Lviv ‒ Qırım rejissörı, aktör ve alıp barıcı Ahtem Seytablayev «Haytarma» filminiñ devamını çıqarmaq niyetindedir, amma buña esas mania – maliye degil. Rejissörğa baş qaraman kerek – Qırım. Artist stsenariy imzalanılğanda, yarımada faciası al etilecegine ümüt besley. Aprel 20 künü Ahtem Seytabalev köçip kelgenler ve Lviv sakinleri ile körüşip, Qırım tüşünceleri, kino ve Qırım yarımadası etrafındaki ziddiyetniñ çezilmesine olğan öz noqtaiy nazarı aqqında tarif etti.
2014 senesi fevral 26-27 künleri Qırımda memuriy binalarnıñ zaptı başlağanda, Ahtem Seytablayev Aqmescitte buluna edi. Onıñ yaşğan dairesiniñ pencereleri Nazirler Şurası binasına baqa eken. «Anda «yeşil adamçıqlarnıñ» kirmesini kördim dep aytamam, amma şu eki kün devamında olıp keçkenini şahsen kördim. Men ne içündir dostlarıma işğal olğanını birden yazğandırım. Özüm ise buña iç te inanmay edim», ‒ dep hatırlay yıl evelsi olğan adiselerni Seytablayev.
Bizge 23 yıl devamında çıdağanını maña aytıp kelgenler de tapıldı… Biz ise beraber ötmek aşay, oquy edik
Qırımtatarı içün eñ büyük acı – dostlarnıñ olmasa da, yaqın tanışlarınıñ sözleri oldı. «Bizge 23 yıl devamında çıdağanını maña aytıp kelgenler de tapıldı… Biz ise beraber ötmek aşay, oquy edik. Bunıñ acısı olduqça ağır edi», ‒ dey artist.
Rejissör qırımtatarlarnıñ 23 yıl devamında Kiyev akimiyetiniñ diqqatını celp etmek ıntıluvları boşuna ketkenini añlay edi, qırımlılarnıñ bugünki vaziyeti bunıñ neticesidir.
Aktör yarımadağa bir yıldan ziyade barmay, adı Qırımğa «kirip olamağan şahıslar» cedvelinde barmı, eminliknen aytamaz. Amma onıñ kelmesi istenmez, daa doğrusı – mahsus hızmetler içün istenilgen bir şey olğanını añlay. «Amma men, öz tarafımdan, Oleg Sentsovnı yaqalağan ve şimdi SİZOda tutqan şu alçaq eriflerge kene de böyle memnüniyetlikni bağışlamağa istemeyim. Qırımda yaşap olamağanım menim içün eñ büyük aile faciasıdır», ‒ dey rejissör.
Öz yayınları, oyun ve filmleri yardımı ile Ahtem Qırımnıñ kene de Ukrainanıñ ayırılmaz qısmı olacaq kününi yaqınlaştırmağa istey.
«Haytarma»nıñ devamı olacaq
Bu vaziyetni Ahtem Seytablayev sınav olaraq qabul ete. «Bir taraftan facia yüz bere, diger taraftan – bizge yardım ete. Biz özüni Ukraina vatandaşları olaraq tanığan halq ve dinlerge yer olacaq bir toplulıqnı meydanğa ketirmege istesek, başqace yaşap olamamız», ‒ dey rejissör.
Biz yalıñız «Haytarma»nıñ devamını degil de, bir sıra filmlerni çıqarmaq kerekmiz: sürgünlik yaşayışımız aqqında, milliy areket, qırımtatarlarnıñ Vatan avdeti, Qırımnıñ şimdiki vaqiaları aqqında
Onıñ fikrine köre, bu manada kino – tesir, ğaye, teşviqat ve terbiyelev usullarından eñ faydalı soyudır. Şunıñ içün Seytablayev ilk qırımtatar «Haytarma» filminiñ devamını çıqaracaq ola.
Amma böyle filmni bugünki şaraitlerde çıqarmaq imkânsızdır. Mesele maliye vastalarında degil. «Böyle filmlerni çıqarmaq içün kerek olğan esas noqta – Qırım. Qırım – bu kibi filmlerniñ baş qaramanıdır. Amma ümüt etem ki, stsenariyimiz yazılğanda, Qırım endi bizim olacaqtır», ‒ dey Ahtem.
Qırımnıñ yañı ayatında qırımtatar medeniyeti ve ATR
Artist emindir, «Qırım işğalci akimiyetine yalıñız qırımtatarlarnıñ filmleri degil de, qırımtatar halqınıñ medeniyetini saqlaycaq bir noqtanıñ olması da keder ete, soñki vaqıtları ATR telekanalı şu noqta rolüni icra ete edi.
Aktör «soñki yarım yıl içinde yağmur tamçıları arasından keçmege tırışqan» telekanalınıñ qapatılmasından çorlana. «İşğalci akimiyetni maqtamamaq içün medeniyet aqqında aytmağa ve olğan adiselerni olduqça obyektiv şekilde aydınlatmağa tırışa ediler – problemler aqqında aytıp, işğal mevzusına tiymemege areket ete ediler. Qırım akimiyetini bir şeyni begenmese de, «Lâle» bala telekanalınıñ qabaatı nede? ATR holdingine kirgen rus tilli «Lider» radiosınıñ alâqası nede?», ‒ devam ete Ahtem.
Şu KGB rezilleri insanlarda medeniyet ve til olsa – bu endi halq olğanını añlaylar ki. Şunıñ içün 12 qırımtatar matbuat vastasından Qırımda tek birini – rus tili gazetasını qaldırdılar
Qırımtatar medeniyet ve tiline bir darbe oldı. «Şu KGB rezilleri insanlarda medeniyet ve til olsa – bu endi halq olğanını añlaylar ki. Şunıñ içün 12 qırımtatar matbuat vastasından Qırımda tek birini – rus tilinde çıqqan «Golos Krıma» gazetasını qaldırdılar», ‒ çorlana rejissör.
Qanun bozğanları qorqsın
Qırım rejissörı Qırımnıñ şimdiki yolbaşçılığını qorqutmağa teklif etti. «40-ncı seneleri soñunda, 50-nci seneleri başında esasen cebeciler tarafından teşkil etilgen qırımtatar milliy areketi daima narazılıqnıñ qansız, barışıq şekli ile farqlana edi: numayış, açlıq ve mektüpler. Amma, maña köre, eger de Qırımnıñ işğalci akimiyeti Qırım ve qıtaiy Ukraina arasında silâlı ve yahşı cenkleşken, qırımtatarlar ise cenkleşmege bile, qırımtatar tümeni olğanını añlasa, Kremlde bir insan yoq olğanında, işbu reziller birinci nevbette qaçıp keter, dep tüşünem. Ğaliba, tişlerimizni çoqtan köstermek kerek edik, aydut, yüzsüzlerge çoqtan şamar aşatmaq kerek edik», ‒ dey Ahtem.
Aktör yıl evelsi qırımtatarlarğa silâ berilse, şimdi ne olur edi degen mevzuda
«Alfa»nıñ 300 arbiyi Aqmescitniñ Nazirler Şurası ve Yuqarı Şurası binasından 15 daqiqalıq mesafede buluna edi – amma bir şey yapmadı
fikir yürsetmey, amma şunı qayd ete ki, «Alfa»nıñ 300 arbiyi Aqmescitniñ Nazirler Şurası ve Yuqarı Şurası binasından 15 daqiqalıq mesafede buluna edi – amma bir şey yapmağan eken».
Seytablayevniñ fikrine köre, büyük bir satqınlıq edi ve eger de yarımadada birden silânı alsa ediler, ne Donbass, ne Qırım olmaz edi eken. Kremlniñ esas şahısınıñ siyasetine qarşılıq köstermek içün Ahtem böyle bir şey teklif ete: «Onıñ şahsiy aqçasını qapatmaq ve şamar bermek kerek. Aqlı olğanımnı aytmayım, belki, tam tersi, amma olğanını özüñiz köresiñiz: bu şahısnı biri toqtatmasa, özü toqtamaz ki», ‒ emindir aktör.
Bunıñ ile Seytablayev şunı dey: faal qarşılıq aqqında film olmalı. «Em faal qarşılıq, em de bu mevzuda film», ‒ yekün çekti rejissör.
