Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Bazar künü Kyivden telefon etken tanışlarımnen başladı. Kelecek aftanıñ başında Qırımğa kelip, soy-soplarını ziyaret etecek ediler. Faqat saba haber saytına kirip, memuriy sıñır qapalı olğanını körgen soñ haberi ola bilecek qırımlılarğa ardı-sıra telefon etmege başladılar.
Tabiiy ki, menim bir şeyden haberim de yoq. Birden memuriy sıñırda sıq-sıq keçirilgen talim ya da profilaktika işleri aqılıma keldi. Qırım ve Herson arasında sıq-sıq yürgenlerni kontrol-kiriş noqtalarındaki nevbetler şaşırtmay.
Lâkin bu qadar erte telefon etkenleri ve telâşlı olğanları – beklenilmegen bir şey. Bu sebepten Rusiye, Ukraina ve Qırım neşirlerini açıp, malümatnı teşkermege başladım. Soñra bir-eki şahsiy taşıyıcınen bağlandı. Meraqlı bir şey köz ögüme keldi.
Öşek ve kerçekler
İçtimaiy ağlar ve bir qaç haber saytında memuriy sıñırnı Rusiye tarafı qapattı kibi şübeli bir malümat peyda oldı. Sebebi gece açılğan ateş ve bunıñ neticesinde yaralanğan bir qaç sıñırcı olğan eken. Can bergen bir kişi de bar edi, sanki.
İnsanlarnı Ermeni Bazarğa (Kyiv ve Odessa yönelişinde) ketirgen taşıyıcılar açılğan ateş aqqında ayta edi: sanki, gece ateş açılğan edi, bu sebepten de Rusiye uquq qoruyıcıları maşinalarnı toqtatıp baqalar
Bu malümatnı teşkermege imkân olmadı, çünki resmiy organlarnıñ bir de bir malümatı berilmedi. Faqat insanlarnı Ermeni Bazarğa (Kyiv ve Odessa yönelişinde) ketirgen taşıyıcılar açılğan ateş aqqında ayta edi: sanki, gece ateş açılğan edi, bu sebepten de Rusiye uquq qoruyıcıları maşinalarnı toqtatıp baqalar.
Böylece, silâlı zıddiyet öşekleri isbatlanğan edi.
Nasıl olsa da, memuriy sıñırnı keçkende qalabalıq çıqtı. Üylege yaqın kütleviy haber vastaları kontrol-kiriş noqtalarından biri («Çongar») maşina ve insanlarnı almağa başladı, dep bildirmege başladı. Yolcular anda ketti. Avgust 7-de qalğan kontrol-kiriş noqtaları adamlarnı almaycaq kibi öşek çıqtı.
Birinci versiyağa zıt kelmegen ekinci versiya haberler Rusiye federal matbuat vastalarına tüşken soñ muzakere etilmege başladı. Rusiye uquq qoruyıcı organlarınıñ belgisiz qaynaqlarınıñ malümatına köre, avgust 6-dan 7-ne keçer gecei memuriy sıñırnıñ Ukraina tarafı silâlı sabotajnı kerçekleştirmege tırışıp, Rusiye kontrol etken yarımadağa kirmege istedi.
Kontrol-kiriş noqtalarınıñ qapatılması, Ermeni Bazar sakinleriniñ eşitken silâ sesleri ve Lenur İslâmovnıñ yolbaşçılığı altında qırımtatar batalyonınıñ qurulması bunıñnen bağlamaq kerek eken. Söz sırası, bu birleşmeniñ adı Qırım vaqialarına dair er bir haberde keçken edi.
Kyiv şunı bildire ki, kontrol-kiriş noqtalarınıñ işi yarımadada Rusiye ordusı yerini deñiştirgeninden sebep toqtatıldı
Haberlerde tarqalğan eki versiyağa cevap olaraq üçüncisini Ukraina akimiyeti seslendirdi. Kyiv şunı ayta: kontrol-kiriş noqtalarınıñ işi yarımadada Rusiye ordusı yerini deñiştirgeninden sebep toqtatıldı, gece açılğan ateş malümatı ise ciddiy talimlerni saqlamaq içün berildi, ve atta provokatsiya ola bile.
Elbet de, al-azırda kerçek bir levha sızılmay, çünki taraflarnıñ resmiy malümatı bile añlaşılmay.
Faqat añlaşılğan şu ki, Qırımnıñ memuriy sıñırındaki tınçlıq müiti bir hayaldır.
Cenk sedası
Bu bazar künü kösterdi ki, bir-eki provokatsiya ukrainlerniñ Qırımğa kirişini qapatmaq içün yeterli. Adiy insanlar, siyasetçi ve kütleviy haber vastalarından farqlı olıp, bu provokatsiyalarnıñ teşebbüsçisi kim olğanını bile soramaylar.
Aqibetleri daa müim. Çünki ukrain ve ruslar Qırım ile memuriy sıñırdaki adise-vaqialarnı iç işler, zıddiyet olsa da, istiqrarlı ve tınç bir şey olaraq qabul etmege alıştılar.
Qamaçav, patlav ve büyük laflar – elbet de, qorqunç bir şey. Amma bir şeyge baqmadan, ukrainlerniñ memuriy sıñırdan keçmesi yasaq etilmedi, çünki içtimaiy meseleler siyasetten daa üstündir.
Em de yazda insanlar esas Ukrainadan Qırımğa ve Qırımdan soy-soplarını, dostlarını körmege keteler, vesiqa ve mal-mülk meselelerini al eteler. Adiy vatandaşlar kene bu adiseniñ reineleri oldı, olarnıñ ise iç bir tesiri olmaz.
Eşittim ki, insanlar eşyalarnı baqqan silâlı adamlarnı ve zırh vastalarını körip, yavaş laf etmege başlay edi
Bugün saba eşittim, insanlar eşyalarnı baqqan silâlı adamlarnı ve zırh vastalarını körip, yavaş laf etmege başlay edi. Keyfleri, yımşaq aytacaq olsaq, yoq. Cenk, zorbalıq ve telüke yaqın oldı, silâlı zıddiyet ile bir olğan facialı qorqu örneklerini qıdırmağa da kerekmey.
Bu ceetten Qırımnıñ memuriy sıñırı – em yarımada, em de Ukraina içün telükeli olğan telâşlı bir yer. Biraz utanmazca olsa da, amma bugünki adiseler cumhuriyetniñ şimdigi vaziyetinden memnün olğanlarnı biraz tüşündirmeli.
Sergey Liotar, Qırımnıñ siyasetşınası
«Fikir» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını aydınlatıp, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmaması mümkün