Kiyev – Ukraina Yuqarı Radası qanun çıqarıcı İnstitutında «İşğal etilgen topraqlar: siyasiy-uquqiy, içtimaiy-iqtisadiy ve gumanitar tarafları» adlı konferentsiya olıp keçti. Ukrainanıñ eñ meşur aliy oquv yurtlarınıñ alimleri Qırım işğalinen bağlı eñ keskin problemlerni qayd ettiler. Munaqaşada konferentsiya iştirakçileri akimiyet vekillerine berecek teklifler cedveli tizildi.
«İşğal etilgen topraqlar problemleriniñ al etilmesi – içki demokratik islâatlar keçirilmesidir. Şimdi işğal altında bulunğan topraqlar içün bu eñ güzel örnektir. Bu strategik bir baqış, lâkin bugün şimdiki problemlerni çezip, tez-tez areket etmek kerek», – dep ayttı Ukraina Yuqarı Radası qanun çıqarıcı İnstitutınıñ müdir muavini professor Yevgeniy Berşeda munaqaşa iştirakçilerini selâmlap.
Onıñ qayd etkenine köre, işbu tedbir ilmiy toplulıq ve Yuqarı Rada arasında bağ pekitilmesiniñ bir yolu ola.
Konferentsiyadaki birinci çıqış tanılmağan topraqlar meselesiniñ uquqiy al etilmesine dair edi. Onıñ müellifi Ukraina maliye ve halqara ticaret devlet universitetiniñ halqara uquq kafedrasınıñ müdiri Anatoliy Matsko oldı. O, çıqışta bulunıp, doqsanıncı senelerde Qırımğa muhtar cumhuriyeti statusınıñ berilmesi yañlış olğanını qayd etti.
«O vaqıt Qırım prezidenti olğan Meşkovnıñ isteklerini qarşıladılar. Tsekov, Tsarev ve diger deputatlar muhtariyetni istediler, ve biz berdik. Bu kederli bir ikâyedir, çünki neticede bizler unitar devlet yerine federativ devletni qurdıq», – dedi Matsko.
Odessa milliy deñiz akademiyasınıñ memuriy ve cinaiy uquq kafedrasınıñ müdiri Boris Babin maruzasında işğal etilgen topraqlarda gemi ve deñiz qullanuvı ile bir sıra meselelerni aydınlattı.
«Qıtaiy Ukrainadan ayırılğan Qırım ada sayıla. Onıñ içün bu işğal etilgen topraq Qarabah, Osetiya ve Abhaziyadan bile bayağı farqlana. İşğalci devlet onıñ deñiz meselelerine qulaq asmayıp, onıñ iqtisadiy, içtimaiy ve arbiy taraflarını baqa bile. Qırımda ise Rusiye deñiz resurslarını qullanmağa mecbur. Onıñ içün Qırım anahtarı deñiz uquqı ola», – dep qayd etti alim.
Babinniñ zanınca, bu vaziyette Ukraina deñiz uquqınıñ halqara qaidelerine riayet etilmesini diqqatnen taqip etmeli. Alimniñ zanınca, çetel devletler naqliye blokada rejimine riayet etse, Rusiye işğal etilgen yarımadanı resurslarnen temin etemez. Maruzacınıñ aytqanına köre, halqara qanunlarğa köre Ukraina onıñ deñizine qanunsız alda kirgen gemilerni musadere etmesi mümkün.
«Yazıq ki, bunıñ kibi bir de bir cinaiy işni Ukraina açmadı. Havfsızlıq hızmeti bunı qolay-qolay yapar edi, çünki bu onıñ vazifesidir», – dep qayd etti Babin.
Hırsızlanğan gemiler
Ukraina deñiz boşluğınıñ bir qısmı işğal etilgeninden sebep alimler Azaq-Qara deñiz havhasında deñiz ekspeditsion tedqiqlerini keçirip olamaylar. Bu meselege Ukraina maliye ve halqara ticaret devlet universiteti professorı Aleksandr Şçiptsovnıñ maruzası bağışlandı. Onıñ qayd etkenine köre, Rusiye Qırımnı işğal etip, Ukraina ilimler Milliy akademiyasına ait olğan 3 gemini hırsızladı.
Konferentsiyada bulunğan Ukraina halq deputatı Anton Geraşçenko Rusiye qanunsız alda alğan bütün gemilerniñ diger devletlerniñ havzasına kirmemeleri içün elinden kelgenini yapmağa vade etti.
«Men Mudafaa nazirligi, Naqliyat nazirligi, ilimler akademiyasına muracaatta bulunıp, olarnıñ halqara deñiz instantsiyalardan bu gemilerni tevqif etmelerini isteycem», – dep ayttı halq deputatı.
Konferentsiyada Qırım işğaline halqara mahkemelerde itiraz bildirmesi, köçip kelgen insanlarnıñ qanun problemleri, işğal etilgen Qırımda mal-mülk aqlarını qoruv ve diger meseleler baqıldı. Munaqaşa iştirakçileri bunıñ kibi tedbirler ileride de keçirilecek ve işğal etilgen topraqlarnen bağlı problemlerniñ ögrenilmesi devam etecegine ümüt beslegenlerini bildirdiler.
