Novoalekseyevka – Sürgünlik yerlerinden Qırımğa qaytqan bazı qırımtatarlar Vatanına öyle de qavuşamadılar. Qırq yıl evelsi Herson vilâyetiniñ Geniçesk rayonında yarımadanıñ tamır halqınıñ temsilcileri yerleşmege başlağan, çünki sovetler akimiyeti olarğa tuvğan topraqlarına qaytmağa yasaq etken edi.
«Biz mında kelmedik, biz Qırımğa kete edik. Amma Qırımğa almaylar, Aqyarğa almaylar... Öyle de qaldıq mında», – dep ayta 70-inci yıllarınıñ soñundan berli Geniçesk rayonınıñ Novoalekseyevka qasabasında oturğan Dilâra İsmailova.
Sürgünlikni yahşı hatırlay. Dilâra yedi yaşında edi. Babası Sovet ordusı saflarında cebege ketken edi, bir sıra mukâfatı bar edi, şu cümleden – Aqyar imayesi içün medal, amma akimiyet onıñ qorantasını da sürgün etti.
«Tuvğanları, vatanı, bütün Sovetler Birligini imaye etken qırımtatarlar qaraman edi, amma olar bizni satqın yapqanlar, bizni quvğanlar!», – dep ayta Dilâra hanım.
Arbiyler qırımtatarlarnen tolu vagonlarğa ateş açqan ediler
Dilâra İsmailova cenk yıllarını hatırlap, qırımtatarlar er kün toplaşıp dua oquğanını, sovetler ordusı kelsin istegenlerini ayta. Qırım almanlardan boşatılğanda can-yürekten quvanğan ediler. Sovetler akimiyetiniñ qırımtatar ealisini cedvelge alğanına kimse emiyet bermedi.
– Soñra ise büyük bir facia oldı, halq onıñ aqibetlerini alâ daa köre. Dilâra İsmailova tarif ete:
Gece saat üçte qapunı qaqtılar... Kirip aytalar: «15 daqqañız bar, azır oluñız». Anam soray: «Sebep?». «Satqınsıñız, alman işğalcileri ile işbirligi yaptıñız, sürgün etilesiñiz». Anam yaramay oldı, oña ayaqyolğa barmağa bile bermediler. Fırından küfte alacaq edik, izin bermediler. Torbamızda üç kilo arpa kürpesi bar edi, amma asker onı alıp taşladı. Anam ayta: «Bir şeyim yoq, tikiş maşinası bar tek, onı alsam olurmı?». Zabit cevap berdi: «Yoq, bu mefruşat sayıla, ve eki künden soñ bir şeyge kerek qalmaycaq».
Anam meni ve qız qardaşımnı elimizden tuttı...
Qartbabam, qartanam, ağam ve eki tatam daa bar edi. Sekiz kişimiz. Hanlar sarayına yaqın bir yerde otura edik, cayav kettik, bizni vagonlarğa yüklep qapatıp yollağanlar.
Qart adamlar can bere edi, babamnıñ qartanası Bağçasarayda vefat etti, nasıl kömülgenini bilmeyim. Büyük stantsiyalarda toqtamay ediler, olar tınç yerlerde toqtalıp, adamlar ayaqyolğan barsın dep, qapularnı aça ediler. Amma tren ne vaqıt ketecegini bildirmey ediler. Adamlar artından çapa ediler, öyle de yolda qala ediler. Kirip ölgenlerni baqqan ediler, gizli-gizli taşlay ediler, kimse defn etilmegen edi.
Cebege ketken arbiyler soray ediler: «Kimni alıp ketesiñiz». Olarğa cevap berile edi: «Qırımnı almanlarğa satqan qırımtatarlarnı alıp ketemiz». Bular bizge ateş açalar, vagonlarğa...
Bir qısımnı Özbekistanğa, bir qısımnı – Uralğa yolladılar, Tacikistan ve ilâhre, çünki halq bir olsun istemey ediler.
Kelgende: suv ağı yoq edi, suv yolnıñ eki tarafından aqıp kele, iyün ayı edi, sıcaq, egilip, bu suvnı içe edik, içinde qurt, sıtma sivrisenekler bar edi. Suv kirli, bulançıq... Sıcaqtan yaralar açıldı...
16 yaşını toldurğanda pasport alacaq edi, bizge imza atmamız içün qoyu mavı renkte kâğıt bere ediler, Qırımğa barsaq, ne mal-mülk, ne bir şey isteycekmiz. Bu kâğıtlar NKVDde alâ bar.
Baraqlarğa yerleştirdirler, bizimkiler kolhozğa ketecek oldılar. Pamuq eker sovhozına tüştiler. Sivrisenekler er kesni tişlediler – sıtma er kesni bastı, meni de, epimiz hastalandıq. Qanımıznı bir kimsege bermege bile mümkün degil.
Saba saat beşte brigada başlığı at üstünde kelip, qamçı urğan edi. Qıçıra: «Turıñız! Qırımnı sattıñız, bizni de satacaq olasıñızmı?!»
Saba saat beşte brigada başlığı at üstünde kelip, qamçı urğan edi. Qıçıra: «Turıñız! Qırımnı sattıñız, bizni de satacaq olasıñızmı?!»
Ağır ayaqlı qadınlarnıñ qursağına qamçı urğan edi. Qadınlarımıznı hırsızlamağa başladılar. Güzel qırımtatar qızlarını. Balalarnı qarçımağa başladılar. Namuslarına keçken ediler.
Anam anterler tikip, ötmek parasını qazanğan edi.
1947 senesi babam cenkten qayttı. O, Moskvada hızmet etmege qalğan edi, bizni sürgün etkende ise bizim askerlerimizni çağırğanlar. Babamnı Moskvağa çağırıp, şahsiy pıştavını alğanlar.
O, keldi, komendant onı turıp selâmladı, çünki babamnıñ rutbesi komendanttan üstün edi.
Babam bizni Samarqandqa alıp ketti. 20 yıl devamında pek telükeli adamlar olaraq qayd etilgen edi.
1967 senesi babam Qazahistanda hızmetke alındı, 1969 senesi ise mında keldik...
