Cinayet yarımadası: Qırımda cinayet sayısı ne içün arttı

Cinayetniñ artış seviyesine köre ilhaq etilgen Qırım qomşu Rusiyeniñ bütün regionlarını ozıp keçti

Rusiye Baş prokuraturasınıñ 2017 senesi yanvar-noyabr aylarında azırlağan esabatında, 2016 senesiniñ aynı müddetine nazaran ilhaq etilgen Qırımda cinayetçilik seviyesi 56% artqanı kösterilgen. Bu müddet içinde prokuratura yarımadada 35 biñ cinayet işlengenini qayd etken, olarnıñ 15 biñi – ağır ve ziyade ağır cinayetlerdir Eñ ziyade tarqalğan soyu – dolandırıcılıq.

Qırım akimiyeti cinayetçilik aqqında söz yürsetkende, yarımadada daimiy sürette ukrain casusları tutulıp alınğanını qayd etmekte.

Ukrainalı uquqçı-kriminalist Anna Malyar, Qırımdaki politsiya hadimleriniñ sayısı bu qadar cinayet miqdarına köre qarardan ziyade olğanını qayd ete.

– Ukrainanıñ Şarqı ve Cenübindeki cinayet seviyesi, onıñ Ğarbındaki miqdarına nazaran eki qat ziyade olıp kelgen. Qırımda o, esasen qabarcı elita sebebinden, adet-üzre, daa da yüksek olğan.

Cian ameliyatı şunı köstere ki, işğal altındaki topraqlarda cinayetçilik daa ziyade rastkele. Kriminal dünya stabillik olmağan bu zonalarnı qullana, çünki o yerlerde cevapkârlıqtan qurtulmaq daa da qolay. Avropada, meselâ, bu Kosovodır. Qırımda adam başına tüşken rusiyeli politsiya hadiminiñ miqdarı qarardan ziyade. Lâkin bu küç idaresi hadimleriniñ yarımadağa yollanuv maqsadı hırsızlıq yapqanlarnı tapmaqtan degil de, ukrain tarafdarını bastırmaqtan ibaret.

Qırımlı uquqçı Lilâ Gemeci, cinayetçilik derecesi muhalifetçilerniñ üzerinde yapılğan siyasiy cereyanlar sebebinden arttı, dep tüşüne.

– Men bellesem, cinayetçilik seviyesi qarardan ziyade yükselgeni birinci nevbette qırımtatar ve musulmanlarnıñ siyasiy taqiplerinen alâqalıdır. Bundan ğayrı ekstremizm maddeleri ağır soyları dep sayıla. Ondan da ğayrı, Rusiye ve Donbassnıñ tanılmağan «cumhuiyetlerinden» kriminal keçmişi olğan pek çok insan kelip başladı. Üçünciden, rusiyeli küç idaresi hadimleriniñ tespitnen bağlı planları bar, bu sebepten Ukraina devrinden qalğan pek çok davalarnı açıp, olarnı ğayrıdan taqiq eteler. Onıñ içün statistikanıñ bir qısmı qoşılıp yazılğan olması mümkün. Qırımdaki rusiyeli politsiya hadimi, prokuror ve FSB hadimi ne qadar olsa olsun, aslında olar cinayetçilik vaziyetine menfiy tesir eteler.

Ukrain psihologı Larisa Voloşina, Qırımdaki kerçek Rusiye ayatı cinayetçilik seviyesiniñ artmasına sebep ola, dep netice çıqara.

– Kriminal psihologiyada cinayetçilik menfaatperestlik ve zorbalıqnen yapılğan soylârına bölüne. Qırımda soñki çeşitleri daa ziyade rastkele. Yani böyle bir cemiyette davalar adet-üzre küç yardımınen çezile. Ealiniñ içkige alıştırılması ve iqtisadiy tertipsizlikler de buña sebep ola. Eger insan yaramay ictimaiy muitte yaşap, parağa muhtac olsa ve içki içse, o zaman uyğun vaqıt tapqanda o ellerini kereksiz işlerde qullanma fırsatı saip ola.Cinayetçilik taqiq etilmegen taqdirde, insan cezalanmaycağına ümit beslep başlay ve vaziyet daa ziyade kerginleşe. Avtoritar cemiyette cinayetçilik seviyesi ister istemez arta, serbest, demokratik ve küçlü institutlar olğan soyunda ise – adet-üzre et tüşe.

Uquqçı Anna Malyar bu fikirnen razı olmayıp, hususan totalitar rejimler cinayetçiliknen daa da semereli küreşkenine beyan ete.

«Yüksek seviyede inkişaf etken medeniyetli demokratik devletlerde cinayetçilik seviyesini az-çoq başetip olğan devletler arasında skandinav ülkeleri bar (olar hususiy bir ceza siyaseti qullanğanı içün, işni başetip oldılar). Diger zengin ve medeniyetli devletlerde cinayetçilik seviyesi bayağı yüksek derecede. Totalitar rejimler aksine, insan aqları kibi, cinayetçilikni daa da semereli şekilde bastıra».

(Materialnıñ metin versiyasını Vladislav Lentsev azırladı)