Aqmescit – Qırımtatar halqı liderleriniñ ukrain aşayt mahsulatını yarımadağa kirsetmege imkân bermemek içün Qırım ile memuriy sıñırda qamaçavğa başlamaq teşebbüsi em Ukraina, em de Rusiyede keniş bir rezonans kördi. Farqlı siyasiy küçlerniñ vekilleri bu ğayege farqlı yanaştılar, qamaçav ise sentâbr ayınıñ 20-nci künlerinde başlay bile. Yarımadada mezkür ğayege nasıl yanaşalar – Qırım.Aqiqat ögrendi.
Cumhuriyetniñ akimiyeti Qırım ile memuriy sıñırda qamaçav ola bilecegini ögrenip, yarımada Ukraina tarafından kelgen aşayt mahsulatını almamağa azır olğanını bildirdi.
«Bizler Ukraina ve Qırımnıñ hocalıq subyetleri arasında bağlarnı üzmege istemeymiz, er kes çalışmaq istey. Lâkin milletçiler, er vaqıt olğanı kibi, cumhuriyet içün yaramay bir şey yapacaq olalar. Er şeyge azırmız, qorqumız yoq», – dep ayttı jurnalistlerge cumhuriyetniñ yolbaşçısı Sergey Aksenov, dep haber ete «Krıminform».
Onıñ bildirgenine köre, Qırımğa aşayt mahsulatı ile temin etecek büyük şirketler kirecek. Bundan ğayrı, onıñ aytqanına köre, yarımadada aşayt mahsulatı çoq.
Qırım – büyük bir çarşı. Böylece, Ukraina vatandaşları olarnı anda özleri bağlarlarSergey Aksenov
Qırım yolbaşçısınıñ qayd etkenine köre, Ukraina vatandaşları içün yarımada qamaçavı elverişli degil. «Qırım – büyük bir çarşı. Böylece, Ukraina vatandaşları olarnı (qamaçav teşebbüsçilerini – QA) anda özleri bağlarlar. Herson, Nikolayev vilâyetleriniñ Qırım ile ananeviy alâqaları er daim bar edi», – dep qayd etti Aksenov.
Devlet şurasınıñ reisi Vladimir Konstantinov bildirdi ki, Qırım aşayt qamaçavından zarar körmez, çünki «ukrain mallarını deñiştirmege» azır.
«Bugün bizler Ukraina ile munasebetlerniñ er angi deñişmesine azırmız. Ukrain mallarını deñiştirirmiz. Qırım iqtisadiyatı zarar körmez», – dep tekrarlay Konstantinovnıñ aytqanlarını «Krıminform».
Graç: Nasıl ya? Qırımtatarlar Qırımğa qarşı!
Qırımnıñ muhalifet küçleri ve akimiyet temsilcileri yarımada qamaçavı teşebbüsine menfiy yanaştılar. Cumhuriyet parlamentiniñ sabıq spikeri, «Rusiye kommunistleri» firqası Qırım bölügi komitetiniñ birinci kâtibi Leonid Graç Qırım.Aqiqatqa bildirdi ki, «onı Mustafa Cemilev (halq deputatı – QA) ve Refat Çubarov (Meclis reisi – QA) bu qamaçavnıñ teşebbüsçileri oldı kibi malümat pek qasevetlendirdi. O, maña tarihiy bir muvazini añdıra – Leningrad qamaçavını», – dep ayttı siyasetçi.
«Razım, ukrain tarafından, hususan onıñ cenübiy vilâyetlerinden et, et mahsulatı, süt malları, sebze, meyvalar kibi aşayt mahsulatınıñ büyük qısmı kele. Yarımadada fiyatlar artacaq», – dep añlattı Graç.
Onıñ fikirince, bunıñ kibi teşebbüs «Cemilev ve Çubarovğa iç kelişmey». «Nasıl ya? Qırımtatarlar Qırımğa qarşı, qırımtatar halqına qarşı! Qırımtatarlar, bütün qırımlılar kibi, aşay, sata, bu mahsulattan qavehane, restoranlarda mal yapa ve ilâhre, olar bunı unuttılarmı?», – dep qayd etti parlamentniñ sabıq spikeri.
Qamaçav Qırımda milletlerara zıddiyet sebebi ola bileLeonid Graç
Bundan ğayrı, o, Qırım qamaçavı içün uquqiy esaslarnı körmey. «Anda, Ukrainada, östürgen şeyni Qırımğa satmağa ketken ukrain vatandaşını kirsetmemek içün uquq esası barmı? Şübesiz, Ukrainada ukrain vatandaşları bu aktsiyağa açuvlanacaqlar», – dep ayta Graç.
Bundan ğayrı, onıñ bildirgenine köre, qamaçav Cemilev ve Çubarovğa menfiy munasebet doğurmaqnen beraber, Qırımda milletlerara zıddiyet sebebi ola bile.
«Men muracaat etmek isteyim: Mustafa, Refat, toqtañız, çünki bu öz mevamını qoruycaq usullar degil. Maalesef, Rusiye Federatsiyası akimiyetiniñ devlet organları sizni Qırımğa almadılar, lâkin bu aktsiya neticesinde sizni qırımtatarlar, bütün qırımlılar da, kirsetmey bileler. Soñra Qırımğa kirişiñiz ebediyen qalacaq. Bunı yapmañız, buña quvanacaq birisine boysunmañız. Ukraina ve Rusiye, Qırım ve Ukraina, qırımlı ve ukrainliler arasında munasebetler zaten zor oldı. Er şey keçer, aqibetleri müim», – dep ayttı o.
Kuzmin: Akimiyet sıñırlaycaq
Qırımdaki Ukrain medeniyet merkeziniñ faali, siyasetşınas Leonid Kuzmin Meclis reberliginiñ teşebbüsine menfiy qıymet kesti.
«Adamlar sıñırnı raat keçemeyler, naqliyat alâqaları yoq. Vesiqalarnı resmiyleştirmege yardım etken, mında tasil saasında aq-uquqlarnı qorçalağan faal, göñülli ve vatandaşlar ile bağ yoq. Bunıñ iç bir şeyi yoq. Neticede qamaçav alırmız. Bu ösecek «Qıtay divarıdır». Ne qadar sürecek belli degil. Bu qamaçav kimge ait olacaq? Ya da yalıñız aşayt mahsulatı ile yük maşinalarına ait olacaq...», – dep ayttı Kuzmin Qırım.Aqiqatqa.
Küzminniñ fikirince, Qırımda bu ğayege bir çoq insan menfiy qıymet kesecek: «Rusiyege qoltutqanlar, birinciden. Olar Aksenov aqlı ve ukrainler Qırımda er şey yahşı olğanını künneyler, dep tüşünecekler. Rusiyege işançı qalmağanlar bunı añlamazlar. Çoqusınıñ anda aqrabası, işi bar».
Siyasetşınasnıñ zanınca, yarımadada suniy aşayt buhranı başlasa, «akimiyet daa ziyade sıñırlaycaq». «Siyasiy mabuslar azat etilmeycek, bu vaziyette daa çoq insan siyasiy mabus olacaq», – dedi Kuzmin.
Celâl: Ğayet mantıqlı bir adım
Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl Qırım.Aqiqatqa bergen izaatlarında qayd etti ki, temsil organı Qırımğa mal aqımınıñ qamaçavına başlamaq ğayesini çoqtan baqqan edi.
«Menim fikirimce, ğayet mantıqlı bir adım, lâkin biraz keç qalğan, – dep tüşüne Celâl. Qırımğa Rusiyeden alternativ aşayt aqımları yönelgen. Men bu aktsiyanı kerçek bir iqtisadiy qamaçav olaraq degil, printsipial bir adım olaraq tanıyım».
Meclis reisiniñ birinci muavini qayd etti ki, teşebbüsçiler matbuat konferentsiyasında «bu aktsiya Qırımda insan aqlarınıñ bozulması, apiste qabaatlı insanlarnıñ bulunması, şu cümleden Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoznıñ apiste yatmasına («fevral 26 işi» boyunca SİZOda buluna – QA) bir cevap olğanına» diqqatnı celp etmek istediler.
Bunıñnen beraber, Celâlnıñ aytqanına köre, Qırımda ve qıtaiy Rusiyede bu aktsiyağa cevap «ğayet menfiy» olacaq.
«Asılında, bu vaziyetni doğru añlamaq kerek. Müşteriler zarar körecegini tüşünmeyim. Qırım tükânlarına baqsaq, ukrain aşayt mahsulatı mallarnıñ yalıñız 5%-nı teşkil ete. Bazarlarda esasen Rusiye malı. Tehnika da aynı. Ukrain iş adamlarınıñ Rusiye müşterileri ile işbirligine büyük zarar olacaq, anda Qırım tranzit zonası ola. Ukrainanıñ fikirince, bu iqtisadiy qamaçav belli formulağa köre zarar ketirecek: işğalcini ne sebepten aşatamız?», – dep añlattı Celâl.
Özü bu vaziyette müşteri olaraq raat. Nariman Celâlnıñ fikirince, işbu aktsiyanıñ esas küçü qıtaiy Ukrainada bulunğan Meclis vekilleri ve qırımtatarlar olacaq.
