Mustafa Cemilev: Ukrainanıñ esas maqsadı – NATO azası olmaq

İyül 9-da Varşavada keçirilgen NATO Sammitinde «ukrain künü» oldı aytmamız mümkün: Ukraina prezidenti Petro Poroşenko cumaertesi künü AQŞ prezidenti Barack Obama ve bir sıra ğarp liderinen körüşti, «Ukraina-NATO» Komissiyasınıñ toplaşuvında iştirak etti, em de NATO baş kâtibi Jens Stoltenberg ile beraber matbuat konferentsiyasını keçirdi.

İşbu matbuat konferentsiyasında Petro Poroşenko Ukraina ve NATO – dost, ortaq ve ittifaqdaş olğanını bildirdi. Onıñ aytqanına köre, «Ukraina-NATO» komitetiniñ toplaşuvında İttifaqnıñ Ukrainağa berecek yardımı belgilendi, bunı amelge keçirmek içün mahsus fondlar tesis etilecek, em de Ukrainadaki NATO mesleatçılarınıñ sayısı arttırılacaq. Jens Stoltenberg qayd etti ki, Ukrainanıñ NATOğa qoşulma mevzusı kün tertibinde yoq.

Petro Poroşenkodan ğayrı, Varşavadaki NATO sammitinde Kyivden kelgen diger beklenilgen musafirler de oldı: sammit iştirakçileri Nadejda Savçenkonı qarşıladılar. O, NATO ekspertleri Forumına qoşulıp, İttifaqqa onıñ Rusiyedeki apisten azat etilmesi içün diger halqara teşkilâtlarnen beraber faaliyet köstergeni içün teşekkürler bildirdi.

Petro Poroşenkonen beraber qırımtatar halqı işlerinden vekâletlisi, Ukraina Yuqarı Radasınıñ deputatı Mustafa Cemilev de Varşavağa keldi. O, «Amerikanıñ sesi» rus hızmetine izaat berip, Qırımnıñ askerileştirilmesi ve, onıñ fikirince, NATOnıñ Ukraina içün yapması mümkün işler aqqında ayttı.

– Şimaliy atlantik İttifaqınıñ şimdiki pekinme esnası Rusiyeniñ Qırım işğalinden başladı. Siziñ fikiriñizce, NATO Qırımnıñ Ukrainağa keri qaytarılması içün ne yapa bile?

– Rusiye köstergen istilâ sebebinden esas ümüt – Şimaliy atlantik ittifaqı. Ne yapa bile? O, bir çoq şey yapa bile, amma, maña köre, kerekli qadar qararlı yanaşmay. Kosovodaki genotsid vaqtında NATO areketleri nasıl yapılğan olsa, aynısı olmaq mümkün edi, amma böyle bir şey yoq. Malüm ki, Qırım cenk yolunen azat etilemez, bu büyük bir facia olur, ilk evelâ, bizim halqımız içün – bizni soyup taşlarlar. Nasıl olsa da, NATO istilâcı memleketke qararlı olğanını köstermeli. Baltikada askerlerniñ bulunmasını pekitmek içün belli adımlar atıla, bunıñ doğru olğanını tüşünem. Amma bizler Ukraina topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesi ve işğalniñ soñuna kelmesi yalıñız cezalar vastasınen kerçekleşe bile, dep tüşünemiz. Al-azırda bir sıra memleket, birinciden, İtaliya ve Frenkistan, Minsk añlaşmalarına riayet etilse, cezalar yımşatıla ve bütünley lâğu etile bile, dep aytalar, bizni bu qasevetlendire. Faqat Minsk añlaşmaları Ukraina topraq bütünliginiñ tolusınen ğayrıdan tiklenmesini kefil etmey. Minsk añlaşmaları çerçivesinde cezalar yımşatılsa ya da lâğu etilse, Qırımnıñ azat etilmesi uzun yıllar sürecek. Halqımız içün bir facia olur, halqımıznıñ ölümidir. Rusiyeniñ şimdiki siyaseti halqımıznı öz toprağından quvacaq ola. On yıllarnen Vatanına avdet olması oğrunda küreşken bir halq tuvğan toprağını kene terk etmege mecbur. Totalitar rejimge qarşı küreşken, memleketniñ demokratiya içinde yaşaması içün çalışqan halq sovetler rejiminden beter bir vaziyetke oğradı. Bu vaziyette esas ümütimiz, elbet de, ğarp memleketlerine, şu cümleden Şimaliy atlantik İttifaqına bağlı.

– Qırımnıñ askerileştirilmesi aqqında ne aytmaq mümkün? Qara deñizde er taraftan askerlerniñ sayısı arttırıla, dep aytalar. Rusiyeniñ Qırımda arbiy ceetten yapqanlarını añlata bilesiñizmi?

– Qırımdaki arbiylerniñ sayısı aqqında, olarnıñ areketleri aqqında malümat alamız. Anda 60-80 biñ asker olğanını bildireler. Elimizde olğan malümatqa köre, Budapeşt añlaşması imzalanğan soñ temizlengen nükleer anbarını tamir eteler. Nükleer başlarını taşığan «İskander», «Topol» raketaları bar olğanına dair malümat mevcut. NATO Qırımda nükleer silâlar barmı-yoqmı bilmey, dep bildire. Faqat anda nükleer silâ olması içün eñ azından azırlıqlar kete, bunıñ bir sıra işareti bar: anbar, taşıyıcılar. Buña emiyet bermemek, menim fikirimce, telükeli ola bile. Qırımnıñ askerileştirilmesi toqtamayıp devam ete. Aynı vaqıtta, anda askerleri çoq olğanını köstermege tırışalar: misal olaraq, Qırım boyunca aynı tehnikanı aydap yüreler. Yarımada sakinlerine silâları bar olğanını kösterecek olalar. Çoqusı eski silâ, amma yañı soyu da bar.

– Mında prezident Poroşenko ile keldiñiz. Petro Poroşenko NATOdan işbirligi ve yardım olaraq ne bekley?

Bizler şimdilik – Ukraina olaraq – NATOğa kirmek içün ariza bermedik, amma Ukrainanıñ maqsadı – Avropa Birligi ve Şimaliy atlantik ittifaqına qoşulmaq. İttifaqnıñ belli bir şartları bar: islâatlar yapılacaq ve silâlı quvetlerimiz modernizatsiyadan keçecek. Ukraina bu yönelişte bir şeyler yapa, amma, maalesef, pek yavaş yapa. Stoltenberg NATO ekspertleri Forumında iştirak etip, Gürcistan bizden çoq yapqanını ayttı. Amma Gürcistan – küçük bir memleket, onıñ içün daa qolay. Ukrainanıñ yapacaq şeyi çoq. Amma esas maqsat, elbet de, NATO azası olmaq – buña irişmege tırışacaqmız.

Amerikanıñ sesi

(«Amerikanıñ sesinden» alındı)