Mahsus Qırım.Aqiqat içün, «Fikir» rubrikası
TASS neşiriniñ ingliz versiyasında World Congress of Crimean Tatars did notrepresenr Crimea's Tatar population maqalesi derc etildi, onıñ içinde Dünya qırımtatar kongressiniñ iştirakçileri qırımtatar halqını temsil etmediler, dep qayd etile. Refat Çubarov, Mustafa Cemilev ve kongressniñ onlarca iştirakçisi qanuniy alda saylanğan Qurultay ve Meclis azaları olalar, kongressniñ diger iştirakçileri ise bütün dünyada qayd etilgen qırımtatar teşkilâtlarını temsil eteler, bu sebepten bunıñ kibi malümatlar «TASS Vladimir Putin, Dmitriy Medvedev, Devlet duması ve Federatsiya şurasınıñ deputatları Rusiye Federatsiyasınıñ halqını temsil etmey», dep bildirse edi, aynı olur edi.
Maqale ne tenqit, ne de kerçek vaziyetini aydınlatqan fikir ve tefsirlernen tolu.
Kongress ruslarğa qarşı degil, imperiyağa qarşıdır
Kongress iştirakçileri Rusiye imperiyasınıñ milliy siyasetini qırımtatarlarnıñ genotsidi, 1783 ve 2014 seneleriniñ adiselerini ise Qırım işğali olaraq belgilediler, böylece, TASS tefsircileri aytqanı kibi, kongress ruslarğa qarşı degil. Aksine, kongress delegatları ruslar arasında qırımtatar halqınıñ vatanına qaytuv oğrunda küreşken faal ve ziyalı, uquq qorçalayıcılar çoq olğanını, qırımtatar milliy areketinde iştirak etkenini bir qaç kere qayd etken ediler. Kongress Qırım işğali ve genotsid aqqında aytıp, olarnıñ qaynağı Rusiye devletiniñ imperatorlıq siyaseti, II Yekaterina, İosif Stalinniñ siyaseti, Putinniñ diktator rejimi olğanını tam olaraq qayd ete edi. Rusiyeni imperatorlıq siyaseti, genotsid, Qırım işğali, Ukrainada cenk başlatmasında qabaatlağan tek Dünya qırımtatar kongressi olmadı. Birleşken Milletler Teşkilâtı, Avropa birligi, OSCE, bir çoq memleketniñ ükümeti qabul etken resmiy vesiqalarda da bu faktlar qayd etile, olarnı yalıñız Rusiyeniñ özü ve onıñ bir qaç ortaq memleketi tanımaylar. Böylece, aqlı ve qabaatlı olğanlar birden körüne.
Rusiye bunı red etip olamay, bu sebepten onıñ teşviqatçıları halqnıñ tarihına iftira ata
Bundan ğayrı, kongress bergen malümatlar tarihiy vaqialarğa esaslana. Bir qaç Rusiye-Türkiye cenki ve Qırım seferleri, 1783 senesiniñ Qırım işğali neticesinde bütün dünya tanığan Qırım hanlığı yoq etildi, millionlarca qırımtatarı vatanından quvuldı, Qırımnıñ iqtisadiyatı, içtimaiy saası, tabiatı yoq etildi. 1918 senesi Moskvadan yollanğan silâlı bolşevikler Qırım halq cumhuriyeti ve halq saylağan akimiyet organlarını yoq etip, halq liderlerini öldürdi ve 120 biñ kişini öldürgen qızıl terrorğa başladılar. 30-ıncı seneleri iç bir sebep olmağanda halqnıñ ziyalıları ve liderleri yoq etildi, 1944 senesi halq vatanından sürgün etildi, onıñ Qırım Muhtar Sovet Sotsialistik Cumhuriyeti sıfatında devletçiligi kene de yoq etildi.
Sürgünlik aqibetinde birinci yıl devamında halqnıñ 56,2% elâk oldı. Bu raqam bunı genotsid olaraq tasnif etmek içün yeterlidir. Rusiye bunı red etip olamay, bu sebepten onıñ teşviqatçıları halqnıñ tarihına, onıñ temsilcileri ve saylanğan organlarına iftira ata, mevamları ve maqsadlarına tesir etecek ola.
2009 senesi, Birinci Bütündünya qırımtatar kongressi Aqmescitte keçirilgen edi, lâkin dünyanıñ 12 memleketinde yaşağan qırımtatarlarnıñ milliy teşkilâtlarıdan da iştirakçiler saylanğan edi. Er bir kongress vekilini halqnıñ teşkilâtları tasdıqladı, oña qırımtatar halqı aktual sayğan problemlerniñ al etilmesi boyunca teklifler de seslendirildi.
Moskva ve Qırımda keçirilgen bir sıra çıqış teşviqat kampaniyasınıñ bir qısmıdır, böyle etip ruslarğa kongressniñ kerçek malümatlarını degil, onıñ iştirakçileri, maqsadları ve qararları aqqında yalan aytacaq olalar. Kongress başlamazdan evel Moskva Rusiye tarafından çoqtan taqip etilgen halq adından dünya seviyesinde II Yekaterina ve Putin zamanlarına qadar milletlerara siyasetniñ kerçekleri aydınlatılacaq, dep qorqa edi. Ve aydınlatıldı. Dünya onı eşitti. Özüni barıştırıcı kösterecek olğan Kreml daa bir kere zarar kördi.
Qırım odalarında marginallar
Eski teşviqat ananelerine köre, TASS izaatlayıcıları qabaatını hasta baştan sağlam başqa yükleycek olalar. TASS kongress iştirakçileri – 12 memleketniñ milliy cemiyetleri yollağan, halqnıñ öz idare organlarını temsil etken aman-aman 800 adamnı marginal olaraq tanıta. Qırım akimiyeti tarafından maqtalğan ve «ükümet» ve tanılmağan «devlet şurasınıñ» deputatları qoltuqlarına oturtılğan satqınlarğa halq vekilleri dep ayta. Bu ne mantıq, ne de kerçek vaziyetke uya. Marginallar Qırım odalarında oturıp, kongress iştirakçilerini künney ve olarğa iftira ata.
Bu qadar alçaq iftirağa kelmek – Zatulinniñ marginal olğanınıñ isbatıdır
Dünya tarihı bile ki, Rusiye imperatorlığı, Sovetler Birligi ve şimdi Putinniñ Rusiyesi yapqan halqlarğa qarşı bir sıra işğal aktsiyası ve cenkler, – 1783 senesi Qırım işğali, keçken asırnıñ başında Finlândiya ile cenk, 1939 senesi Gitler ile beraber Poloniyağa ücüm, Macaristan, Çehoslovakiyağa istilâ, qoqla GDRniñ (Almaniya Demokratik Cumhuriyeti) meydanğa ketirilmesi, – bu memleketlerde marginallarnıñ rejimlerine tayanğan edi, çünki inkişaf etken ve qanuniy organ ve siyasiy teşkilâtlar buña iç bir vaqıt qoltutmaz edi. 2014 senesi Qırım işğali de aynı sırada. Rusiye silâlı quvetleriniñ 60 biñli taqımı Qırımda qırımtatarlar arasında Remzi İlyasov, Ruslan Balbek, Zaur Smirnov kibi insanlarğa, ruslar arasında da – Qırımda keçirilgen soñki saylavlarda reylerniñ 3% qazanğan «Rus birligi» lideri Sergey Aksenov kibi marginal strukturalar, marginal siyasetçiler, marginal «halq yetekçilerine» tayana bile. Er şey ortada!
TASS izaatlayıcıları açıq-aydın şeylerge köz yumalar. Tatarlarğa qarşı çıqqan Konstantin Zatulin dey ki, Refat Çubarov ve Mustafa Cemilevniñ Qırımdan ketmesi – «olarnıñ istegi», faqat olarnıñ Qırımğa kirişleri Rusiye akimiyeti tarafından yasaq etildi. Bu qadar alçaq iftirağa kelmek – Zatulinniñ marginal olğanınıñ isbatıdır.
Para hırsızlığından sebep mahkeme tarafından taqip etilgen Ruslan Balbek, berilgen malümatqa köre, Rusiye Taqiqat komiteti tarafından «Qırım baari» vaqtında Qırım banklarından altın hırsızlığında şeklengen Rustam Temirgaliyev Qırımdaki cemaat arasında itibarlı birileri degiller, ve dünyada sabıq sovet dissidenti Mustafa Cemilevniñ seviyesi ile qıyaslanmazlar. Olarnıñ qıymet kesüvleri zaten belli, TASS olarnı qullanıp, tecribesini ve obyektiv olğanını bozmaqta.
Rusiyeniñ siyasiy talil institutınıñ müdiri Aleksandr Şpuntnıñ bildirgenine köre, yañı Rusiye akimiyeti qırımtatar meselesini bir yıl içinde al etti ve Qırımda bir de bir milliy problem yoq
Rusiyeniñ siyasiy talil institutınıñ müdiri Aleksandr Şpuntnıñ bildirgenine köre, yañı Rusiye akimiyeti qırımtatar meselesini bir yıl içinde al etti ve Qırımda bir de bir milliy problem yoq. Qırımtatar halqınıñ problemleri olmasa, o qadar qavğa qaydan çıqa? Tamır halq onıñ statusında tanılmağan, onıñ temsil organları ve kütleviy haber vastaları Qırımdan quvulğan. Qoruvğa muhtac olğan ve halqara toplulıq tarafından yoq olma havfı altında bulunğan tiller cedveline kirsetilgen til devlet tili tanılsa da, amelde ne akimiyet organları, ne de qanun tarafından bu statusta qabul etile, mektep ve aliy oquv yurtlarında onı ögrenmeyler. Din, milliy iqtisadiyat, medeniyet, milliy kütleviy haber vastalarınıñ canlanması, «sürgün olunğan» milliy toponimikasınıñ ğayrıdan tiklenmesi al etilmedi. Problem yoqmı?
Kün-künden Qırımda qırımtatarlarnıñ tarihı yañlış tanıtıla, onıñ medeniyet ve tarih yadikârlıqları yoq etile, bazılarını Rusiye arbiy bölükleri zapt etti, vandallar musulman mezarlıqlarını viran ete. Halq söz sörbestliginden marum qaldı, toplaşmaq, milliy ve din bayramlarını keçirmek yasaq, Qırımnıñ uquq qoruyıcı organları delegatlarnıñ Ankarağa çıqmasına keder ettiler, cemaat teşkilâtlarınıñ faaliyeti yasaq etildi, halqnıñ faalleri taqip etile, bazıları öldürilgen ve qaçırılğan, bazıları esir tutula. Qırımdan, halqnıñ vatanından, kene de 10 biñge yaqın temsilcisi quvulğan. Problem yoqmı? TASS halqnıñ aq-uquqları bozulmağanını bildiremi? TASS bütün dünya buña işanacağını tüşünemi?
İmperiyalar boysundırılğan halqlarnıñ milliy-azatlıq areketlerine er vaqıt qarşı çıqa ediler. Ankarada olıp keçken Bütündünya qırımtatar kongressi – vatan Qırımnı Rusiye işğalinden azat etüv yolunda barışıq usullarnı qullanğan qırımtatar milliy areketi dünya derecesine çıqıp, dünya toplulığı, halqara uquq institutları, dünyanıñ çoqusı devlet ükümetleri tarafından yardım körgeniñ bir isbatıdır. Ve aksine – Ukrainada Rusiye istilâsı dünya toplulığı tarafından takbih etile. Bu sebepten Bütündünya qırımtatar kongressi – Kreml siyasetiniñ halqara alanda daa bir mağlübiyetidir. Moskva añlay: bütün dünya, halqara teşkilâtlar, uquq institutları onıñ istilâsına qarşı çıqa. Kongress çoqtan bitti, Moskva ise alâ daa qorqudan titrey ve yalan aytıp aqlanacaq ola. Lâkin bu sefer de olmadı.
Valentin Gonçar, siyasiy közetici
«Fikir» rubrikasında aks ettirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy-nazarını ifadelep, muarririyetniñ baqışları ile aynı olmamas mümkün
