Dekabrniñ 4-nde «KrımSOS» cemaat teşkilâtı Kyivde «Rusiye Qırımnı ilhaq etkeninden soñ yapılğan repressiyalar entsiklopediyası» adlı teqiqatnı taqdim etti. Muellifler onıñ içinde 2014 senesi fevral ve 2017 senesi oktâbrniñ 31-ne qadar yarımadada çekiştirüv, qaba davranış, zorbalıq yolunen öldürilgen ve ğayıp olğan insanlar, siyasiy renk taşığan cinaiy ve memuriy işler kibi insan aqları bozulğanı aqqında malümat bar, dep ayta.Tedqiqatnıñ ekinci qısmı 2018 senesi taqdim etilecek
«KrımSOS» teşkilâtı koordinatorınıñ muavini Yevgeniya Andreyuk «Qırımdaki repressiyalar entsiklopediyası» ne içün şimdi peyda olğanını tarif ete.
Entsiklopediyanıñ meydanğa kelüvine keçken sene halqara teşkilâtlarnıñ Qırımda repressiyalar muntazam degil degen hulâsaları bir itev berdiYevgeniya Andreyuk
– 2014 senesinden berli imayecilerniñ insan aqlarınıñ bozuluvınen bağlı muayyen areketlerine yardım etmekten ibaret edi, malümatnıñ toplanıp tizilmesi ise, uzun ve zametli bir iş. Entsiklopediyanıñ meydanğa kelüvine keçken sene halqara teşkilâtlarnıñ, Qırımda malüm bir gruppağa nisbeten basqı yapıluvında iç bir türlü muntazam repressiyalar yoq degen hulâsaları ve bütün taqipler yalıñız şahıslarnıñ siyasiy baqışlarınen bağlı denilgeni - bir itev berdi. Bu sebepten «KrımSOS» repressiyalarnıñ bütün faktları boyunca uzun muddetli hronologik esabat azırlamağa qarar berdi – bunı çetel diplomatları da uzun vaqıttan berli rica etken edi. Bizler açıq menbalar ve ayrı jurnalistlernen imayecilerniñ malümatlarınen faydalanıp, imkânı olğanı qadar teşkerüv keçirdik.
Şu vaqıtta Qırımda tintüvler devam ete. Dekabrniñ 6-nda saba erte rusiyeli küç idaresiniñ hadimleri 62-yaşındaki Fazıl İbraimov evine kelip, islâmnen bağlı edebiyat ve «narazılıq meydanı»nıñ iştirakçilerinen bağlı vesiqalarnı tutıp almaq maqsadınen kelgenleri aqqında aytılğan edi. Bundan evel faal Aqmescit civarında yerleşken «Krımskaya roza» mesken massivi qurulışınen bağlı cemaat deñlevlerinde çıqış yapmağa istegen edi.
Fazıl İbraimovnıñ sözlerine köre, rusiyeli küç idaresiniñ hadimleri yasaqlanğan edebiyat tapalmağan, ancaq çoqtan berli tükanğa teslim etilgen pıştavdan qalğan qurşunlar tapıp, özlerinen beraber alıp ketkenler.
«Qırım birdemliginiñ» faali Server Mustafayev rusiyeli politsiyanıñ areketlerini yapılğan bozıluvlarnen qıyaslanamaycaq derecede olğanını ayta.
Bir qaç daneçik kâğıt almaq içün saba erte maşinalarnen kelip tintüv yapmaq – aqılğa yatmağan bir areketlerServer Mustafayev
– Rusiyeli küç idaresiniñ hadimleri onı ve ailesini sıqıştırmağa areket etkeni - oğlunıñ da evinde tüntüv yapılması – razı olmağanlarnıñ epsini qorquzmaq maqsadınen yapılğanınıñ isbatı. Bir qaç daneçik kâğıt almaq içün saba erte maşinalarnen kelip tintüv yapmaq – aqılğa yatmağan bir areketler. Anda qart bir qadın bar edi, olarnıñ areketlerinden dolayı, bereket bersin ki, başqa kimse ölmedi. Afsus ki, bularnıñ epsi Fazıl İbraimov ait olğan «Strelkovaya» yerli «narazılıq meydanı»nıñ faydasına degil de, rusiyeli akimiyet faydasına çezilgenge oşay. «Krımskaya roza»nıñ qurucıları akimiyeti içün daa da muim ve repressiyalar da daa ziyade artacaq demektir.
Yevgeniya Andreyuk qayd etkenine köre, şimdiki vaqıtta «KrımSOS» Rusiyedeki ukrain siyasiy mabisleriniñ cedvelini çeşit türlü halqara teşkilâtlarnen birleştirip, kelecekte Ukraina Tış işleri nazirligine nihaiy malümatnı taqdim etmeknen meşğul.
Şimdilik er kes Rusiyede bulunğan ukrain siyasiy mabüslerniñ sayısı azmı çoqmı - 60 kişi olğanını qabul eteYevgeniya Andreyuk
– Siyasiy taqip usulınıñ tesbit etilmesi deñişebile. Şimdilik er kes Rusiyede bulunğan siyasiy mabüslerniñ sayısı azmı çoqmı - 60 kişi olğanını qabul ete ve men eninde-soñunda yekâne metodologiyağa köre, tam raqamnı bildirip olurmız, dep ümüt etem. Endi Qırımda, Rusiye tarafından yañı taqiplerni aks etken insan aqları boyunca interaktiv haritamız bar. Entsiklopediyanıñ bir qaç bölügi artıq inglizcege tercime etildi, yılnıñ soñuna qadar bütünley tercime etilmek kerek.
Uquqqorçalaycılarnıñ fikrine köre, Qırımda jurnalist ve diger faaller taqip etilgen vaqıtta, entsiklopediya ayrı bir emiyeti bar.
2017 senesi yarımadada daa evvel insan aqlarını bozğanlarnıñ qurbanlarına yardım etmege areket etken bütün şahıslar qattı bastırılmaqtaYevgeniya Andreyuk
– Şimdi böyle bir tendentsiya bar: 2017 senesi yarımadada daa evel insan aqlarını bozğanlarnıñ qurbanlarına yardım etmege areket etken bütün şahıslar pek qattı bastırılmaqta. Bu yıl mustaqil advokat ve uquqqorçalaycılarğa nisbeten basqı yapılmasından başlandı, ondan soñ bizler, siyasiy mabüslerniñ aileleri içün para toplağan, yardım taşığan faallerniñ taqip etilgenini kördik. Yılnıñ ekinci yarısında rusiyeli küç idaresiniñ hadimleri qanunsız tintüvler başlattı ver bularnı aydınlatqan jurnalistlerni taqip etip başladı. Biz al-azırda böyle insanlarnı imaye etüv mehanzimleri üzerinde çalışamız, o vaqıt olarnıñ jurnalist statusını Ukraina ve halqara cemaatçılıq da tanıycaq.
(Materialnıñ metin şeklini Vladislav Lentsev azırladı)
