(Devam, bundan evelki qısmını bu yerde oquñız)
Lenur İslâmovğa eki pasport nege kerek? Moskvadaki 15 yıllıq yaşayışından soñ onı Rusiye ile ne birleştire? O, qaysı printsiplerge riayet ete? Bu hususta Dünya Qırımtatar Kongressi prezidentiniñ muavini, ATRniñ baş mudiri ve iş adamı Qırım.Aqiqat içün bergen intervyüniñ ekinci qısmında ikâye ete.
Şimdi Qırımnı endi qaytarıp olamazsız, deseñiz, yaşamağa acet qalmaz
– Nesiz ya da kimsiz yaşap olamaysız?
– Qırımsız, qorantasız. Qaytacağımızğa dair umütsiz, işançsız. Şimdi Qırımnı endi qaytarıp olamazsız, deseñiz, yaşamağa acet qalmaz.
– Lenur İslâmovnı kim qorqmaq kerek?
– Qırımda olğan ruslar. Qırımtatar milliy areketini, Mustafa Cemilevni – bugünki qırımtatar muitini yaratqan insannı satqanlarnıñ episi. Hain ve kollaborant olğan bütün insanlar. Mustafa Cemilev aytqan kibi, bu insanlar Qırımdan bütünley def olmaq, qayda olsa-olsun, közge ilişmemek içün ketmek kerekler.
– Aksi alda ne?
– Aksi alda ayrıca mesuliyetke çekilecekler. Olarnıñ yapqan işi – sadece hainlik degil. Bu, nesil hainligidir, biz bunı yüz yıllarca unutmamız. Bu sebepten meni degil de, bizni qorqmaq kerekler.
– Siz qaysı bir devletniñ vatanseveri olasız?
Men öz halqımnı sevem, ve menim halqım Ukrainanıñ uquqiy saasında munasip şekilde taqdim etilmek kerek
– Men qırımtatar halqınıñ ve bütün azat insanlarnıñ severi olam. Men köksüme urıp, Ukrainanıñ, ya da Amerika Qoşma Ştatlarınıñ vatanseveri olam dep, qıçırıp oturmam… Yoq. Men öz halqımnı sevem, ve menim halqım Ukrainanıñ uquqiy saasında munasip şekilde taqdim etilmek, statusımız qayd etilmek kerek.
– Sizde Ukrainanıñ ve Rusiyeniñ – eki pasportıñız bar. Siz eki vesiqa boyunca yaşaysız, işiñizni qurdıñız. Rusiye vatandaşlığından vazgeçmege tüşünesizmi?
– Nasıldır pasportlarnı yaqmaq kibi teatr içün lâyıq olğan areketler – maña lâyıq degil. Ne içün böyle bir adım bar – Lenur? Bu, «Lenin uçredil revolütsiyu» («Lenin inqilâpnı tesis etti»), demektir. Ne içün qırımtatarlarğa böyle adlar qoya ediler? Sovetler vaqtında, şu genotsid vaziyetinde balalarnı qurtarmaq içün. Sovet rejimi vaqtında Lenin adını taşığan balanı öldürmek olmay edi.
– Öyle olsa sizge Rusiye pasportı nege kerek?
– Anamnen babam (yarımadadan sürgün etilgen soñ yaşağan yerleri olğan Özbekistandan – QA) Qırımğa kettiler, men ise Moskvağa kettim, çünki işni anda yapmaq daa qolay edi. Pasportnı Özbekistandaki Rusiye konsullığında alğan edim. Men asılında Rusiye pasportınen yaşamağa devam eter edim… Çünki Rusiye ile Ukrainanıñ tarihları bir edi, bunıñ ile iç bir zorluq yoq edi.
Qırımda Ukraina yoq edi. Qırımda Ukraina yalıñız 2014 senesinden başlap peyda olmaq kerek edi… Bu soñ derecede şovinistik bir tarih edi
Anam meni, Qırımda epsi (soylarımız – QA) yazılğan evde yazdırdı. Daa yahşı añlaya bilmeñiz içün, Qırımda Ukraina yoq edi. Qırımda Ukraina yalıñız 2014 senesinden başlap peyda olmaq kerek edi… Qırımtatarlar balalarını eñ sade balalar bağçasına yerleştirmek içün barıp añlaşmaq, aşalanmaq kerek ediler… Bu soñ derecede şovinistik bir tarih edi. Bu sebepten anamnen babam o muitte sağ qalmağa tırışa ediler… Olar özler balaları içün eñ doğrusını ne tüşünse, onı yapa ediler.
– Ukrain tili ile ne? Onı ögernmek niyetiñiz barmı?
– Men ukrain tilini ögrenem. Evelden maña suhbetdeşimniñ tek rusça laf etkeni kerek olsa, şimdi endi avtomatik şekilde bir tilden digerine avuşıp olam.
– Ukrain tilinde laf etesizmi?
– Daa yoq, amma laf etecem.
– Sizni bugün Rusiye ile ne birleştire?
Evelden bilgen ve sevgen Rusiyem menim içün endi yoq. Çünki menim noqtai-nazarım içün pek çoq kişi menden yüz çevirdi. Biz şimdi pek çoq kişi içün toksik oldıq
– Evelden bilgen ve sevgen, içinde 15 yıldan ziyade yaşağan Rusiyem menim içün endi yoq. Çünki menim noqtai-nazarım içün pek çoq kişi menden yüz çevirdi. Biz şimdi pek çoq kişi içün toksik oldıq, çünki biz şimdi cuzamlı kibimiz… Olar içün biznen munasebetler, işleriniñ ğayıp etilmesine ketirmek mumkün.
Asılında insan 50 yaşında endi yaşamaq ve nasıldır bereket toplamaq içün azırlanmağa başlamaq kerek. Men Gurzufta bir ev qurdım, Moskvada Rusblövkada bir ev… Siz endi, qartlığıñız içün er şeyniñ yetecegini añlaysız. Ve bütün bularnı, şimdi bu yerde çapqalamaq, nasıldır azatlıq ve başqa şeyler talap etmek içün deñiştirmek – bu tarih 50 yaşlı insanlar içün degil, bunı aslında yaşlar yapmaq kerekler.
– Öz aile tarihıñıznıñ muvafaqiyetini nasıl tayin ete bilesiñiz?
– Apayım, büyük bir çastımdır. O, şimdi içinde yaşağan bütün zorluqlarımıznı mennen keçti. O, ne içün böyle olğanını añlay. Men bazı dostlarımnı bilem, olarnıñ apayları, – bunı gizlemege şey yoq – radikal olmaq kerekmey, Qırımda qalıp, bunıñ bitkenini beklemek kerek, deyler. Yani, ziyalılar… Yanağıñ artıñda karamelka bar, ondan soñ ise – ya şah, ya da padişah, bir de birine yantayıp turarmız. Lâkin bizim vaziyetimizde format başqa edi.
– Ömür arqadaşınıñ sizge qol tuttımı?
– Tolusınen. Ale daa onen belli bir psihologik işler yapmaq mecbur olğanıma baqmadan. Çünki qadın er vaqıt qadındır. Şeylerimizni alıp, bir de bir başqa şeerge ketmek bizge qolay. Qadın ise eşyalarını yavaşçıqtan toplay… O, turmuş eşyaları ile yaşay. Men, qadınnıñ daa ziyade realist olğanını, der edim.
– O, şimdi siznen Kyivdemi?
– Elbet. Balalarım da mında. Büyük oğlumıznen problemalar çıqqan olsa da. Çünki o, endi Moskvada oquy edi. Biz onı 2015 senesinde bu yerge aldıq. Em de büyük qıyınlıqlar ile… Onı anda atta sorğuladılar. O, belli vaqıtqa qadar menim noqtai-nazarımnı añlamay edi, onıñ fikirleri başqa edi. Lâkin añladı, ve yapqanımıznıñ doğru olğanına razı oldı.
– Lenur İslâmov seksistmi?
– Yoq, men seksist degilim. Bu, siz özüñiz içün tasavur etkeniñiz qadar tar degil. İlâhiyet ceetinden qadın erkekten daa kâmil mahlüqtır. Tek siz soynı devam ettire bilesiñiz. Sizge bu berildi – insannı meydanğa ketirmek. Men, yahşı-yaman, birinci tasilim boyunca ekimim ve doğurmanıñ ne olğanını bilem. Öz balalarımnı men doğru analarınıñ qarnından ala edim, özüm qoluma ala ve adlarını qoya edim… Ve siziñ bizim epimizden eñ yahşı olğanıñıznı, qadınlarnıñ eñ yahşı olğanlarını aytmaq isteyim.
Biz çoq şeylerde ayatnı murekkepleştiremiz, ve turmuşsız yaşay bilecegimizni, asker olmaq keregimizni tüşünemiz… Şimdiki vaziyette erkekler, tamam qadınlarnı qorçalap, ölmege mecbur olacaqlarına azırlanmaq kerekler. Tamam qadınlar sayesinde biz özümizni erkek olaraq is etemiz.
– Bir intervyüñizde siz Ukraina informatsion siyaseti naziriniñ birinci muavini Emine Cepparğa «dülber eçki» dediñiz.
İnformatsion siyaset nazirligi Kyivde «Qırım – Ukrainadır» bilbordlarını asqanda – bu, ne? Yoqsa biz onıñ Ukraina olğanını bilmeymizmi? İnsanlarğa kerçek areketler kerek
– Qırımtatar tilinde bir atalar sözü bar: eçki – güzellik içün degil, süt bermek içündir. İnformatsion siyaset nazirligi Kyivde «Qırım – Ukrainadır» bilbordlarını asqanda – bu, ne? Yoqsa biz onıñ Ukraina olğanını bilmeymizmi? Qırım zapt etildi ve bu sebepten Kyivde bilbordlar asmağa şey yoq. İnsanlar, olarnı er kün tüşüngenlerini, qayğırğanlarını bilmeleri, is etmeleri içün kerçek areketler yapılmaq kerek.
– Siz bunıñ Eminege qarşı nasıl yañğırağanını añlaydırsız…
– Yoq. Bu yerde er şey añlaşılmaq kerek edi. Biz sütni körmeymiz. İç bir seksizm yoq.
– Afu isteyceksizmi?
– Qadından afu istemek bir vaqıt yüz qarartmaz. Men bütün qadınlardan afu istemek mumkünim, Emine Ceppardan ise, oña toqunğan olsam, – asıl da on kere afu isterim.
– Siz siyasiy ceetten nezaket kütken insansızmı? LGBTge nasıl munasebetiñiz bar?
– Yaramay munasebetim bar.
– Yani Musaviylik marşına siz çıqmaz ediñiz. Amma onı yasaq eter ediñizmi?
– Bilesizmi, men bu meselede daa ziyade radikalım. Men añlayım ki, insanlarda, şu cümleden seksual ceetten, belli bir fikirlerini ifadelemek içün imkânlar bar. Men belli bir şeylerni sıñırlar edim, lâkin bu, menim şahsiy fikrim. Deyelim ki, men bu meselelerde tam manada siyasiy ceetten nezaket kütken insan degilim.
– İşğal alıp taşlanğan soñ Qırımda Musaviylik marşına ruhset berir ediñizmi?
– Doğrusını aytsam, yoq. Ruhset bermez edim.
(Metin üstünde Katerina Kovalenko çalıştı)
