Kiyev – Devlet işğal etilgen yerlerden kelgen adamlarnı er daim yaşağan yerini tasdıqlamağa mecbur etecek. Böyle bir qararnı Nazirler şurası mart 4-te qabul etti. Böylece, köçip kelgenler içtimaiy yardım, maddiy yardım almaq ve biznesni ğayrıdan qayd etmek içün migratsion hızmetiniñ müürüni qoydırmaq kerekler. Ştamp olmasa, bu aqlarnı bergen vesiqa sayılmay.
Uquq qorçalayıcılar açuvlanalar: devlet köçip kelgenlerni memuriy nezaret altına alıp, olarnı azatlıqtan marum qaldıruv yerlerinden çıqqan cinayetçiler olaraq tanıy. Uquqçılar ve cemaatçılar Nazirler şurasınıñ qararını anayasağa zıt kelgen ve adamlarnı ayırğan bir şey olaraq adladılar.
«Şimdi qararda ne oquymız? Emek idaresine kelgen adam böyle bir vesiqanı aldı (köçip kelgenniñ vesiqasını – muar.), soñra migratsion hızmetke keldi ve belli bir şekilde bildirdi (yaşağan yerini – muar.). Nasıl etip bildirdi – belli degil: «tizege» aytmaq, ariza yazmaq, ya da yolbaşçığa kirmek kereksiñ, – dep ayta «Vostok SOS» vatandaşlar teşebbüsiniñ koordinatorlarından biri Oleksandra Dvoretska. – Üç kün devamında birisi onıñ evine kelip, bunı teşkermek kerek. Lâkin adam evde olmasa, migratsion hızmeti bir kün içinde emek idaresine haber ete bile, ve adamnı cedvelden sileler. Adamnıñ cedvelden silinmesi, ya da evine birisi kelgen degen bir haber yoq».
Dvoretskanıñ aytqanına köre, bundan evel işğal etilgen yerlerden köçip kelgen adamlarnıñ vaziyeti biraz başqa – daa qolaydır. Migratsion hızmeti olarnıñ yaşağan yerlerini eki ay içinde teşkerip, kerek olğan müürni qoymalı.
«Olar daa tünevin qabul etilgen vesiqanıñ işke tüşmesini beklemek kerekler. Adam eki aydır evde olıp, böyle ziyaretni qaçırmamaq kerek. Lâkin qaçırğan olsa, oña haber berile, ve o, 10 kün içinde migratsion hızmetiniñ yerli ögranlarına muracaatta bulunıp, yaşağan yerini isbatlamaq kerek», – dep añlata Dvoretska.
Tam bir komissiya mesken yerlerine kelip, mahkeme qararı olmasa ve iç bir sebepsiz yaşav faktını teşkere bilecekYelena Vinogradova
Nazirler şurasınıñ köçip kelgenlerge nisbeten siyaseti Ukraina Anayasasına zıt kele, dep qayd ete «Pravo na zaşçitu» cemaat teşkilâtınıñ uquqçısı Yelena Vinogradova. Böylece, meskenniñ toqunmaması aqqında 30-ıncı maddesi dey ki: iç bir kimse mahkeme qararı olmasa, meskeni baqamaz. Esas Qanunnıñ 33-ünci maddesi yaşav yeri ve yerini deñiştirüv serbestliginiñ saylav aqqını kefil etmekte.
«Tam bir komissiya mesken yerlerine kelip, mahkeme qararı olmasa ve iç bir sebepsiz yaşav faktını teşkere bilecek. Köçip kelgenler bütün kün evde oturıp, migratsion hızmeti vekilleriniñ ziyaretini beklemek kerekler».
«Olmaycaq bir şey»
Migratsion hızmeti Nazirler şurasınıñ qararı nasıl etip ömürge keçirilecegini bilmey, ve yaqın vaqıtta bunıñnen bağlı resmiy izaat olacağını vade ete.
«Bu teşkerüvler başlanmadı, qarar bile işke tüşürilmedi, onı derc etmediler bile. Şimdi bizler mehanizmni azırlaymız. Saytımızda bunıñnen bağlı resmiy tefsir olacaq. Qarar işke tüşürilmedi, bunı aytmaq ertedir», – dep ayta Devlet migratsion hızmetiniñ matbuat kâtibi Sergey Gunko.
Onıñ bildirgenine köre, uquqçılarnı açuvlandırğan deñişmelerni migratsion hızmeti teklif etmedi. Lâkin köçip kelgenlerniñ yaşağan yerlerini teşkermek kerek.
«Bizler – icra akimiyetniñ organı olamız, bizler ükümet qabul etken qararlarnı amelge keçirmek kerekmiz. Nezaret olmalı, bu teşkerüvler de kerek, çünki maddiy yardım berilmesiniñ şartlarından biri yaşav yeri aqqında malümat ola. Şunıñ içün bizler bu malümatnı örgenip teşkerecekmiz. Tabiiy bir aldır», – dep ayta Gunko.
İnsan aqları Ukrain Helsinki birliginiñ adliyeciler merkeziniñ müdiri Boris Zaharov emin ki, Ukraina köçip kelgen adamlarğa masraflarnı eksiltmek içün bürokratik mehanizmlerni meydanğa ketire.
Devlet kerek olmağan ağızlarnı aşatmamaq içün olardan vazgeçecek olaBoris Zaharov
«Devlet kerek olmağan ağızlarnı aşatmamaq içün olardan vazgeçecek ola. Bir çoq adam bu qarardan sebep qıyın vaziyetke oğraycaq. Meselâ, vilâyetke köçip keterler, migratsion hızmeti olarnı şeerde tapamaz, vilâyette olar ğayrıdan qayd olmağa yetiştiremezler, ve böyle etip vesiqa sayılmaz, olarnı ise aqqlarından marum qaldıracaqlar».
Qararda qayd etilgen er aylıq teşkerüvler köçip kelgenlerni yaşağan yerlerine bağlay, bu sovet institutınıñ «qaydını» hatırlatadır, dep qayd ete Zaharov.
«Bu olmaycaq bir şey, çünki köçip kelgen adamnıñ parası ola bile, o, ya çetelge, ya da yazda qartanasınıñ köyüne kete bile. Adamlarnı bir yerde olmağa zorlamaq mümkünmi? Bu Ukraina Anayasasını bozmaqtadır», – dep açuvlana uquq qorçalayıcı.
Adamlarnıñ vesiqada müürni, ve onıñnen beraber – köçip kelgenlerniñ bütün aq-uquqlarını alamağanınıñ meselesi meskenni tapmaq qıyınlıqlarından peyda oldı. Birinciden, er kes onı birden tapamay: adamlar vokzallarda, musafirhanelerde, tanışlarında qala bileler. Ekincisi, kira almaq imkânını tapsa da, bunı resmiy şekilde yapmaq kerek – añlaşma ve bergiler ile. Köçip kelgen adam yaşağan evniñ saibi onı qanunğa köre resmiyleştirmeli, dep ayta Oleksandra Dvoretska.
«Bizler aynı problemni Donetsk vilâyetinde bilemiz: ştampnı qoymaq içün kiranıñ saibini ketirmek kerek. Köçip kelgenler öyle de ayırımğa oğratıla, olarğa kira almağa zor ola, şimdi ise bu adamlarnı içki işler organları da teşkerecek. Migratsion hızmeti bildire ki, bu malümatlar er bir hızmetke, şu cümleden fiskal hızmetke berile bile», – dep ayta uquq qorçalayıcı.
Migratsion hızmeti böyle bir talap olğanını ne red etti, ne de tasdıqladı. «Bu haberni qaydan aldıñız? Şimdilik saipniñ razılıq talabı aqqında haberim yoq», – dep ayta Devlet migratsion hızmetiniñ matbuat kâtibi Sergey Gunko.
Uquq qorçalayıcılar Nazirler şurasını qararnı deñiştirmege çağıralar: qayd müddetlerini arttırmaq ve memleket içinde köçip kelgen adamlarnı ayırımğa oğratqan maddelerni alıp taşlamaq. Mart 10-da Ukrainada köçip kelgen adamlarnıñ sayısı 1 million 124 biñ adamnı teşkil etti (İçtimaiy siyaset nazirligi).
