İmayeciler Rusiye küç hadimleriniñ basqısı altında

Qırımdaki ictimaiy-siyasiy vaziyetni taqip eterek, muayyen hulâsalar çıqaram. Olardan biri – yerli uquqimayecileriniñ yetişmemezligi.

Yalıñız yerli degil, esas Ukrainadan kelgen soylârı da yetişmey, çünki kerçek manada çalışqan soylârınıñ Qırımğa kirmesi yasaq, meselâ, Yevgeniya Zakrevskayanıñ da. Kelgen soylârı da FSBniñ közüne ilinmemek içün işini gizli yapmağa areket eteler. Onıñ içün olarnıñ faaliyeti daa ziyade monitoring ve bunıñ devamında, Qırımda yer alğan aq-uquq bozuluvınıñ halqara imayesinden ibaret.

Rusiyeli uquqimayecilerine kelecek olsaq, olar da soñki zamanda yarımadağa çoq diqqat ayırıp olamaylâr. Eger evelki vaqıtlarda Aleksandra Krılenkova Qırımğa çoq vaqıt ayırıp turğan olsa da, Rusiyede farqlı tüşüngenlerge qarşı küçlü küreş baştılğan soñ, onıñ Qırım problemalarına ayıracaq vaqtı qalmadı. İşniñ murekkep tarafı da şu ki, rusiyeli uquqimayecileri Qırımğa tek esas Ukraina üzerinden kirip olalar. Ve sıñır denilgen bu yerde de, FSB özüniñ uzun ve acımasız subetlerinen olarnıñ «miyini qaqıp qoluna bere».Bunı eñ tecribeli uquqimayeciler bile begenmey.

Yarımadada halqara uquqimayeci teşkilâtlarınıñ vaziyeti de qıyın. Olar da ukrain uquqimayecileri kibi, Qırımda gizli areket etmege mecbur qala. Qırımğa kelgende, adet-üzre olarnıñ baracaq yeri ve maqsadı belli.

«Aman-aman er ay meni Qırım tışından kelgen uquqimayecileri ve jurnalistler ziyaret ete. Bazen ayda bir qaç sefer keleler. Ekseriy allarda olarğa qulavuzlıq yapam. Qırımda menim içün er bir köşe açıq sayıla, er yerde dost-eş ve tanışlarım bar. O sebepten biz er yerge kirip olamız ve uquqimayecilernen jurnalistler içün bu pek muim. Qırımda yaşağan halq al-azırda pek işanmay, men barğanda ise, insanlar açılıp laf eteler», – dep ikâye ete subetimiz esnasında, İnsan aqları boyunca Qırım kontakt gruppasınıñ koordinatorı Abdureşit Cepparov.

Afsus ki, Cepparov kibi uquqimayeciler Qırımda pek az. Uquimayecileri, faaller ve cemiyetçilerge qarşı yapılğan repressiya mehanizmi mında pek yahşı azırlanğan. Qırımtatar cemiyetçileri bir şekilde olsa da buña qarşı turıp olsalar, slavyanlarğa bu pek qıyın kele. İşte bu sebepten, rusiyeli telükesizlik hadimleriniñ ketken sayın arttırğan basqısına dayanalmay, esas Ukrainağa ketmege mecbur qalğan Ukrain medeniy merkezniñ faali Leonid Kuzmin yapqanı kibi, ekseriyet Qırımnı terk etmege mecbur qala.

Buna baqmadan Qırımda uquqimaye işi devam ettirile. Halqara insan aqları institutlarına taqdim etilmesi içün materiallar toplanması devam ettirile ve siyasiy sebeplerden dolayı taqip etilgen adamlarnıñ aq-uquqlarını imaye etmege azır olğan advokatlar bar.

Bügün de-bügün bizler Qırım uquqimaye gruppası, insan aqları boyunca informatsion Merkez, KrımSOS ve saire kibi, esas Ukrainada çalışqan küçlü ve professional uquqimayeciler taqımını köremiz.Qırımda insan aqlarınıñ vaziyetinen meraqlanğan er keske, Qırım uquqimaye gruppasınıñ aylıq esabatlarınen tanışmasını tevsiye etem.

Uquqimayeci ve jurnalistlerniñ faaliyeti öz meyvalarını kösterip başlay: Qırım halqara kündeliginde aktual mevzu olaraq qalmağa devam ete ve mecaziy şekilde aytacaq olsaq, olar Rusiye akimiyetine «Qırım» degen cemidanğa tutquç yasamasına musaade etmez.