Kiyev – İyül 1-de Ukraina Nazirler şurasında Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar meseleleri boyunca Departament peyda oldı. Onıñ reisi vazifesine Qırımtatar Milliy Meclis reisiniñ muavini Aslan Ömer Qırımlı tayinlendi. Yarıym yıl keçse de, departament neler yapa ve angi meseleler çezilmesi içün meydanğa ketirildi belli degil. Qırım.Aqiqat mühbiri departament reisine yuqarıdaki suallerge cevap bermege teklif etti. Subet devamında Aslan Ömer Qırımlı «Krım» serbest iqtisadiyat zonası aqqında davalı qanunnıñ lâğu etilmesi oğrundaki küreş ve Qırım işleri boyunca Devlet hızmetiniñ işine başlaycaq olğan zamanı aqqında tarif etti.
– Aslan, yolbaşçılıq etkeniñiz departamentniñ nasıl vazifeleri bar, aytıñız?
– Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar meseleleri boyunca departament Ukraina Nazirler şurası kâtibiyetiniñ struktur bölügi ola. Nazirler şurasınıñ reglamentine köre, Departamentimiz Rusiye Federatsiyasınıñ vaqtınca Qırım işğalinen bağlı aqibetlerniñ al etilmesinde ükümetniñ icra akimiyet organları işiniñ semereli tertip etüvini teşkiliy, malümat ve ekspert-analitik ceetten temin etmelidir.
Departament Nazirler şurasınıñ icra akimiyet organlarınıñ faaliyetini qanun aktları, ükümet iş planlarınıñ ömürge keçirilmesi boyunca koordinatsiyasını temin ete. Bizler ekspertizalar keçiremiz ve Nazirler şurası baqqan meseleler boyunca analitik, malümat, informatsion ve diger malümatlarnı azırlaymız.
Bundan ğayrı, Departament Avropa birligi ile assotsiatsiya añlaşmasınıñ amelge keçirilmesinde iştirak ete.
Lâkin bizim esas maqsadımız – Qırım işğaliniñ toqtatılması, Qırım yarımadasını Ukraina yurisdiktsiyası altına qaytarılması, Qırımda yaşağan ve qıtaiy Ukrainağa köçip kelmege mecbur qalğan şahıslarnıñ aqları ve serbestliginiñ qorumasıdır.
– Ya departamentte qaç adam çalışa?
– 5 adam çalışa: departament müdiri, muavini ve üç baş mütehassıs. Er bir hadimniñ devlet idaresi, halqara ve milliy uquq, em de iqtisadiyat saasında büyük bir iş tecribesi bar.
Añlaysıñızmı, memleketimiz oğrağan vaziyette er birimiz mümkün olğanı qadar semereli, tolusınen ve vaqtında berilgen vazifelerni eda etmek kerek.
– Dediñiz ki, maqsadlarıñızdan biri – Qırımdan köçip kelgenlerniñ aqlarını qorumaq. Yani bir de bir mesele çıqsa, qırımlılar sizge muracaat ete bileler?
– Bu sene iyül ayında Nazirler şurasınıñ qararınen Qırım ve Aqyar işleri boyunca Devlet hızmeti meydanğa ketirildi. İcra akimiyetniñ bu merkeziy organı Qırım işğalinden sebep vatandaşlarnıñ ve yuridik şahıslarnıñ peyda olğan meselelerni çezmek kerek.
Lâkin Devlet hızmetiniñ reisi daa tayinlenmedi, bu sebepten vatandaşlar ve yuridik şahıslarğa kerçek yardım kösterilmesi sozula.
Aytqanım kibi, departament, ilk evelâ, icra akimiyet merkeziy organlarınıñ yalıñız koordinatsion vazifesini becere.
Departament yardım ete bilecek vatandaşlar ve yuridik şahıslarnıñ muracaatları boyunca Nazirler şurasınıñ reberligi ve onıñ kâtibiyeti leyhalarnı azırlaylar.
Departament vazifelerinden tış olğan ayrı meselelerge bizler Qırımtatar cemiyetini celp etip, o, vatandaşlarımızğa acele cevap bere ve yardım ete.
– Ne sebepten Qırım işleri boyunca Devlet hızmeti alâ daa sahte hızmet olıp qala? Yaqın zamanda onıñ nizamnamesi ve reberi peyda ola bilemi?
– Qırım meseleleri boyunca Devlet hızmeti iyül 17-de meydanğa ketirildi. Kerçekten, Devlet hızmetiniñ reisi daa yoq. Nazirler şurası bunıñnen bağlı qararnı daa qabul etmedi. Bizler bunıñ sebebini bilemiz, lâkin bu intervyüdan tış bir malümattır.
– Bir sıra cemaat faaliniñ fikirince, Qırım işleri boyunca ayrı bir nazirlik olmalı. Sizince, buña acet barmı, ve akimiyet buña razı olurmı?
– Bizim Devlet hızmetimiz bar, buña köre areket etmelimiz. O, işine başlasa, neticeler olsa, şekil deñiştirilmesi aqqında da ayta bilecekmiz.
– Departamentiñizniñ meydanğa ketirilmesinden berli aman-aman yarım yıl keçti, lâkin bu müddet devamında onıñ işi aqqında pek az malümat berildi. Ne sebepten?
– Nazirler şurası kâtibiyetiniñ faaliyet hususiyetine baqsaq, işimizniñ neticesi baş nazir, baş nazir muavinine avaleler, Nazirler Şurası Kâtibiyeti reberliginiñ rezolütsiya azırlanması ola, lâkin bu vesiqalar açıq degil, bu sebepten ükümetniñ resmiy saytında derc etilemez.
Lâkin işimizniñ açıq qısmı da mevcut. Böylece, departament Qırım işğalinden soñ peyda olğan meselelerniñ ameliy al etilmesinen bağlı körüşüvlerni teşkil ete ve iştirak ete.
Açıq tedbirler aqqında tafsilâtlı malümatnı menim Facebook ve Twitter saifelerimde almaq mümkün.
Ukrainanıñ «Krım» serbest iqtisadiyat zonasınıñ meydanğa ketirilmesi aqqında» qanunı ile bağlı vaziyetke diqqatıñıznı ayrıca celp etem.
Departamentimiz işbu vesiqanı yahşı ögrenip, Nazirler şurası kâtibiyetiniñ reberligine maruza tezkeresini azırlap, mezkür qanun Ukraina Anayasası ve qanunlarına uymağanını, vaqtınca işğal etilgen topraqlarda ve ondan tış bulunğan fizik ve yuridik şahıslarnıñ aqlarını bozğanını aydınlattıq.
O vaqıt bütün nazirlikler bu qanunğa qoltuttılar, bizim departamentimiz oña menfiy qısmet etip, bu şekilde qabul etilemez, dep netice çıqardıq.
Bugünde-bugün qanun artıq davalı sayıla. Vatandaşlarımız oña menfiy qıymet kestiler, bu daa bir kere insan ve vatandaş aqları ve serbestligini temin etüv meselelerine daa da mesülietli yanaşacağını köstere.
– Nazirler şurasına Serbest ticaret zonası aqqında qanunnen bağlı angi bir tevsiyelerde bulundıñız? Sizince, oña nasıl deñişmeler kirsetilmek kerek?
– Buña yalıñız departamentimiz degil, Qırımtatar Milliy Meclisi de emiyet berdi. Meclisniñ tışqı iqtisadiyat alâqalar, yatırım ve milliy iqtisadiyat inkişaf idaresi Qırımda yaşağan Ukraina vatandaşları, hususan, tamır halq olaraq qırımtatarlarnıñ aqlarını bozuv aqqında malümat azırladı. Bu qanun Qırımtatar Milliy Meclisi qırımtatarlarnıñ yekâne yuqarı vekâletli temsil icra organınıñ fikirlerine uyğun degil.
Bizler dedik ki, işbu qanun Anayasanıñ 24-ünci maddesine uymay, çünki oña binaen, vatandaşlarnıñ anayasa aqları, serbestligi aynı olur. Irq, teri rengi, siyasiy, din ya da diger çizgileri, cınsiyet, etnik ve içtimaiy çizgileri, mal-mülk, yaşağan yeri, til ya da başqa şeylerge köre sıñırlar ya da imkânlar olmaz.
Qanun Ukraina Anayasasınıñ 33-ünci maddesine zıt kele, çünki oña köre, Ukrainada qanun boyunca bulunğan er bir insannıñ areket etüv serbestligi kefil etilmekte.
Aynı vaqıtta, bu qanunğa binaen, Ukraina vatandaşı Qırım ile memuriy sıñırdan keçmek içün yalıñız qıtaiy Ukrainada devlet organları tarafından berilgen vesiqalarnı köstermek kerek. Misal olaraq, böyle vaziyette qıtaiy Ukrainağa kirmek anayasa aqqı olğan vatandaş böyle bir vesiqanı «Krım» Serbest iqtisadiyat zonasında coysa, qıtaiy Ukrainağa kiremez. Elbet de, bu vaziyette belli bir organlar vatandaşlarnıñ identifikatsiyasını qolay-qolay yapamazlar, lâkin Ukraina vatandaşı kendi anayasa aqqından marum qalmamaq kerek.
Şimdi men, bizim fikirimizge köre, çıqarılacaq qanun maddeleriniñ episini daa aytmadım.
Ayırım maddeler lâğu etilmek, devlette üküm sürgen vaziyette çıqarılğan, amma devletniñ belli bir qısmında vatandaşlarımıznıñ aqlarını sıñırlağan maddeler ğayrıdan baqılmaq kerek, dep tüşünemiz. Bu arada vaqtınca işğal etilgen yerlerde bulunğan subyektler içün ğayrıdan qayd etüv esnasını qolaylaştırmaq kerek.
