qanunsızlığını kösterdi», dep bildire.

«Ukrayinağa qarşı çalışmağa razı olmağanı içün intiqam»

Halil ve Appaz Kurtametlerniñ azat etilüvi içün ömür arqadaş ve ana Ayşe Kurtamet küreşe. O, bütün Ukrayina ve halqara qurulışlarına muracaat etip, oğlunıñ «sesi olmağa» çağıra.

«Appaz – Rusiye tutqan siyasiy mabüslerniñ eñ yaşıdır. O, işğalcilerniñ basqısına baqmadan tirene. Nariman Celâl ve Leniye Umerovanıñ azat etilüvi bütün Ukrayina vatandaşlarını azat ettirecekmiz demek», – dep bildirdi Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki temsilciligi.

Appaz Kurtametniñ qorantası baba ve oğlusına qarşı qabaatlavınen razı degil.

«Memleketiniñ menfaatlarını qorçalağan Ukrayina vatandaşlarına qarşı qabaatlavlar saçma ola. Çünki er bir vatandaş, vatanperver, doğup ösken memleketine sadıq olğan yahşı bir insan onıñ menfaatlarında areket etecek. Em de Ukrayina onıñ sıñırlarında yaşağan milletlerni ayırımğa oğratmay. Biz – qırımtatarlar – em Ukrayinada, em Ukrayinadaki Qırımda bahtlı edik. Şimdi halqımıznıñ başına kelgen belâlarımız yoq edi. Olıp keçkenler halqımıznıñ kütleviy qabaatlavına lâqayt qalmağa izin bermey. Biz bu deşetli, bütünley adaletsiz maddege bir vaqıt razı olmaycaqmız», – dep bildirdi Qırım.Aqiqatqa adları telükesizlik maqsadınen gizli qalğan Appaz Kurtametniñ tuvğanları.

Olarnıñ fikirince, Appaz Kurtamet Noman Çelebicihan batalyonında olğan sınıfdaşına borc bergeni içün taqip etilmey, daa çoq «FSB tarafından hırsızlanğanda Rusiye uquq qoruyıcılarınen işbirligi yapmaq teklifine razı olmağanı» içün taqip etile.

«Ukrayinağa qarşı çalışmağa razı olmağanı içün işğalci küçler ondan intiqam alıp apiske attı. Onı evelden tenbilegenler. Ebet, Appaz qaçmağa çare olmaycağını bile edi. Amma o, cesür bir adım attı, çünki namusı ve itibarı, tuvğanları ve dostlarına sadıqlığı bar. Tabiatı böyle», – dep ayta subetdeşlerimiz.

Appaz Kurtamet qabaatını tanımay ve ükmüne itiraz etmege tırıştı. Amma istinaf ve temyiz şikâyetleri red etildi.

Qırımnen sınalmaq

Appaz Kurtametniñ qorantası Rusiye istilâsından ilk sefer zarar körmey. Siyasiy mabüs vatanı Qırımda yaşap olamadı, çünki soy-soplarınıñ episi sürgünlikten soñ yarımadağa qaytıp, anda yerleşmege nail olmadı.

Appaz Kurtametniñ ana tarafı Qırımnıñ cenübiy yalı boyundan kele.

1944 senesiniñ sürgünligi sebebinden onıñ qorantası, biñlernen diger qırımtatarı kibi, evsiz qaldı. Siyasiy mabüsniñ anasınıñ ana-babası vatanına qaytamayıp, Özbekistanda vefat etti. Onı ve ağa ve qız qardaşlarını emcesi terbiye etti, er kesni 90-ıncı seneleri Qırımğa alıp ketti.

Aileniñ yarımadada cedvelge alınmasına ruhset berilmedi, yerli akimiyet daima evden çıqaracaqlarınen qorquzdı, yerli milis hadimleri ise olardan Qırımdan çıqmalarını talap etti.

«Tuvğanlarımıznı da, şimdi Appazğa yapqanları kibi, KGB bizimkilerni çaqmağa, bütün, aytqanları kibi, «ekstremist» areketlerini köstermege iqna etmege tırışa edi. Biri razı olmadı ve tiymediler. Başqasını ise teşebbüsçi olğanı içün ve Vatanğa qaytuv içün mitinglerni teşkil etkeni içün üç yılğa mahküm etildi», – dep hatırlay Kurtamet qorantası.

Appaz Kurtametniñ anası aqayğa çıqıp, Herson vilâyetine aqayınıñ yanına ketti. Şunıñ içüne ne o, ne de balaları Qırımda qalıp olamadı.

Azaqta keçken balalıq

Appaz Kurtamet Herson vilâyetinde doğup östi.

«Appaznıñ bütün balalığı Azaq deñizinde keçti. O, qorantanıñ canı, pek namuslı, adaletli ve vicdanlı. Bizni iç bir vaqıt kederletmedi, eglence aqqında tüşünmedi. Oqumaq, yahşı tasil alıp, qoranta qurmağa arz ete edi. O, resim yapmağa seve, sportnen oğraşqan, balalıqta kiokuşinnen oğraşıp, namlı yerlerni qazanğan edi. Yahşı oqudı, matematikanı seve edi», – deyler siyasiy mabüsniñ tuvğanları.

15 yaşında Appaz Kurtamet Türkiyege ketip, anda yerli litseyde oquy. Bunıñ sayesinde türk tilini ögrene. Amma 2020 senesi koronavirus pandemiyası vaqtında genç Ukrayinağa qaytmağa mecbur ola. Bir yıl Odesada yaşay, anda qırımtatar tili derslerini bere ve yerli musafirhanede çalışa.

Soñra Kyivge köçip, anda IT saasında çalıştı. O, saytlar yaptı. Portfoliosında qorantasınıñ «Ay-Petri» öteli içün de sayt da bar.

Siyasiy mabüs Azaq deñiziniñ yalılarını alevkelerden temizlev leyhasını da azırlağan edi. Lâkin bütün planlarnı başta cenk, soñra ise Qırımda tutulıp apiske alınğanı bozdı.

«Tola divarğa baqqan kamera»

Rusiye apishanesinde Appaz Kurtamet kelecekke planlar yapmağa devam ete. O, mektüplerinde «Ukrayinada yahşı vaqıtlar daa olacaq ve o, öz vatanına faydalı olacaq», dep yaza.

Rusiye apsinde siyasiy mabüs oquy, cep luğatı yardımınen ingliz tilini ögrene, şiirler yaza. Vladimirskiy Tsentral apishanesiniñ kamerasında Qırımğa qaytuv ümütine satırlar bağışladı. Olar balalıq çağında yazğan qırımtatarlarnıñ sürgünligi aqqında şiiriniñ devamı oldı.

2022 senesi apiske alınğanından berli Appaz Kurtametke tuvğanlarınen tek bir kere körüşmege izin berildi – bu yıl iyün ayında. Onı tatası kördi.

«Körüşüv 48 daqqa sürdi. Appaz pek optimist edi. Qırım SİZOsında bulunmaq ne qadar müthiş olğanını aytıp, soñki daqqağa qadar dayandı. Vladimirskiy Tsentral apishanesinde aqlı yerinde insanlarnıñ olması qurtarğan edi – onıñ kibi siyasiy mabüsler. O, Bogdan Ziza ve aq qorçalayıcı Bahrom Hamroyevnen bir kamerada edi. Bu onı apishane içindeki sert rejimden qurtardı. Apishane şaraitleri, ne yazıq ki, qorqunç. Anda insanlar yer yüzünde ceennemden keçeler. O, mektüplerinden birinde kamera dört adamğa küçük olğanını yaza. Onıñ penceresi bar, anda küneş ya da kök parçası degil de, tola divar körüne. Er şey içün bir ağrı kesken ilâc bereler. Appaz içün bir qurtulış bar – tanış olmağan insanlardan da olsa kelgen mektüpler. Oña yazmağa rica ete», – dep tarif eteler Qırım.Aqiqatqa siyasiy mabüsniñ soy-sopları.

Olarnıñ aytqanına köre, bütün sınavlarğa baqmadan, Appaz Kurtamet optimist ola ve «Ukrayina onı azat eter ve bu zindanlarda unutmaz, dep işana».

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.