«Repressiyasız Putin rejimi çöker»: FSBniñ Qırım ve qomşu Rusiyedeki rolü

Federal telükesizlik hızmeti (FSB) ve küç idaresiniñ al-azırda Rusiye akimiyetindeki emiyetine tahmin etmek qıyın. FSBden çıqqan hadimler devletniñ muim vazifelerinde çalışıp, KGBniñ sabıq hadimi olğan prezident Vladimir Putinnen beraber bütün bir devletniñ iç ve tış siyasetini şekillendire. Mustaqil uquqimayecileriniñ fikrine köre, soñki üç yıl zarfında rusiyeli hususiy hızmetler ilhaq etilgen Qırımda – repressiv-cezalayıcı şeklindeki alelhusus rolni oynaylar.

Hususiy hızmetler boyunca ekspert, SBUnıñ sabıq hadimi İvan Stupak, Qırım ilhaqı esasen rusiyeli hususiy hızmetniñ çoq yıllar devam etkenküç-quvetinen yapıldı.

– Qırımnıñ ilhaq etilüvinde esas rolni FSB oynadı, em de bu hızmet bu işni ta 2000-nci yıllardan berli planlaştıtrıp, yarımadadaki SBU hadimlerini yavaş-yavaş öz tarafına çekken. Olarğa – Rusiyede telikesizlik idaresi öz işi içün pek çoq para alğan ürmetli bir tabaqa olğanı aqqında ikâye etkenler. 2014 senesi biz tek bunıñ neticesne şaat oldıq. O zaman Qırım SBUsı parmağını oynatmadan, bunıñ nenen bitecegini beklegen.Namus İnqilâbından soñ devlet başsız qalğan edi, hususan telükesizlik organları. Rusiyelilier o vaqıt Qırımda özlerini ev saibi kibi is ete ediler. Eninde-soñunda SBUnıñ er onuncı hadimi Ukrainağa hainlik yaptı.

İvan Stupak rusiyeliler ukrainlerni ilhaqtan soñ bile öz tarafına çekmege areket etkenlerini qayd ete.

– Belli bir vaqıttan soñ, 2014 senesi, esas topraqta yaşağan tanuşıma tanış olmağan nomerden birisi telefon açqan – meger, FSBge keçken bizim zenaatdaşımız eken. Aytqanına köre, pek yahşı aylıq ala eken, er şey daa ziyade meraqlı olğanı ve bizge qarşı çalışqanları aqqında aytqan eken. Kerçek, belli bir vaqıt keçken soñ, SBUnıñ sabıq hadimlerini Rusiyeniñ başqa-başqa regionlarına yollap başlağanlar, şu cumleden Dağıstan ve Uzaq Şarqqa, yani olar hayal etkeni kibi, küneşli Qırımda qalmağa musaade etmegenler. Ketmege istemegen soylârı – işten boşatılğan. Satqınlarnı iç bir yerde sevmeyler – olarnı qullanğan soñ, çetleştirip taşlaylâr.

Rusiyeli uquqimayecisi ve cemaat erbabı Aleksandr Podrabinek, FSB Qırımda KGB rolüni oynay, dep saya.

– FSB şimdiki künde selefleri KGB ve NKVDniñ «meşur ananelerini» qullanmağa devam ete. Bilgenim qadar, yaqında Qırımda tutulıp alınğan Asan Çapuh taqiqatnen işnbirligi yapmağanı sebebinden, oña tibbiy yardım kösterilmegen. Uydurılğan qabaatlavlar, zalımca qıynavlar, insanlarnı hırsızlav ve buña baqmadan, cezasız qalğan FSB, Sovetler Birligine has qorqu muitini yarata. Bu o veya bu derecede bütün Rusiyege has, Qırımda ise – bunıñ derecesi daa da şiddetli, daa da küçlü. Eger sizler Rusiyeniñ siyasiy kelecegini bilmege isteseñiz – Qırımğa bir nazar taşlañız. Eñ deşet tarafı şu ki, neticede tarıhtaki bu epizod çekistler içün cezasız qalabile.

Aleksandr Podrabinek, FSB zemaneviy Rusiye akimiyetiniñ tayançı olıp qaldı, artıq olarnıñ taqdiri biri-birinen bağlı degen netice çıqara.

– Elbette, bütün insanlardan FSBge qarşılıq kösterip, özlerini qurban eterler dep beklemek yañlış olur – qorquzuv ve repressiya maşnası, tamam bu şekilde çalışa. Ancaq er bir areket qarşılıq köstrmege zorlay, narazılıq keyfi arta. SSCBde bütün dessidentler qapatılsa, olarnıñ areketi coyulır, dep belley ediler amma, yañlıştılar. FSB de qapalı taqip dairesine tüşti, o artıq başqa türlü areket etip olamay, esnasnıñ başqa mantığını añlap olamay. Repressiyasız Putin rejimi çöker, onıñ içün hususiy hızmetlerniñ zemaneviy Rusiye akimiyeti içün böyle bir manası bar. O tıpqı akimiyet kibi.

(Materialnıñ metin şeklini Vladislav Lentsev azırladı)