«Aydamaq qartlar»: sağlıq ile problemalar olğanına baqmadan «Kaşka işi» figurantlarınıñ tevqif muddeti uzatıldı

«Veciye Kaşka işi» figurantları Tahqiqat izolâtorında eñ azından mayıs 15-ke qadar bulunacaqlar. Yaqalanğan faaliyetçiler yaş adamlar olmağanına ve izolâtorda sağlıqları pek fenalaşqanına baqmadan, olarnıñ tevqif muddeti uzatıldı. Bekir Degermencide astma ve yürek hastalıqları keskinleşti, Kâzim Ametovda közü zayıflay, 65 yaşlı Asan Çapuh ise mikroinsult keçirgenini iddia ete.

Qırımtatar faaliyetçileri keçken yılnıñ noyabrinde Aqmescitte yaqalandı. Bekir Degermenci ve Kâzim Ametovnı Kyiv rayonı mahkemesine yaqın olğan «Medoborı» kafesinde yaqaladılar. Buña yaqın bir yerde Asan Çapuh yaqalandı. Onıñnen beraber qırımtatar milliy areketiniñ veteranı, 83 yaşlı Veciye Kaşka buluna edi. Yaqalav esnasında o yaramadı. Qadın içün «acele yardım» çağırıldı, lâkin hastahanege ketkende o keçindi. Faaliyetçi Ruslan Trubaç başqa yerde yaqalandı – telükesizlik hadimleri onı, apayınen beraber ketken avtobusından tüşürdiler.

FSBniñ matbuat hizmeti, yaqalanğanlarğa qarşı Rusiye Cinaiy kodeksiniñ 163-nci maddesiniñ 2-nci qısmı – bir gruppa şahıslar tarafından teşkil etilgen aqsız yerde para talap etüv boyunca cinaiy işniñ açılğanını bildirdi. Tahqiqatnıñ versiyasına köre, işniñ figurantları Türkiye vatandaşından aqsız yerde büyük miqdarda para talap ete ediler. Lâkin yaqalanğanlar, bu qabaatlavlarnıñ sahte olğanlarını ayta. Olarnıñ sözlerine köre, aqiqatta Türkiye vatandaşı Yusuf Aytan, aynecilik etip, Veciye Kaşkanıñ ailesinden7 biñ dollar aldı. Faaliyetçilerniñ aytqanına köre, olar türkni bu paranı qaytarmaq kerekliginde qandıracaq ediler. Yusuf Aytan şu paranı Veciye Kaşkanıñ qoluna berecek vaqtında «Medoborı»da yaqalav yapıldı.

Faaliyetçiler, tevqifleri siyasiy sebepten yapılğan ve cemiyetteki faaliyetleri ile bağlı, dep sayalar – olar dörtü de, Rusiyeniñ mahsus hizmetleri ve telükesizlik hadimleri tarafından taqip etilgen yurtdaşlarına faal surette yardım ete.

Yaqalav esnasında elâk etken Veciye Kaşka, qırımtatar milliy areketiniñ eñ belli iştrakçilerinden biri edi. O, 83 yaşında dünyanı terk etti. Öz halqınıñ aqları içün arekette o, 50-nci yıllarnıñ soñundan başlap iştirak etti.

Rusiye advokatı Nikolay Polozov efsaneviy qırımtatar qadınınıñ ölümi vaqiası boyunca cinaiy işniñ açılmasını talap ete. Onıñ malümatına köre, yaqalanuvı boyunca operatsiyağa Rusiye İçki işler nazirliginiñ Qırım idaresinde çalışqan Kaşpanov, Svetikov, Grekov, Şambazov ve Beloşov soyadlı hadimlerniñ alâqası bar. Polozov, vazife salâhiyetlerini yaman maqsatnen qullanmaları ile alâqalı olaraq bu şahıslarğa qarşı cinaiy işlerniñ açılmasına dair qoşumca ariza berdi. Fevralde Rusiyeniñ Tahqiqat komiteti arizasını red etti. Al-azırda adliyeci bu qararğa qarşı şikâyet berdi.

Aqsız yerde para talap etüv içün yaqalanğan faaliyetçiler endi yaş insanlar degil. Yaşları 50-ni keçti. Tevqiften soñ sağlıqlarınıñ vaziyeti bayağı fenalaştı. Lâkin buña baqmadan, mart 14-te olarnıñ tevqif muddetleri eki ayğa uzatıldı. Advokatlar olarnıñ iç olmadı ev apisine keçirilmesini talap ete ediler. Qırım.Aqiqat muhbiri, «Veciye Kaşka işi» figurantlarınıñ er birinde işleri nasıl olğanını tayin etti.

Bekir Degermenci: «O bir dünyadan qaytardılar»

Degermenciler qorantasında 57 yaşlı Bekir, eki yıl içinde endi ekinci mabüstir. Onıñ oğlu, Mustafa, «fevral 26 işi» figurantı. Al-azırda onı 2014 senesi fevral 26-da Qırım parlamenti binasınıñ yanındaki «kütleviy qarışıqlıqlarda iştirak etüv»de qabaatlav boyunca muhakeme eteler. 2015 senesiniñ mayısından başlap, 2016 senesiniñ apreline qadar Mustafa tahqiqat izolâtorında bulundı, şimdi ev apisinde buluna.

Onıñ babası Bekirde bronhial astma bar. İzolâtorda o keskinleşti. Dekabr 6-da azatlıqnı sıñırlav tedbiriniñ uzatılması boyunca mahkeme vaqtında oña «acele yardım»nı çağırmağa mecbur oldılar, ve mahkemeniñ büyük qısmını o, oksigen maskası ile keçirdi. Bundan soñ tahqiqat izolâtorında Degermenciniñ sağlığı kün-künden daa beter olıp başladı. Aqrabalarınıñ aytqanına köre o, ağrılar sebebinden yatıp olamağanı içün, amelde yuqlamaq imkânından marum qaldı.

Dekabr 14-te, advokat Edem Semedlâyevniñ uzun sürgen qandırmalarından soñ mabüsni 7-nci şeer hastahanesiniñ reanimatsiyasına keçirdiler. Anda o, bir ara essiz alda bulundı. Yanvar 2-de Bekir tahqiqat izolâtorına qayttı.

Degermenci özü, advokat vastasınen yollağan açıq mektübinde: «Sağlığım biraz elvermedi: 6 kün reanimatsiyada edim, olardan 3 kün – komada. Ekimler, «o bir dünyadan qaytardıq», dediler. Umumen hastahanede qararnen 20 kün edim», – dep yazdı.

Reanimatsiyadan soñ Bekirniñ alı eyileşti, lâkin sağlıq vaziyeti noramdan daa uzaq. Yanvar 17-de onı izolâtordan çıqarıp, tıbbiy teşkerüvge alıp bardılar. Degermenciniñ sözlerine köre, teşkerüvniñ özü 3 daqiqa sürdi. Mabüsniñ fikrince, alını tayin etmek içün bu, yeterli degil edi. Aynı zamanda vesiqalarda, Bekirniñ tahqiqat izolâtorında bulunması içün iç bir mania yoq, dep qayd etilgen.

Şimdi o, izolâtorınıñ tıbbiy qısmında buluna. Apayı Aliyeniñ sözlerine köre, soñki eki afta içinde ömür arqadaşınıñ sağlığı kene fenalaşıp başladı.

Aliye Degermenci: «Soñki eki afta içinde aqayımnıñ alı fenalaştı. O, kene biraz hastalandı, çünki şimdi onda yanğı protsessi keçe. Onı ekim baqtı, ve oña saba ve aqşam antibiotik inyektsiyaları yapıp başladılar. Onıñ üç kün ardı-sıra sıcağı tüşmedi, lâkin mahkemede sıcağı 37 olsa da, körünişi bir qarar edi», – dedi.

Oturışuvda bergen mektüpte Bekir, özüni «tendürist» alda tutqanını yaza. Em de özüne ve diger figurantlarğa şaqa etip «aydamaq qartlar» dey.

Degermenci parmaqlıqlar artından: «Belki de bazılar meni safdil der, amma men, adaletniñ bir kün ille yeñecegine ve onlarca, belki de biñlerce vicdan mabüsi bulunğan apishanelerde divarlarnıñ yıqılacağına inanam», – dep yazdı.

Diagnoznı gizlev

«Aydamaq qartlar»nıñ eñ yaşlısı – 65 yaşlı Mishor sakini Asan Çapuh. Dekabr 6-da mahkemede o, izolâtorda tutuluv şaraitine şikâyet bildirdi ve açlıq ilân etti. Lâkin sağlığı birden yamanlaşqan içün o, qısqa vaqıt içinde ğıdalavğa qaytmaq mecbur oldı.

Advokat Ayder Azamatovnıñ aytqanına köre, yemekten vazgeçüv kününde Asan Çapuhta bedeniniñ sol tarafı – omuzdan ayaqqace – qıbırdamaz alğa keldi. Bu sebepten mabüs mustaqil surette yürmekten marum oldı.

Çapuh özü, mikroinsult keçirgenini tüşüne, lâkin tahqiqat terapevti oña «hipertonik kriz» diagnozını qoydı. İşniñ çataq olğanını körgen advokat Ayder Azamatov, tahqiqat izolâtorınıñ memuriyetinden, muşterisiniñ tıbbiy teşkerüvden keçirilmesini talap etip, ariza berdi.

«Olar uzun muddet vaqıt sozdı, bir şeyler uyğunlaştıra ediler. Ondan soñ, ne olsa da, onı alıp bardılar. Onı, qararnen, üç-dört kere alıp bardılar: baş miyiniñ ultradavuş tetqiqatını (UZİ), MRT, daa nasıldır areketler yaptılar. Er sefer alıp barılğan soñ onı tekrar tahqiqat izolâtorına qaytara ediler», – dedi advokat.

Onıñ iddiasına köre, izolâtornıñ memuriyeti, tıbbiy sırnı faş etüv yasağına sıltap, tetqiqatnıñ neticelerini gizley. Aynı zamanda, advokatnıñ sözüne köre, tahqiqat izolâtorınıñ memuriyetine Çapuhnıñ diagnozını bildirip, onıñ özüne bidirmediler.

Al-azırda o, izolâtornıñ tıbbiy qısmında buluna. Advokatnıñ aytqanına köre, Çapuh, ayağı ale daa qısmen uyuşqan adla olğanı içün, zorluqlar çeke.

Ayder Azamatov: «Soyları oña bazı ilâclarnı yolladı, ondan soñ alı eyileşti, ve o, tıbbiy sanitar qısmına keçmege razılıq berdi. Al-azırda o, tıpqı Bekir Degermenci kibi, anda buluna. Dekabrde olğanına köre, sağlıq vazyeti bayağı eyileşti. Lâkin, elbette, ayağı boyunca sualler daa bar, ve nutqu da eski alğa kelmedi», – dedi.

İşniñ daa bir figurantı – Suvuq Sala (Hruşevka) köyüniñ sakini Kâzim Ametov da sağlıq problemalarına şikâyet ete. O, tevqiften soñ közleri zayıfladı, dey.

Advokat Emil Kurbedinov: «Kâzim ağa, közleriniñ pek tez zayıflaşqanını, ve bunıñle alâqalı olaraq er vaqıt başı ağırğanını bildirdi. O, tıbbiy teşkerüv ötkermeleri içün ariza yazğanını ayta. Umumen ne olğanını bilmek içün adiy közler teşkerüviniñ ötkerilmesini o, endi ekinci aftadan berli nafile talap ete», – dey.

İşniñ daa bir figurantı, Kefe sakini Ruslan Trubaç sağlığınıñ vaziyetine dair şikâyet etmedi.