Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Rusiyege tabi Qırım ukümeti, yarımadanıñ sakinleri tarafından kütleviy surette Ukraina biometrik pasportlarınıñ alınmasına çorlana. Memurlar Rusiye vatanperverligini köstermege çağıra, 2014 senesi «referendumını» hatırlata ve Ukraina vesiqalarınıñ saiplerini mahsus bir cedvelde qayd etecekleri ile qorquzalar.
Qırım parlamentiniñ spikeri Vladimir Konstantinov Qırım sakinlerini, siyasiy tercihlerini saylamağa ve Ukraina vesiqalarını alıp, «aynecilik» etmemege davet etti: «Saylamaq kerek edi – ve biz 2014 senesinde sayladıq. Bu alda o pasportlarnı almaq içün anda barmağa ne bar? Onda kimniñ nasıl ihtiyacı bar? Ayatta kim olğanıñıznı: aqıllısızmı ya da dülbersizmi – saylañız. Yoqsa anda-mında çapqalamaq – mında Rusiyeden bütün imtiyazlarnı almaq, anda ise er ihtimalğa qarşı daa bir şeyge saip olmaq – işte bu aynecilikni toqtatmaq kerek».
Konstantinovnıñ fikrine köre, Qırım sakinleri Ukrainanıñ qıtadaki qısmına barmaqtan – havfsızlıq sebebinden emiş deye – vazgeçmek kerekler. Memur: «Biz cumhuriyet sakinlerine ihtiyac olmadan Ukrainağa barmamaqnı tevsiye etemiz. Anda akimiyet aydutlar taqımınıñ qolunda. Olar qanun alanından tış çalışa. Sizni er angi manaçıq ile yaqalamaq mümkünler. Bizde yaqalav, tevqif, para talap etüv ve açıq bir talav adiseleriniñ onlarnen misalleri bar – anda ne isteseñiz o olmaq mümkün», – dep qandıra. Konstantinovnıñ sözlerinden şöyle bir hulâsa çıqarmaq mümkün: Qırım sakinleri Ukraina pasportını almaq içün, aydutlar ve para talap etkenlerniñ «çeteleri» ile qarşılaşıp, özlerini telükege oğratmağa azırlar.
Qırım sakinlerini, Ukraina pasportınıñ alğanlarını migratsion hizmetke bildirmege mecbur etmek kerek, dep saya Kozenko
Devlet Dumasınıñ ilhaq etilgen Qırımdan deputatı Andrey Kozenko Konstantinovğa qol tuttı. O, Qırım sakinleri tarafından sançqı şekilli vesiqalar alınmasınıñ pek çoq faktlarını bilgenini ve bu areketlerini qabul etilmez sayğanını bildirdi. «Bizim bazı Qırım sakinlerine Ukrainağa barmağa ve anda biometrik pasportlar almağa şey yoq. Bu asla qabul etilmez, çünki olar, böyle pasportlarnı alıp, avtomatik şekilde Ukraina Telükesizlik hizmetiniñ cedvellerinde qayd etileler», – dedi deputat. Qırım sakinleri, Ukraina biometrik pasportını alğanları aqqında Rusiye migratsion hizmetine bildirmek kerekler, dep saya Kozenko. «Rusiyede ekili vatandaşlıqnıñ bildirilmesi aqqında mecburiy norma bar, böyle bir norma da olmaq kerek».
Memurlarnıñ çorlanmasına, formal olaraq, Rusiyedeki «Ğalebe volontörları» areketiniñ Qırım şubesinde rehberlik yapqan Yelena Odnovolğa qarşı cinaiy iş sebep oldı. Ukraina vatandaşı olğan hanımnı Herson vilâyeti ile memuriy sıñırda yaqaladılar. İhtimal ile, hanım Qırımdan Ukrainanıñ qıtadaki qısmına, Ukraina biometrik pasportını almaq içün keldi. Asılında ise meseleniñ tamırı daa terendir. Qırım ukümetiniñ hayallarına köre, yarımadanıñ sakinleri Ukrainanıñ qıtadaki qısmına yalıñız Rusiye ukümetiniñ idaresi altında yaşayışları alâ olğanını ikâye etmek içün barmaq kerek ediler.
Vladimir Konstantinov ve Andrey Kozenkonıñ yapqan işlerini bir söznen añlatmaq mümkün – şaşqınlıq. İlhaq esnasında Rusiyedeki kuratorlar olarğa, «Rusiyege ait» Qırımnıñ qanuniyleştirilmesi manasına kelgen, Ukrainanıñ mustaqil devlet olaraq tezden yoq etilecegini ya da Kyivde marionet rejiminiñ qurulacağını vade ettiler. Bölgeniñ elitasına Rusiyeniñ akimiyet vertikalinde hususiy bir status vade etildi. Garantiyalar eñ yüksek seviyede berildi. Qırımnı zapt etüv boyunca bütün operatsiyağa komandanlıq yapqan admiral Oleg Belaventsev, Vladimir Konstantinov ve şimdiki Rusiyege tabi cumhuriyet başlığı Sergey Aksönovğa, Kreml «Ukraina meselesini» çeze bilecek, dep şahsen vade etti. Qırım deputatlarından biri, 2014 senesi mart 27-de Rusiye mahsus maqsatlı quvetleri Qırım parlamenti binasını zapt etkende, Oleg Belaventsev, Konstantinovnıñ kabinetinde bulunıp, andan bütün «parad»ğa komandanlıq yaptı, dep hatırlay edi.
Neticede Ukraina devlet olaraq saqlana bildi; Qırım «federal okrugı» lâğu etilip, bölge emiyetsiz bir kenar topraq statusınace endirildi; Belaventsev Şimaliy Kavkazğa avuştı; yerli «ğalipler taqımı» hususiy statusından marum etildi. Bularnıñ yanında bir de Qırım sakinleriniñ Ukraina pasportlarını almaq içün qatnamaları – ciddiy bir asabiyleştirici faktor. Ve buña daa adiy bir pahıllıq qoşula – çünki ilhaqnıñ faal iştirakçileri öz-özüni yarımadada «qapadılar». «Referendum»dan soñ ilk eki yıl devamında Qırım sakinlerini sıñırda hizmet etken nasıldır Ukraina mahsus hizmetleri ve «natsistler taqımları» ile qorquzmağa daa tırışa ediler. Şimdi böyle propagandanıñ faydalı areket koeffitsiyenti amelde sıfır derecesindedir.
«Aynecilik etmek» ve «er ihtimalğa qarşı bir şeyge saip olmaq» istekleri aqqında – ayrı bir laf. Qırım sakinlerini bir kereden eki oturğıçta oturmaq tırışqanlarında qabaatlağan cenap Konstantinovnıñ Ukraina banklarına milliard hrivnadan ziyade borcu bar. Rusiyege sevgi degil de, tamam maliye muşkülâtları memurnıñ Kremlniñ macerasında iştirak etmesi içün esas sebeplerden biri olğanı, belli. Bu, Qırımda «yeşil adamçıqlar» peyda olğanından daa evel mal-mülkü Ukraina mahkemesi tarafından tevqif etilgen Sergey Aksönovğa da aittir.
Qırım sakinlerini SBUnıñ «bilgiler bazası»na kirsetile bilecekleri ile qorquzalar. Amma olar içün FSB cedvellerinde qayd etilmekniñ ihtimalı daa büyüktir
Konstantinov ve Kozenkonıñ açuv tolu beyanatları – yalıñız bir başlanğıçtır. Ukümet endi Qırım sakinleriniñ «pasport turizmi» ile küreşüv boyunca planlarnı muzakere ete. Bunı Qırımnıñ Rusiyege tabi ombudsmeni Lüdmila Lubinanıñ sözlerinden añlamaq mümkün. Bu aynıñ başında o, sözde aqlarını qorçalamaq içün, Qırım sakinleriniñ Ukrainanıñ qıtadaki qısmına barıp kelmelerini sıñırlamaqnı teklif etti. Lubina: «Şimdi (Rusiye – QA) migratsion hizmeti uyğunlıq, adalet ve qanuniylik printsiplerine köre iş tuta. Bütün ömür Qırımda yaşap, Ukrainanıñ tayin etilgen örnekteki keçerli vesiqası olmağan vatandaşlarnı Ukrainağa, olarnı o yerge anda-mında aydap, eñ soñu boş qolnen qaytsınlar dep, yollamağa mümkün olmağanınıñ añlayışı keldi. Çünki anda, sıñırnıñ o bir tarafında, Qırım sakinleri ve olarnıñ ihtiyaclarına munasebet kün-künden beter ola», – dedi. Mında aqlar qorçalavınıñ qoqusı bile yoq – Lubnina hanımefendi insanlarnı yarımadada qapamaqnı, olarğa Ukraina vesiqalarını almaq imkânını bermemekni teklif etti.
Rusiye ukümeti, Qırım sakinleriniñ Ukraina biometrik pasportlarını almaq içün barıp kelmelerini sıñırlamaq içün şekliy ve ğayrı-şekliy usullar qıdıra. Qırım memurları ve deputatları eñ yaqın vaqıtta migratsion qanunlarğa deñişmeler kirsetilmesini teklif ete bilecekleriniñ ihtimalı bar. Rusiyeliler içün çıqış vizalarınıñ tatbiq etilmesini muzakere etüv pretsedenti edni olğan edi. Qırım sakinlerini çıqış içün, yolculığınıñ sebebini açıq surette köstermek şartı ile «ruhset» almağa mecbur etmek mümkünler. Ukraina pasportlarınıñ saiplerini SBUnıñ «bilgiler bazası»na kirsetile bilecekleri ile qorquzalar. Amma aqiqatta olar içün FSB cedvellerinde qayd etilmekniñ ihtimalı daa büyüktir.
Sergey Stelmah, Qırım siyasiy közeticisi (telükesizlik maqsadı ile muellifniñ adı ve soyadı deñiştirildi)
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikirler muelliflerniñ öz fikirlerini ifade eteler ve muarririyetniñ noqtai-nazarını er vaqıt aks etmezler