Qırımtatar halqı sürgünliginiñ 76 yılına Ukraina PEN-klubı ve «Qırım evi» medeniyet merkezi «Qırımlı ile birdemlik aftası» kampaniyasını başlatalar. O, mayısnıñ 18-nde saat 19:00-da Ukraina PEN-klubı, «Qırım evi» ve Qırım.Aqiqatnıñ Facebook saifelerinde yayınlanacaq «Bir acı. Bir tarih» online munaqaşasından başlanacaq.
Tarihçı ve siyasetçiler ukrain cemiyeti ve dünya qırımtatar sürgünligi aqqında aqiqatnı bilsin dep ne yapılğanını, sürgünliknen bağlı angi mif ve propaganda yalanları alâ daa qalğanını ve 1944 senesiniñ sürgünligi ve 2014 senesiniñ «gibrid sürgünligi» aqqında nasıl bir farq bar olğanını muzakere etecekler. «Qırımlı ile birdemlik aftası» aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında «Qırım eviniñ» programma müdiri Alim Aliyev tarif etti.
– Alim, Qırımda qırımtatar halqı sürgünliginiñ yılı nasıl şaraitlerde keçe?
– Ne yazıq ki, altı yıldan berli qırımtatarlar Aqmescitte ananeviy matem mitinglerini keçirmek imkânlarından marum etile. Qırımtatarlarnı sürgün etken İosif Stalin süretiniñ Qırımda ava kürresinen köterilüvi Rusiye propaganda maşinası sürgünlikni sebebi olğan bir adım olaraq köstergenini ifade ete. O, qırımtatarlarnı kene satqın olaraq köstermege devam ete, ağırğan yerimizge kene basmağa ve cevabımız ne olacağını körmege tırışa. Qırımtatarlarğa şimdi yalıñız fizik degil, maneviy ceetten de basqı yapalar.
– Hatıra kününe bağışlanğan kampaniyañıznıñ maqsadı ne?
– Bir sıra online tedbirni keçirmege planlaştıramız, çeşit yerlerden – Qırım, Kyiv ve başqa yerlerden insanlar qoşula bilecek. Qırımtatar sürgünligi ve genotsidi mevzusını kenişletip, onı tek özara degil, Ukraina, Avropa müitinde muzakere etmege isteymiz. Esas Ukrainada bile mayıs 18 kününi er kes bilmey. Şu sebepten bilgi berüv tedbirlerini de yapamız: «Tamırlar» online sürgünlik müzeyinde ikâyelerni dört tilde toplaymız. Rusiye propagandası, sürgünlik qırımtatarlarnı halq olaraq saqlap qaldı, dep ayta.
– İnsanlar sürgünliknen bağlı qaç ikâye yolladı?
– Keçken sene toplap başladıq. Saytta otuzdan ziyade ikâye bar, amma olar kelmege devam ete. Şimdi, elbette, olarnıñ sayısını arttırmağa isteymiz ve semetdeşlerimizge muracaat etip, vaqıt coymayıp, bu ikâyelerni yazmalarını isteymiz – zaten çoq vaqıt coydıq. Qartana ya da qartbabasınıñ ikâyesini cep telefonına yazmaq yarım saatlıq iş, qalğanını biz yapamız. Er şeyni yazamız, sürgünlik aqqında sanatta ikâye etemiz ve bu leyhağa qoşulmağa istegenler ne yapmalı añlatamız. Bu yıl ecdatlarını añıp olamaycaq semetdeşlerimizge qoltutmaq bizim içün pek müim.
– O adise-vaqialarnıñ şaatları ne tarif ete?
– İkâyeler pek oşay: insanlar NKVD vekilleri gece kelip, bütün qorantanı nasıl uyandırğanını, azırlanmaları içün 15 daqqa bergenini, vagonlarğa nasıl taşlağanlarını, trenler Orta Asiyağa ya da Uralğa üç-dört afta ketkenini tarif ete. İnsanlar yolda can bergen, qırımtatarlar ketirilgen yerlerde yaşağanlar ise olarğa satqınlarğa, ayvanlarğa kibi baqqan edi – sovetlerniñ propagandası böyle çalıştı. Baraqlarğa, eski apishanelerge yerleştirgen ediler, insanlar arıqlardan kirli suv içip, tiften ölgen edi. Sürgünlik şaatları sağ olğanda ağzaviy ikâyelerini toplamaq bizim içün pek müim ola.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Mayısnıñ 18-nde Ukrainada ve dünyada 1944 senesinde qırımtatar halqınıñ Qırımdan sürgün etilmesi qurbanlarını añalar. Bu künde qırımtatarlar ile tolu birinci eşelon Orta Asiyağa yollanılğan edi. Umumen 180 biñden ziyade kişi sürgün etildi.
Qırımnıñ türlü şeerlerinde qırımtatar halqınıñ Qırımdan sürgün etilmesi qurbanlarınıñ hatırasına matem tedbirleri keçe.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ qararına binaen, mayısnıñ 18-i Qırımtatar halqınıñ genotsidi qurbanlarınıñ hatıra künü dep ilân etildi.
Sergey Mokruşin, Qırım.Aqiqat alıp barıcısı