Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Rusiye reberleri Qırım ilhaqı ve Donbassnıñ ayrı rayonları içün kirsetilgen sanktsiyalarnı yaqın kelecekte lâğu etilmeycegini añladı. Kreml, ABD ve AB Qırımnı de-facto Rusiyege ait olğanını tanıp, ilhaq etilgen yarımada mevzusını mumkün olğanı qadar az muzakere etilgenini istey.
ABD prezidenti Donald Trump özüniñ rusiyeli meslekdeşi Vladimir Putinnen Helsinkide ötkerecek körüşüvi jurnalist ve siyasiy kommenariycilerniñ tafsilâtlı talil mevzusına çevirildi. Muzakere mevzularından biri: Donlad Trump «Qırım mevzusında» uzlaşmağa azırmı? Şimdilik Beyaz evniñ resmiy noqta-i nazarı deñişmey qalmaqata: ABD Rusiye yarımadanı ilhaq etkenini tanımay ve Qırım Ukraina terkibine qaytmağance sanktsiyalarnı saqlap qalmağa devam etecek. Munaqaşalarğa ğarplı KHVnıñ sanki dersiñ ABD prezidenti Qırımnı Rusiye territoriyası olaraq tanıycağınen bağlı haberi sebep oldı.
Kremlde yarımada statusını muzakere etmek niyetinde olmağanlarını bildirdiler. Rusiye prezdentiniñ matbuat kâtibi Dmitriy Peskov bir daa, Qırım mevzusı muzakere etilecek mesele olmağanı aqqında ayttı. «Rusiye prezidenti öz subetdeşlerine, Qırım Rusiyeniñ ayırılmaz bir parçası olğanı sebebinden, kün tertibinde Qırım kibi bir mesele olmağanı ve olması mumkün olmağanı aqıında defalarca aytqan ve añlatqan edi. Diger meseleler ise – konsensus ve muzakere meseleleri, birleştirgen noqtalarnıñ araştırıluvıdır», – dedi Dmitriy Peskov.
Yarımada mevzusı dünyanıñ kün tertibinde qalmağa devam ete. Rusiyeliler bu sebepten bayağı raatsız olğanlarını gizlep olamaylar
Rusiye ükümeti 2014 senesinden başlap, Qırım meselesi «qapalı» dep tekrarlamağa usanmay. Lâkin Kreml bu aqta ABD ve AB-ne salta «hatırlatıp» oturmaq kerek olğanıen bağlı fakt, yarımada mevzusı dünyanıñ kün tertibinde qalğanını köstere. Rusiyeliler bu sebepten bayağı raatsız olğanlarını gizlep olamaylar. Eger «referendumdan» soñ ilk bir buçuq-eki yıl devamında Kreml yarımada Rusiyege bağlı dep tanılacağına ümit etken olsa da, al-azırda Moskvanıñ talapları daa da orta qararda.
Kreml amerikan prezidentinden ne istegenini añlamaq içün, Rusiyeniñ vitse-premyeri Georgiy Muradovnıñ sözlerini diqqatnen diñlemek bağmaq kerek. Qırım ükümetinde tış siyaset meselelerini hususan o yürsete. Muradov – 2014 senesine qadar yarımadanen asla bir alâqası olmağan kadrolı bir diplomat. Rusiye jurnalistlerine bergen izaatında o Moskva, Donald Trumptan «informatsion tecavuznıñ» eksiltilecegini beklegeni aqqında ayttı.
«Qırım ne olacağını kimse muzakere etip oturmaz. Belli ki: Qırım – Rusiye terkibinde, ve bu mesele deñişmez. Lâkin bu malümatnı sarıp alğan fon ve tecavuz, mesele toqtatılacaq vaqıt kelip qalğanda, bir çesit ya da başqa mevzuğa aylanması mumkün. Bugünki künde bizim devletlerimiz arasında añlaşmamazlıq mevzusına kelişmegen bir şeyni muzakere etmege mana yoq. Bunı keçmişte qaldırıp, mevcut olğan aqiqatlarğa tayanmaq kerek», – dep ayttı Muradov. Onıñ fikrine köre, prezident Trump Qırım mevzusını pek yahşı añlay ve bu meselede «öz areket ve yanaşuvlarında bir sıralama olğanını» köstermek istey.
Muradovnıñ sözleri, Moskva bu etapta amerikalılar ilhaq etilgen yarımadanı asla añmağanlarına, o aqta «unuttırmaq» istegenlerine işaret ete. Resmiy akimiyetniñ pozitsiyası suvuq esap-kitapqa esaslanmaqta. Birinciden, Kreml Qırımnen bağlı sanktsiyalar daima aylânip keçilecek «fgarqlı yollarnı» qıdıra. Eger amerikalılar Qırım aqqında «unutsa», yarımada etrafında «siyasiy gürülti» olmaz ve Vladimir Putin bunı «referendum» neticeleri resmiy tanıldı dep añlar. Rusiyeliler sanktsiyalarnı lâğu ettirip olamay, em de yañı sıñırlavlar kirsetilgenini istemey. ABD qabul etken sanktsiyalarnıñ er seferki yañı portsiyası hususan farqlı yollarnı qapatmaq maqsadınen yapılğan edi.
Eger amerikalılar Qırım aqqında «unutsa», yarımada etrafında «siyasiy gürülti» olmaz ve Putin bunı «referendum» neticeleri resmiy tanıldı dep añlar
Kremlniñ avropalı yoldaşları da ilhaqnıñ sessizce tanılğanını istey. Hususan olar Qırımdan keleceklerniñ kârını qazanacaq olğanlar sırasına kire. Moskva yarımadada qullanılacaq yüksek tehnologiya donatmaları içün daa ziyade para tölemege azır. Meseleni, ükümet ilhaqnıñ tehnologik aqibetlerini yani: elektriklerniñ sıq-sıq kesilüvi, keyfiyetsiz mobil telefon bağı, sanayi mallarınıñ yetişmeyüvi ve saire meselelerni çezmege areket eterek, Qırım sakinlerini qasevet ete dep tüşünmemeli. Ğarp donatması ve tehnologiyaları hususan Moskva ilhaq etilgen yarımadada teşkil etken arbiy bazanıñ inkişaf etmesi ve pekitilmesi içün kerek. Rusiyeniñ şimdiki akimiyeti, keçken asırnıñ 30-ncı seneleri Ğarp yardımınen ordunı ğayrıdan sılâlandırıp, butün sanayısıni arbiy sanayığa çevirgeni kibi, qısmen özleriniñ sovet devrindeki ecdatları yapqan şeylerni tekrarlay. Moskva ilhaq etilgen yarımadanı faal sürette Ukraina ve NATO devletlerine qarşı çıqabilecek cenkke azırlay.
Ekinciden, söz Kreml elitasına kirgen ayrı bir temsilcilerniñ şahsiy menfaatları aqqında kete. Qırım içün kirsetilgen sanktsiyalar, olar ilhaqtan evel alışqan ayat tarzına köre yaşamağa keder ete. Soñki bir misal – KHV ekseriy allarda prezident Vladimir Putinniñ «dostu» dep añğan rusiyeli oligarh Gennadiy Timçenko. Soñki haberlerge köre, ABDniñ Qırım içün kirsetken sanktsiyaları onı, yarımadanıñ ilhaqından bir yıl evel satın alğan Gulfstream G650 uçağını satmağa mecbur etti. 2014 senesi Gulfstream şirketi uçaqqa hızmet bermekni kese, çünki onıñ saibi amerikan sanktsiyaları cedveline tüşe. Bu yılnıñ iyün ayından itibaren uçaqnıñ mülkiyet aqqı, Rusiyeniñ vastasız yatırım yapğan fondına ait qıbrıslı Amerivo Holdings Limited şirketine keçe. Uçaqnıñ satıluvı, ihtimal sanktsiyalardan qaçmaqnıñ bir yoludur.
Ne de olsa, eger Beyaz ev de-facto yarımadanı Rusiyege ait dep tanısa, o zaman Kreml oligarhları içün olarnıñ statusını qısıtlağan sanktsiyalardan qaçınmağa daa ziyade imkân berecek. Rusiyelilerniñ esas meselesi ise, amerikan siyasiy sınıfınıñ bir bütün olaraq Moskvağa qarşı olğanından ibaret. Qırımnıñ ilhaqı, Donbassta cenk, ABD ve AB devletleriniñ iç işlerine qarışma teşebbüsleri – bularnıñ episi bir zıncırnıñ alqalarıdır. İşbu vaziyette «Qırım meselesini» siyasiy esnas qavuslarınıñ tışında çıqarmaq imkânsız.
Sergey Stelmah, Qırım siyasiy közeticisi (telükesizlik maqsadı ile muellifniñ adı ve soyadı deñiştirilgendir)
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarını aks ettirmey bile