Qomşularına destek içün apiske: Qırımda yañı yaqalanuv dalğası

Aqmescitte bir künde on bir qırımtatar faali yaqalandı. Olardan biri – Marlen Mustafayev – «ektsremistik malümatlarnıñ tarqatılmasında» qabaatladılar, digerleribi – onı desteklemek içün «ruhsetsiz miting» ötkergenlerinde qabaatlaylâr. Qırımtatar liderleriniñ fikirlerine köre, vatandaşlarını qomşunıñ taqdirine pervasız qapmağanları içün cezaladılar. Qırım.Aqıqat muhbiri kimler yaqalandı ve yerli akimiyetniñ maqsadı ne olğanını ögrendi.

Fevral 21 künü saba Aqmescitteki Boğurça qasabasınıñ sakini Marlen Mustafayev evden işke yol aldı. Ofisine qadar brıp yetmedi, onı Ekstrimizmge qarşı küreş Merkeziniñ ve politsiya hadimleri yaqaladı. Bundan soñ olar Mustafayevniñ evinde tintüv keçirdiler.

Marlenniñ apayı Elnara adiseni böyle tarifledi: «Bizde kitaplarnı, bilgisayarımıznıñ sistem blokını, telefonnı tutıp aldılar. Dolaflarda bütün şeylerni baqıp çıqtılar. Olar tintüv keçirgence, maña balanen başqa odağa keçmege ayttılar».

Tintüv keçirilgence Mustafayevniñ evini OMON sardı. Beklenilmegen müsafirler aqqında haber qısqa vaqıt içinde Boğurçağa yayıldı ve yerli sakinler onıñ azbarında kelip başladı. Silâlı hızmetlerge, olar Rusiye qanunlarını bozğanları aqqında aytıp başladılar, ve adisenen bağlı malümatını Facebookta yerleştire ediler. Neticede politsiya Mustafayevniñ evi ögünde toplaşqanlardan on insannı tutıp avtozaklarğa yükledi.

Künniñ ekinci qısımında gecege qadar yaqalanğanlarnıñ mahkemeleri keçe edi. Mahkemeci Vikrot Mojelânskiy Marlen Mustafayevni ektsremistik malümatlarnıñ tarqatılmasında qabaatlap, 11 kün apis cezasını berdi.

Advokat Emil Kurbedinovnıñ sözlerine köre, buña sebep – 2014 senesi iyül ayında «Vkontakte» ağında Hizb ut-Tahrir teşkilâtınıñ timsalinen beraber yerleştirilgen yazı oldı. Mustafayevniñ qorçalayıcısı dey ki, mahkemeci «yasaq» olğan yazı ile diskni baqmağa red etip, ceryan qaidelerini bozdı.

Diger yaqalanğanlar – Ruslan Suleymanov, Osman Arifmimetov, Remzi Bekirov, Mecit Abdurahmanov, Ablâkim Abdurahmanov, Valid Abu Farid, Seyran Murtazayev, Alim Karimov, Reza İzetov, Enver Tasinov – beş kün apis cezasını aldılar.

Olarnıñ episi Rusiye Memuriy cinayetler kodeksiniñ 20.2 maddesine köre – toplaşuv, miting keçirilmesi ya da teşkil etilmesine dair nizamnı bozuvında qabaatlı tanıdılar. Mahkeme toplaşuvlarınıñ üçüne atta advokatnı yibermediler. Emil Kurmedinovnıñ sözlerine köre, yaqalanğanlarğa azap çektirdiler – avtozakta suvsız ve aşsız tuttılar, birini ise köteklediler.

«Dissident halq»

Yaqalanğan Qırımlılarnıñ imayecileri, müşterileri qanunsız mahküm etilgenini aytalar, çünki Mustafayevniñ evi ögünde bir türlü miting olmadı. Edem Semedlâyevniñ fikirine köre, tintüvler keçirilgende qırımtatarlarnıñ evleri yanında pervasız qalmağanlar toplaşıp, semetdeşlerine destek köstergenleri ve habe tarqatqanları – Rus akimiyetini hoşlandırmay, faallerniñ yaqalanmasına sebep oldı.

Semedlâyev: «Faaller olğanını devlet begenmemek mümkün. Amma qırımtatarlardan bügün on bir insan yaqalanır, yarın yuz adam çıqar. Bu tabiy ketişat, çünki er biri buna çorlana, er biri meraqlanacaq. Ve insanlar çıqıp öz aqları içün küreşecekler. Çünki qırımtatar halqı – dissident-halq, o sürgünlikni, KGB apishanelerini, zulumnı keçti», – dep ayttı.

Qırımlı jurnalist Lilâ Bucurova dey ki, fevral 21 künü yaqalanuvlar tintüv keçirilgen evlerge qırımtatarlarğa yaqınlaşmağa yasaq olğanını köstere.

«Tezden, ğaliba, qırımtatarlar qomşu olup yaşağanları içün cinaiy işlernen taqip etilecek», – qadt etti jurnalist.

«Qırım birdemligi» birleşmesiniñ koordinatorı Dilâver Memetov Qırım.Aqıqat muhbirinen subetleşkende, ektsremistik malümatlarnıñ tarqatılmasında qabaatlanğan Marlen Mustafayev zulumğa oğratılğan semetdeşlerine faal olıp yardım köstergenini qayd etti. Dilâver, babası Remzi Memetov «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtınıñ azalığında qabaatlanğan vaqıtta, Marlen yardım qolunı uzatqanda onnen tanış oldı.

– Bizimkilerni apis etkenlerinden soñ, Marlen Aqmescitte yaşağan ve SİZOğa bazı şeylerni teslim etip, aylelerge yardımda bulunğan az sayıda insanlardan biri edi. O bankomatlarnen bağlı inkossator hızmet şirketinde çalışa. Aluştada, Aqyarda, Bağçasarayda yaqalanuvlar yüz bergen soñ ailelerniñ yardımğa muhtac olğanını añlağan tahminen beş insandan ibaret bir taqım, Allah rizası içün ve vatandaşları içün yardım köstermek maqsadınen, işini qaldırıp, öz vaqıtını sarf ete ediler. Yahşı ki, öz babamda men büyügen evlâdım. Apis etilgen diger bütün arqadaşlarda ise balaları daa kiçikene. O vaqıtte bazı apaylâr ağırayaqlı edi. Ve Qırımnıñ diger köşesinden eşya ya da aş teslim etmek içün kelmemeleri maqsadında, Marlen ve başqa arqadaşlar mahsulatlarnı özleri satın alıp SİZOğa teslim ete ediler.

– Marlen Mustafayevni daa nasıl tasvirler ediñiz? Daa nenen oğraşa, bir de bir teşkilâtqa kiremi, dünyabaqışı ne?

– O Allahqa iman etken müsülman. Onıñ imanını areketleri köstere. O beş kere namaz qıla, Ramazanda oraza tuta. Nasıl cemaat işlerinde bulundı? Mına bu teslimlerni yapıp berdi. Oraza ve Qurban bayramlarında o başqalarınen birlikte öz balaları ve semetdeşleri içün bayram teşkil ete edi.Marlen beş-altı yıl evelsi evlendi. Onda uzun zaman bala olmadı. Yaqında çoq beklenilgen evlâd – qızçıq dünyağa keldi. Öz ailesi içün çalışa, qanunsız ve cemaatını telükege atacaq iç bir şey yapmadı.

​​– «Ruhsetsiz miting» keçirgenleri içün yaqalanğan 10 qırımtatarı aqqında tarif etiñiz. Kimler olar?

– Bu insanlar, çalışqanlarına, ğayet meşğul olğanlarına baqmadan, vaqıtını ayırıp mahkemelerge kele, adaletsiz ve qanunsız apiste bulunğanlarğa destek köstere ediler. Olar öz çoqluq ve birliginen, Qırım musulmanlarına yapılğan cinayetlerge baqmadan, Allahtan ğayrı iç bir şeyden qorqmağanlarını kösterdiler.

«Kelmeñiz, yoqas böyle olacaq»

Qırımtatar liderlerinden biri Nariman Celâl emin, Rusiye mahsus hızmetleri ve silâlı hızmetleri qırımtatar milliy areket faallerine qarşı yañı usullar qullanıp başladılar. Onıñ sözlerine köre, razı olamağanlarğa qarşı cinaiş iş açmaq yerine memuriy işler açalar.

– Bu bir az evel başlandı, o vaqıt daa yasaq etilmegen Meclisniñ adamları İlmi Umerovnıñ evinde toplaşıp, körüşip, subet keçirgen soñ, olardan bir qaç adamnı memuriy muddet ile cezalandırğan ediler. Soñra aynı usulını diger pervasız qalmağan faallerge de qullanıp başladılar. Başta mayıs 12 künü Bağçasarayda tintüv keçirilgen «Salaçıq» qavehanege kelgen Seyran Saliyev ve daa bir qaç arqadaş. Soñra Seyran Saliyev ekinci kere memuriy taqipke oğradı. Eger birinci sefer oña sadece para cezası berilgen olsa, ekinci sefer oña 11 kün apis cezası berldi. Aynı zamanda advokat Emil Kurbedinovke memuriy ceza berildi. Şimdi ise biz memuriy işlerniñ üçünci dalğasını köz etemiz. Bir kereden 11 insan yaqalandı.

– Fikiriñizge köre, yaqalamaqnen akimiyet ne istey?– Silâlı hızmetler bir maqsad ile areket ete – olarnıñ qanunsız areketleri aqqında haberlerniñ yayılmasını toqtatmaq, hususan Qırımdaki Ukraina vatandaşları taqip etilgende. Çünki tünevin yaqalanğan bütün insanlar, azmı çoqmı faaliyetçi olğanlarını demege mümkün. Olardan çoqusu tintüv, yaqalanuv ve diger adiselerde haberci oldılar. Bu arqadaşlar er vaqıt öz dostlarınıñ mahkemelerine kele ediler, tüntüv keçirilgen yerlerge kelip, videoğa çeke, silâlı hızmetlerden qanunlarğa uymalarını ve insan aqlarını kütketlerini talap ete ediler.

Men bellesem, bu kibi kütleviy yaqalanuv – başqalar böyle yapmasın dep, kerçekten, qorqutmaq içün yapıldı. Kelmeñiz, yoqsa böyle olacaq, demege isteyler. Bütün bunı ruhsetsiz miting kibi kösterdiler, amma iç bir cemat tedbiri aqqında söz ketmey. İnsanlar tintüv keçirilgen yerge keldiler.

Amma başqa şey quvandırdı. Quvandırğanı şu ki, birlerini yaqalanğan soñ, şu yaqalanuvlar aqqında haber tarqatmaq vazivesini başqa arqadaşlar boynuna aldı. Bu körsete ki: neticede silâlı hızmetlerniñ areketleri boşına çıqacaq – insanlar mında, Qırımda, öz aqları içün küreşmege devam etecekler.