Saba saat 10-da birinci musafirler sımarış berdi, qave qoqusı da kele. Uyanayatqan, qalabalıq Kiyevde Bağçasaraynıñ bir parçasıdır bu yer, yalıñız pencereden Qırım çölleriniñ manzarası körünmey.
«Musafir» qırımtatar yemekleriniñ qavehanesi paytahtta iyülden itibaren çalışa, bu qavehane bir çoq adam tanığan ve sevgen Bağçasaraydaki müessiseniñ ekizidir.
Qavehane saipleri – qırımtatar qorantası, – yedi yıldan ziyade Bağçasarayda «Musafir» qavehanesini açqanda savut-sabannı evden ketirgen edi. Qorantanıñ qadınları aşnı baqqan ediler, olarnıñ arasında bugünki künde Kiyevdeki müessiseni idare etken genç Emine de bar edi.
«Aş pişirmege evde örgendim, mahsus zenaatım yoq. Amma adetlerimiz böyle: qartlar balaları ve torunlarınen yaşay. Qartanam, anam, tizem aş pişirgenini hatırlayım. Tizem pilâvnı güzel pişire, ve biz onı mında («Musafir»-Kiyev qavehanesinde – QA) tekrarlamağa tırışamız. Qorantamız balaban, er kesni aşatmaq kerek, men qız olaraq qartanama yardım ete edim, pirniçni saylav edim, hatırlasañız, içinde qabuq bar edi, şimdi pirniç temiz, aşındırılğan. Balalıqtan berli aşhanede edik», – dep hatırlay Emine Emirsaliyeva.
Zaman keçkeninen qavehane daa populâr olmağa başladı, savutlar da deñişti, amma yemekler ev aşları kibi edi. Mında qırımtatarlar ve turistler kele, bazıları meslekdeşlerini ve qoranta müitini qıdırğan ediler, digerleri de Qırım ekzotikasını körmege kelgen ediler.
2015 senesi mayıs ayında qavehane qapatılğanını haber ettiler.
«Bağçasaraydaki müessise qapalı, toprağımız alâ daa resmiyleştirilmegen. Ukraina zamanında da bu mesele bar edi, amma yañı akimiyet kelgeninen qavehanemizge diqqat ayırdılar. Müessise yedi yıl devamında bozuvsız çalışsa, bergi tölese de, şeer akimiyetinden şeerniñ eñ güzel restoranı olaraq fahriy yarlıq alsa da, qapatmağa mecbur oldıq. Ticaretnen oğraşmaq içün topraqnı resmiyleştirmedik. Şimdi soy-soplarımız vesiqalarnı resmiyleştire ve uquq meselelerini baqalar, tezden açmağa ümüt eteler», – dep ayta Emine.
Aile Bağçasaraydaki qavehaneniñ qapatılmasını paytahtta qavehane açılmasınen bağlamay, «Musafir»-Kiyevni açmaq ğayesi çoqtan bar olğanını ayta. Emine 5 yıldan berli mında yaşay, ağası da 2 yıldır mında, onıñ ömür arqadaşı Sorinanen beraber iş yapalar.
«Özümiz de güzel yemekler aşamağa istedik, alışqanımız kibi, em de Kiyev sakinleri ve şeer musafirlerini qırımtatar aşlarınen taınş etmege, olarnı güzel-güzel aşatmağa istegen edik... Bu ğaye çoqtan peyda oldı, Bağçasaraydaki işimizni pek begene edik. Bütün qorantamız iştirak etken edi – menü azırladıq, interyerni tüşündik, bunı mında da yaşatmağa istedik», – dep hatırlay Emine.
Kiyevde yer tapmaq zor edi.
«Balaban şeerde bile güzel bir yerde bina tapmaq qıyın», – dep ayta Sorina Seytveliyev.
«Yer ve keñlik ğayet müim. Bağçasarayda yerimiz çoq edi. Mında oña oşağan bir şey qıdırdıq, aşlarımıznı pişirmek içün balaban aşhane kerek edi: et, hamır çoq, hamırnı açmaq kerek», – dep añlattı Emine.
İnteryerde Bağçasaray tecribesini tekrarlamağa tırıştıq, yıllarnen şekillengen bezetmelerni andan ketirdik. Mında meşrubat ve bezeklerni sımarlap yaptırdıq, divarlarnı da çamurnen tobannı qarıştırıp yaptıq, yerli mütehassıslarğa ögrettik.
Mında hatıralar içün keleler, bu yerde ananeler saqlana – menü, lezet ve atta taqım aman-aman aynı.
«Başta er kes qırımtatarı edi, soñra hadimlerni işke almağa başladıq – Qırımdan köçip kelgen diger millet vekilleri kelmege başladı. Soñra Lugansk ve Donetskten köçip kelgenlerni qabul ettik, şimdi aramızda yalıñız bir kişi Kiyevlidir. Böyle bir taqım şekillengenine quvanamız, başta zor edi, bazılarınıñ iş tecribesi bile yoq edi, em de birden o qadar musafir kelecegini tüşünmegen edik, amma şimdi alıştıq, musafirlerimiz memnün olsa, biz de bahtlımız», – dep paylaşa Sorina.
Mında kelgen musafirler qayda kelgenini bileler, amma hadimlerimiz aş adlarınıñ manasını ve yemeklerni sıq-sıq añlatalar.
«Başta tatar musafirleri çoq degil edi, qomşular, bizni internetten tanığanlar kele edi, lâkin soñki vaqıtları er kes bir-birini tanıy kibi oldı. Dostane, güzel bir müit. Canlı qırımtatar muzıkası yanğırağan aqşam da oldı. Kontsert üç saat sürdi, er kes soñuna qadar oturdı, bütün masalar tolu edi», – quvanıp ayta Sorina.
Ara-sıra musafirler öz ğayelerini teklif eteler ve atta saiplerni iş yapmağa ögreteler. Meselâ, türkler güzel servis yapılmasını talap eteler, musafirler hadimlerge özüni nasıl alıp baracağını aytalar, dep qayd ete Sorina. «Musafirde» bir kimseniñ canı ağırmay, faydalı fikirlerni qabul eteler.
«Kiyev farqlıdır, mında raqip çoq ve talaplar serttir. Musafirler de farqlı ola: Qırımda adamlar raatlana ve sımarışnı bekley bileler, amma mındaki ritm başqa, insanlar üyle yemegine kele, olarnı tez-tez ve lezetli aşatmaq kerek», – dep añlata Qırım ve Kiyev qavehaneleri arasındaki farqnı Sorina.
Saiplerniñ bildirgenine köre, «Musafir»-Kiyevge Bağçasaray endirim kartları ile kelgenler çoq ola. Mında hatıralar içün keleler, teessurat kitabında ise şunı yazalar: «Sanki Qırımnı ziyaret ettik».
