Daa dört qırımtatar faaliyetçisi parmaqlıqlar artına tüşti. Rusiye kontroli altında bulunğan Qırım mahkemesi, Bekir Degermenci, Asan Çapuh, Kâzim Ametov ve Ruslan Trubaçnı muvaqqat izolâtorğa yolladı. Bundan bir kün evel Rusiye FSBsinde, olarğa qarşı aqsız yerde para talap etüv boyunca iş açılğanını bidirdiler. Qırım.Aqiqat muhbiri faaliyetçilerniñ tevqiften evel nenen oğraşqanlarını ve yaqınlarınen safdaşları olar aqqında ne degenlerini ögrendi.
Qırımtatar faaliyetçilerniñ yaqalanuvı noyabrniñ 23-nde kündüz Aqmescitte olıp keçti. Bekir Degermencinen Kâzim Ametov Kyiv rayonı mahkemesine yaqın yerde bulunğan «Medoborı» kafesinde yaqalandılar. Oña yaqın bir yerde Asan Çapuh yaqalandı. Onıñ yanında qırımtatar milliy areketiniñ veteranı, 83 yaşlı Veciye Kaşka buluna edi. Yaqalanuv esnasında o yaramadı. Qadınğa «acele yardımnı» çağırdılar, hastahanege ketkende o vefat etti.
Faaliyetçi Ruslan Trubaç başqa yerde yaqalandı. Telükesizlik hadimleri onı, apayınen beraber bulunğan şeerler arasında qatnağan avtobustan endirdiler. Ondan ğayrı Qurultay revizion komissiyasınıñ sabıq azası Qurtseyit Abdullayev doğmuş qardaşı Eldarnen beraber yaqalandı. Olar öz evlerinde yaqalandı, lâkin o künniñ aqşamında olarnı yiberdiler.
FSBniñ matbuat hizmeti, yaqalanğanlarğa qarşı Rusiye Cinaiy kodeksiniñ 163-nci maddesi 2-nci qısmı – «bir grup şahıslar tarafından teşkil etilgen aqsız yerde para talap etüv» boyunca cinaiy işniñ açılğanını bildirdi. Tahqiqatçılarnıñ versiyasına köre, qabaatlanğanlar Türkiye vatandaşından aqsız yerde büyük miqdarda para talap ete ediler. Qırımtatar liderlerinden biri Nariman Celâl, bu qabaatlarnıñ uydurılğınını söyledi. Onıñ aytqanına köre, asılında Türkiye vatandaşı Yusuf Aytan Veciye Kaşkanıñ qorantasından 7 biñ dollar hırsızladı. Öz nevbette faaliyetçiler, türkni bu paralarnı qaytarmaq kerekliginde qandıracaq ediler, dey Celâl. «Medoborı»daki yaqalanuv, tamam Yusuf Aytannıñ mezkür paranı Veciye Kaşkağa bergende yapıldı.
Qabaatlanğanlarnıñ evlerinde bütün kün tintüvler yapıldı. Telükesizlik hadimleri yaqalanğanlarnıñ evlerinden ğayrı Sultan Sala (Yujnoye) köyünde yaşağan faaliyetçi Elvira Gaziyevanıñ evine de keldiler.
Rusiye haber agentlikleri, FSBge sıltap, Asan Çapuhnıñ evindeki tintüv vaqtında silâ ile arbiy yedekler tapıldı, dep bildirdiler. «Krıminform», üç Kalaşnikov avtomatı ile olarğa uyğun patronlar tapıldı, dep iddia ete. Bildirüvde, silânıñ saipleri olardan «körünmez avtomatlar» yapmaq – zavod nomerolarını yoq etmek istediler, denile. Ondan ğayrı, «Krıminform»nıñ bildirgenine köre, tintüvler esnasında «cinaiy iş açmaq içün yeterli miqdarda narkotikler ve ekstremistik malzemeler – taqvimler, risaleler ve veraqalar tapıldı».
Noyabrniñ 24-nde, kündüz, mahkeme şaatlarnıñ, faaliyetçilerni tevqif etüv hususında resmiy ricalarını baqıp çıqtı. Tamam bu arada Üçköz (Novoklönovo) köyünde Veciye Kaşkanıñ cenazesi oldı. Qırımtatar milliy areketiniñ facialı ölümi münasebetinen Meclis matem kününi ilân etti. Kaşkanen vedalaşmaq içün bütün Qırımdan yüzlerce soydaşı keldi.
Bir qorantağa eki siyasiy mabüs
Yaqalanğanlarnıñ dörtü de, Qırımnıñ farqlı bölgelerinde yaşasalar da, biri-birini yahşı tanığan adamlardır. Episi endi 50-ni keçken ve olarnı ilk nevbette çemiyet faaliyeti birleştire. Bekir, Kâzim, Asan ve Ruslan çoqtan berli qırımtatar milliy areketinde iştirak ete ve soñ vaqıtlarda daima vatandaşlarnıñ mahkemelerinde qoltutıcı grup sıfatında bulunalar.
İnsan aqları boyunca Qırım alâqa grubunıñ koordinatorı Abdureşit Cepparov, Qırım.Aqiqat muhbirine: «Olar er daim mahkemeler keçken yerlerde qoltutıcı grup olaraq toplana ediler. Böylelikle bir-birinen daa yahşı tanış oldılar. Olar episi qararnen bir yaşta, bir nesilniñ adamları olıp, yaş nesilniñ hatırlamağan şeylerden çoq şey hatırlaylar. Olarnı ruh ve insaf ceetinden birleştirgen de tamam bu hususlar olğandır», – dedi.
Degermenci Bekir öz qorantasında soñ eki yıl içinde endi ekinci mabüstir. Onıñ oğlu Mustafa «Fevral 26 işi»niñ figurantı. Al-azırda onı «kütleviy qarışıqlıqlarda iştirak etüv» boyunca muhakeme eteler. 2015 mayısından 2016 yılınıñ apreline qadar Mustafa muvaqqat izolâtorda bulundı, şimdi ev apisinde bulunmaqtadır.
O, bastırıqta olğanda babası Bekir, oğlunıñ meselesine diqqat çekmek içün qolundan ne kelse, onı yapa edi. 2016 senesi dekabrinde o, Avropa parlamentniñ tedbirlerinde iştirak etmek ve Avropa siyasetçilerine Qırımda siyasiy taqipler meselesiniñ vaziyetini añlatmaq içün qırımtatar liderleri Refat Çubarov ve Mustafa Cemilevnen beraber Brüsselge barğan edi. O vaqıt Bekir, Qırım.Aqiqatqa bergen intervyuda, Rusiye telikesizlik hadimleriniñ öz areketlerinen narazılıq köstergen qırımtatarlarnı yarımadanıñ sıñırları tışına sıqıştırıp çıqarmaq istegenleri aqqında fikirni söyledi.
Özümni hatırlağanımdan berli biz Qırımğa qaytmağa tırışa edik. Ve şimdi Rusiye keldi dep, Qırımdan keteyikmi? Yoq!Bekir Degermenci
«Büyük ihtimal ile bu noqtainazar, biz Rusiyege qarşı olğanımız içün muhakeme eteler. Büyük ihtimal ile bütün bu işler bu sebepten yapıla. Bizni qorqutmaq, ketmege mecbur etmek isteyler. Olarnıñ ne tüşüngenlerini bilmeyim. Lâkin bizni qorqutacaq olğanları boşunadır, dep tüşünem. Olar bunı yapıp bizni aksine birleştireler. Doğrusı, biz endi bir şeyden qorqmaymız. Özümni hatırlağanımdan berli biz Qırımğa qaytmağa tırışa edik. Ve şimdi Rusiye keldi dep, Qırımdan keteyikmi? Yoq!» – dedi Bekir Degermenci.
Qırımğa o, 1989 senesi kelip, apayı Alime ile Suvuq Sala (Gruşevka) köyünde yerleşti. Aynı şu yılı oğlu Mustafa doğdı. Ondan ğayrı Bekirniñ Mavile adlı qızı bar.
Degermenci bütün ömür şoför olıp çalıştı. Başta fermer iqtisadiyatında, ondan soñ «Solneçnıy kamen’» pansionarında.
Suvdağda yaşağan vatandaş faaliyetçisi Lenora Dülber, Qırım.Aqiqat muhbirinen suhbetinde: «O, iç bir vaqıt faal siyasetçi olmadı. Qorantası etrafında yani oğlu ile bağlı olaraq peyda olğan vaziyet onı bazı tedbirlerde iştirak etmege mecbur etti. Bekir ağa içün printsipler emiyetli. O, adalet insanıdır. Bir şey yañlış olsa o, er angi adaletsiz şeylerge pek keskin şekilde qarşılıq köstere edi. Ve Veciye Kaşkanıñ qorantasındaki vaziyetten çette qalamadı», – dep qayd etti.
Meclisniñ yolbaşçısı ve sabıq iş adamı
Daa bir yaqalanğan faaliyetçi, Kâzim Ametov, Mustafa Degermenciniñ qomşusı ve dostudır. 2013 senesinde o Suvuq Saladaki yerli meclisine rehber olaraq saylanğan edi.
Lenora Dülber onı: «Adam öz köyünde büyük ürmetke malik edi. Onı ürmet ete, aytqanlarına qulaq asa ediler. O, Suvuq Salanıñ yerli meclis reisi vazifesinde buluna edi. Alçaqgöñülli, sakin, qavğa çıqarmaz adam», şeklinde tanıta.
O, cemiyetniñ adiy bir vatandaşı ve «vatan» añlamını şahsiy bahtı ile subyektiv amanlıqtan daa üstün tutqan adiy bir qırımtatardırLenora Dülber
Onıñ aytqanına köre, Ametov öz azbar işlerinen oğraşa, yazda mevsim işlerinde çalışıp qoşumça para qazana edi. «O, cemiyetniñ adiy bir vatandaşı ve «vatan» añlamını şahsiy bahtı ile subyektiv amanlıqtan daa üstün tutqan adiy bir qırımtatardır», – dep qayd etti Dülber. Noyabrniñ 24-nde yaqalanğan daa bir faaliyetçi – Ruslan Trubaç. Onıñ slavân adı ve soyadı olğanına baqmadan, milleti qırımtatardır. Bir yıl evel FSB tarafından Rusiyeniñ topraq bütünligini bozuvğa davetler içün cinaiy işi açılğan Kefe sakini Suleyman Kadırov onıñ qaynağası ola.
«Ruslan er cuma, er cuma namazına camige bara, islâm dinini pek ürmet ete edi. Yaşağan Baybuğa (Blijneye) köyünde belli bir nufuz saibi edi», – dep ikâye etti Qırım.Aqiqat muhbirine Suleyman Kadırov.
Onıñ aytqanına köre, Ruslan Trubaç evelden şahsiy işnen oğraştı: öz tükânı, furunı ve kafesi bar edi. 2014 senesinde o, işni qapatıp, bir yerde çalışmay edi. Ruslannıñ üç balası bar. Olarnıñ ekisi daa aqılbaliğ yaşına kelmedi.
Yaqalanğan faaliyetçilerniñ dörtüncisi – 64 yaşlı Yalta sakini Asan Çapuh. O, Özbekistannıñ Taşkent yanında bulunğan Bekabad şeerinde doğdı. 80-nci yıllarnıñ soñundan başlap Yaltadaki Koreiz qasabasında bulunğan ve yerli sakinler arasında «Samota» deye bilingen maallede yaşay edi.
«Men onı 80-nci yıllarnıñ soñundan bilem. O, o zaman da faal edi. Birinci eşelonda demek doğru olmaz, amma kene de ondan uzaq degil edi. Büyük bir faallik ile ayırılıp tura edi. Onda apayı Zarema ile eki balası bar. Tabiiy ki, balaları endi balaban. Şahsiy haysiyetleri aqqında aytılacaq olsa, onda adalet duyğusı bar. Bir yerde bir problem çıqsa, o, yardımğa kele», – dedi aq-uquq qoruyıcısı Abdureşit Cepparov.
FSBde, Asan Çapuhnıñ evindeki tintüv vaqtında Kalaşnikov avtomatları tapıldı, dep iddia eteler. Faaliyetçiniñ safdaşları, silânı onıñ evine ketirip qoydılar, deyler.
