Ankara – Türkiyeniñ paytahtında II Bütündünya qırımtatar kongressiniñ soñki azırlıqları ketmekte. 12 memleketten 500 vekilniñ iştiraki ile tedbir avgust 1-2 künleri keçirilecek. Kongresste Qırım işğali şaraitlerinde yapılacaq areketler strategiyasını qabul etecekler, em de Kongressniñ yañı prezidentini saylaycaqlar. Ankarağa kelgen musafirlerni Qırım.Aqiqat mühbiri kördi.
Ankaranıñ ğarbiy qısmında yerleşken beş yıldızlı Bilkent musafirhanesine eki künden berli II Bütündünya Qırımtatar Kongressiniñ (BDQK) musafirleri ve iştirakçileri kelmekte. Tedbir bu raatlıq künleri – avgust 1-2-de – musafirhaneniñ konferents zalında ötkerilecek. Teşkilâtçılarnıñ malümatına köre, Kongresste 12 memleketten 500 vekilniñ iştirak etmesi beklenile: Ukraina, Türkiye, Özbekistan, Qazahistan, Qırğızistan, Litvaniya, Romaniya, Poloniya, Frenkistan, Rusiye, AQŞ ve Kanada.
Musafirlerniñ çoqusı Ukrainadan ve Rusiye tarafından işğal etilgen Qırımdan keldi. Cuma künü, iyül 31-de, üyleden soñ mahsus kiralanğan uçaq Kiyevden Ankaranıñ Esenboğa halqara ava limanına endi. Kelgen vekiller arasında – Kongressniñ prezidenti, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov, onıñ muavini Aslan Ömer Kırımlı, Meclis azaları Eskender Bariyev, Gayana Yüksel, Gülnara Bekirova, Qırımtatar Milliy Qurultayı Teftiş komissiyasınıñ reisi Ali Özenbaş, Meclis reisiniñ Türkiye mesleatçısı İsmet Yüksel, ATR mediaholdinginiñ saibi Lenur İslâmov, qırımtatar cemaat teşkilâtlarınıñ temsilcileri, faaller, medeniyet erbapları, Qırım ve Ukraina kütleviy haber vastalarınıñ vekilleri. Saat 15:30 kibi olar Bilkent musafirhanesine kelip çıqtılar.
Söz sırası, İslâmov Ankarağa Qırımda apiske alınğan Meclis reisiniñ muavini Ahtem Çiygoznıñ fotosüreti ve «Freedom for Akhtem Chiygoz» («Ahtem Çiygozğa azatlıq» – QA) yazısı ile tişörtnı kiyip kelgen.
Qırım.Aqiqatnıñ malümatına köre, bunıñ kibi ve diger yazılar ile tişortlar Bütündünya kongressinde satılacaq.
Qırımtatar halqınıñ lideri, Ukraina prezidentiniñ qırımtatarlarnıñ işlerinden vekâletlisi Mustafa Cemilev de Ankarağa keldi. Aqşam üstü onıñ Türkiye baş naziri Ahmet Davutoğlu ile körüşüvi bar.
Uquq qoruyıcılar tarafından taqip etüv
Bütündünya kongressinde iştirak etmesi beklenilgen bir sıra vekil Qırımdan Türkiyege kelemedi. Şu cümleden, Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl, Meclis reisiniñ muavini İlmi Ümerov, Aqmescit regional Meclisiniñ reisi Lenmar Yunusov, Meclis azaları Enver Kürtiyev, Dinara Seytgaziyeva ve Zenur Yakubov, Qurultay Teftiş komissiyasınıñ reisi Zair Smedlâ.
Qırımda Rusiye Taqiqat komitetiniñ idaresi mezkür tedbir keçirilecek vaqıtta olarnı yarımadadan çıqmaq imkânından marum qaldırdı. Sebebi – Meclis temsilcileriniñ iyül 31 ve avgust 1 künleri keçirilecek sorğuları, olarnı 2014 senesi fevral 26-da Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ binası yanında olğan çatışmalar boyunca cinaiy işniñ şaatları olaraq sorğuğa çekeler. Mitingde eki kişi elâk olğan edi.
Qırım vekilleri video muracaatını qayd ettiler. Olar tuvğanları ve yaqınlarınıñ telükesiliginden qasevetlengenini bildirip, Qırımdan çıqacaq olğan Bütündünya kongressiniñ iştirakçileri ile subetler keçirilgenini, tedbirde iştirak etmesinler dep, basqı yapılğanını aytalar.
Rusiyeden bir kişi
Qayd etmeli ki, Kongresske Rusiyeden şimdilik yekâne vekil, Moskva qırımtatarları cemiyetiniñ idare reisi Erik Kudusov keldi. O, Qırım.Aqiqat mühbiri ile subetleşip, Rusiyeden kelmesi beklenilgen diger vekiller «Rusiye akimiyetiniñ basqısı olacaq dep, Kongresste iştirak etmege qorqqanlarını» aydınlattı.
Bunıñnen beraber, Kudusov Kongressten Rusiyege qaytqan soñ «qırımtatarlarnıñ reabilitatsiyası aqqında laf etecegini» bildirdi. «Qırımtatarlarnıñ muhtariyeti olmaq kerek. Meni repressiyalar usulınen yoq etmediler. O, (Rusiye akimiyeti – QA) meni diñlemek zorunda qalacaq. Men Putin (Rusiye prezidenti Vladimir Putin – QA) yolunen areket etmek isteyim», – dedi Kudusov.
Qayd etmeli ki, Kongresske Qırımdan kelgen bazı vekil ve musafirler olarnıñ Ankarada bulunğanını köstermemege rica eteler, çünki BDQK-de iştirak etmesi olarnıñ Qırımğa kirişleriniñ yasaqları, ya da tintüv ve sorğularnıñ sebebi ola bile. Bu sebepten bazı iştirakçiler yuqarıda aytılğan Meclis azaları oğrağan problemler tekrarlanmasın dep, daa bir afta evelsi Qırımdan çıqtılar.
Rusiye akimiyeti Kongress keçirilmesine qarşı çıqqanını endi kösterdi. Misal olaraq, Mustaqil Devletler İttifağı memleketleri İnstitutınıñ müdiri, Rusiye Cemaat palatasınıñ azası Konstantin Zatulin bildirdi ki, Bütündünya Qırımtatar Kongressiniñ esas vazifelerinden biri – siyasiy ambitsiyalarnıñ qurbanlarını ketirmek ve yarımadanıñ diger halqları ile küreşke yol bermek.
«1993 senesinden berli tanığanım Cemilev ve Çubarov bey-efendiler özüni sevgen insanlar kibi areket eteler. Olar ayaq altındaki topraqnı coyğanlar, olarğa sayğı kösterilgen edi, işbirlik teklif etilgen edi, lâkin olar öz yolunı sayladılar. Bugün olar qırımtatarlarnıñ ekseriyetini öz ambitsiyalarınıñ qurbanı yapıp, bu doğru yoldan keçirecek olalar. Qırımtatarlarnı Rusiyege qarşı qoymaq, bunı çetelden, Qırımnıñ tışından yapmaq – qırımtatar halqı içün özüni öldürüv yoludır», – dep ayttı Zatulin jurnalistlerge, haber ete RİA Novosti.
Kongresste Türkiye Büyük Millet Meclisiniñ reis muavini Naci Bostancı, Türkiye Emek ve İçtimaiy telükesizlik naziri Faruk Çelik, Ukraina prezidenti adından – Ukraina tış işler naziri Pavlo Klimkin ve digerlerniñ iştirak etmesi planlaştırıla.
Çubarovnıñ yerine kim olacaq?
Teşkilâtçılarnıñ malümatına köre, kongress keçirilmesiniñ esas sebebi – qırımtatarlarnıñ vatanları Qırımda oğrağan vaziyetidir. Bütündünya kongressiniñ matbuat ilânında aytıla ki, Sovetler Birligi dağılğan soñ vatanına qaytıp kelgen 350 biñ qırımtatarı kene de totalitar basqı ve yoq olma telükesi altında qaldı. Rusiye yarımadanı işğal etken soñ 2014 senesi fevral 27-den bugünki künge qadar 15 biñ qırımtatarı Qırımnı terk etmege mecbur oldı.
Bazılarınıñ zanınca, Kongress prezidenti Türkiyedeki qırımtatar diasporasından biri olmalı
Qırımtatar halqı liderleriniñ Qırımğa kirişleri yasaq etildi, demokratik yollar vastasınen saylanğan ve bütün dünyada yerli halqlarnıñ idare organlarınıñ örnegi olğan – Qırımtatar Milliy Qurultayı ve Meclisi – faaliyetlerini devam ettirmek imkânından marum qaldılar, olarnıñ mal-mülki ise musadere etildi.
Qırımtatarlarnı qaçırmağa, yaqalamağa, qanunsız alda apiste tutmağa devam eteler, milliy matbuat vastaları qapatıla, milliy tasil ise aman-aman yasaqlandı.
Bu sebepten delegatlar Qırımnıñ işğali şaraitlerinde yapılacaq areketler strategiyasını muzakere etmege ve qabul etmege planlaştıralar. Hatırlatamız, BTQK meydanğa ketirilgen künden itibaren – 2009 senesinden başlap – bu vazifede Refat Çubarov buluna. Lâkin bir sıra vekilniñ aytqanına köre, bu vazifege Mustafa Cemilev saylanmaq kerek, çünki, olarnıñ fikirince, o, itibarlı bir qırımtatar siyasetçisi ve bütün dünyada ürmet etile. Bazılarınıñ zanınca, Kongress prezidenti Türkiyedeki qırımtatar diasporasından biri olmalı.
