Qırım.Aqiqat «Bizni 2017 senesinde taaciplendirgen Qırım sakinleri» ananeviy yılbaş reytingini diqqatıñızğa taqdim ete. Bu cedvel, muarririyetimizniñ içinde rey berüv ve bunıñ kibi de er istegen iştirak ete bilgen oquyıcılarnıñ soravından soñ tertip etildi. Neticede bizni em musbet, em menfiy ceetten eñ ziyade taaciplendirgen 10 kişiden (ya da şahıslar grubundan) ibaret cedvel tertip etildi.
1. Server Karametov ve bir kişilik piketlerniñ iştirakçileri
Reytingimizniñ birinci yerinde 76 yaşlı qırımtatar Server Karametov buluna. Ağustosnıñ 8-nde o, Qırım Yuqarı mahkemesiniñ binası yanına «Putin, balalarımız terroristler degil!» plakatınen keldi. Böyle etip o, o künü «kütleviy qarışıqlıqlarnı teşkil etüv»de qabaatlanğan Meclis reisi muavini Ahtem Çiygozğa qol tutacaq oldı. Karametov yaqalandı ve bir sıra ağır hastalıqlarına ve yaşlı olğanına baqmadan 10 künge tevqif etildi.
Bir qaç kün keçken soñ Karametovğa qol tutmaq içün onğa yaqın yaşlı qırımtatarlar çıqtı. Olarnıñ aman-aman episini yaqaladılar.
76 yaşlı faaliyetçiniñ areketi, Qırımda hususiy bir ananeni başlatıp, şimdi ilerley ve kenişley. Oktâbrniñ 14-nde 100-ge yaqın qırımtatar semetdeşlerine yapılğan repressiyalarğa qarşı bir kişilik piketlerge çıqtılar. Aman-aman episine «piket ötkerüv qaidelerini bozuv» içün cöremeler tayin etildi.
2. Volodımır Baluh
Aq-Şeyh (Razdolnoye) rayonından fermer Volodımır Baluh ağustosta qanunsız olaraq arbiy yedekler saqlanğanında qabaatlı tanıldı. Aq-uquq qoruyıcıları, oña qarşı cinaiy işniñ uydurılğanında ve kerçekte Qırım sakininiñ taqip etilüvi, onıñ açıqtan Ukraina tarafını tutqanına cevap olğanında eminler.
Baluh, evinde Ukraina bayrağını asıp, ev üstüne «Kök Yüzlügü Qaramanları Soqağı» levhasını asqanı ile belli. Ağustosta Volodımır qabaatlı tanılıp, oña umumiy rejimli koloniyada 3 yıl ve 7 ay müddetine azatlıqtan marum etilüv ve 10 biñ ruble miqdarında cöreme şeklinde ceza tayin etildi. Appelâtsion şikâyeti baqılğanda Baluhqa qarşı mahkeme qararı lâğu etildi, işi ise ğayrıdan tahqiq etilüvge yollandı. Lâkin fermerge qarşı daa bir cinaiy iş açıldı. Onı, muvaqqat izolâtornıñ hadimine qarşı küç qullanğanını iddia etip, «islâh etici muessiselerniñ işini tertipsiz alğa ketirüv»de qabaatlaylar.
Volodımır Baluh endi ekinci yıl er kesni özüniñ printsiplerge sadıqlığı ve irade küçü ile taacipte qaldıra.
3. «Qırım birdemligi»niñ iştirakçileri
Bir yıl zarfında bizni bir qaç kere «Qırım birdemligi»niñ faaliyetçileri taaciplendirdi. Bu birleşmeniñ erkânına cemaatçılar ile birlikte siyasiy ve diniy sebeplerden tevqif etilgen qırımtatar, musulmanlar qorantalarınıñ azaları kire.
Bir yıl zarfında «Qırım birdemligi» siyasiy mabüslerniñ balaları ve aqrabalarına yardım etti, semetdeşlerine mahkemelerde qol tuttı, faal surette içtimaiy ağlarda siyasiy taqipler aqqında malümat bere edi.
Birleşüv tarafından teşkil etilgen «Qırım marafonı» tedbiri aqqında ayrıca aytmaq kerek. Faaliyetçiler, yurtdaşları arasında 10 rublelik maden aqçaları şeklinde para toplap, soñundan, qırımtatar faaliyetçilerine er angi manaçıq ile tayin etilgen cöremelerni bu paranen töleyler.
4. Ahtem Çiygoz ve İlmi Umerov
Qırımtatarlarnıñ liderleri Ahtem Çiygooz ve İlmi Umerovğa bu yıl sert cezalar tayin etildi. Birincige «kütleviy qarışıqlıqlarnı teşkil etüv» içün 8 yıl koloniya, ekincisine «separatizm» içün 2 yıl koloniya-meskün yer cezaları tayin etildi. Buña rağmen olar öz noqtai-nazarlarından vazgeçmedi ve zaten olar içün de zarar kördiler. Oktâbrniñ 25-nde Rusiye Çiygoz ile Umerovnı Türkiyege teslim etti. Türkiye kütleviy haber vastalarınıñ malümatına köre, olarnı Rusiye casusları Aleksandr Smirnov ve Yuriy Anisimovğa deñiştirdiler.
Azat etilgen soñ Çiygoz ve Umerov, Qırımnı Ukrainanıñ kontroli altına qaytarmaq içün küreşni devam eteceklerini söylediler.
5. Veciye Kaşka
Qırımtatar milliy areketiniñ eñ belli iştirakçilerinden biri. Öz halqınıñ aqları içün arekette 50-nci yıllarnıñ soñundan başlap ömüriniñ soñ saniyelerine qadar iştirak etti.
Veciye Kaşkanıñ yüregi noyabrniñ 23-nde FSBniñ qırımtatar faaliyetçilerini yaqalav operatsiyası esnasında toqtadı. Olarnı Türkiye vatandaşından aqsız yerde 7 biñ dollarnıñ talap etilmesinde qabaatladılar. Yaqalanğanlar, kerçekte olar türk Yusuf Aytandan Veciye Kaşkanıñ qorantasından hırsızlağan paralarını qaytarmaqnı talap etkenlerini söylediler.
6. Natalya Poklonskaya
Qırımnıñ meşhur sabıq prokurorı bu yıl bütün beyanatları ve «Matilda» filmine qarşı küreşüvi ile bütün sabıq Sovet Birligi saasını taaciplendirmege devam etti. Mart ayında o, Aqmescitte II Nikolaynıñ büstinden mira tamlamağa başlağanını, ağustosta ise Donbass sakinleriniñ öz ibadethanelerini çar qorantasınıñ ikonalarınen mudafaa etkenlerini bildirdi.
7. Ahtem Seytablayev
Qırımtatar rejissörı bu yıl özüni em kinematografist, em de cemiyet erbabı sıfatında kösterdi. Fevral ayında o, Kyivde «Qırım evi»niñ rehberi oldı. Dekabrde ise Ahtem Seytablayevniñ, Donetsk ava limanı içün uruşqan askerler aqqında «Kiborgi» filmi ekranlarğa çıqtı.
8. Mıkola Semena
Sentâbrniñ 22-sinde Qırım jurnalisti «Rusiyeniñ topraq bütünliginiñ bozulmasına davet» etkeninde qabaatlı tanıldı. Mahkeme bu şekilde Mıkola Semenanıñ, içinde Qırım Ukrainanıñ qısmı degen Qırım.Aqiqattaki maqalesine qıymet kesti.
Semenağa şartlı olaraq 2,5 yıl ceza tayin etildi. Ondan ğayrı, oña 2 yıl devamında cemiyet işlerinen – yani öz zenaatınen oğraşmaq yasaq etildi.
9. Oleg Zubkov
Qırım ayvanat bağçalarınıñ saibi bu yıl içinde bizni Qırım akimiyetine qarşı küreşi ve aks-sada doğurğan beyanatları ile taaciplendirmekten bezmey edi. Belli olğanı kibi, 2014 senesinde Zubkov, quçaqlarını açıp Rusiyeni qabul etken edi. Faqat şimdi endi o, peşman ete. O, Ukrainanı sağınğanını bildirip, sarılı-mavılı biometrik pasportnı quvana-quvana alır edim, dey.
10. Sergey Aksönov
Rusiyeniñ kontroli altında bulunğan Qırım yolbaşçısı, belki de, özüne qarşı pek çoq tenqit olğanına baqmadan endi dört yıl devamında vazifesinde bulunıp, ketmek istemegini ile taaciplendirdi. En azından, dekabrniñ 28-nde yapılğan neticelev matbuat konferentsiyasında Aksönov, kelecek yılda istifa etmekni planlaştırmağanını bildirdi.
