Kiyev – Kiyevdeki «Knigarnâ Є» tükânında Kapranovlar ağa-qardaşnıñ müellifliginde «Ukraina mustaqilliginiñ resim etilgen tarihı» adlı kitap taqdim etildi. Bu kitapta ukrain ve qırımtatar halqlarınıñ tarihını birleştirmege ıntıldılar, em de taqdirlerinde umumiy hususlarnı araştırdılar. İşniñ taqdimnamesinde «Resim etilgen tarihnıñ» qaramanlarından biri – Mustafa Cemilev de iştirak etti.
Qırımtatarlarnıñ milliy qaramanı ile şahsen körüşmek ve laqırdı etmek imkânınen Kiyevniñ bir çoq sakini qullandı. Kitap tükânınıñ küçük odası tedbirge yarım saat qalğanda endi rıqma-rıq toldı.
Tedbirni ağa-qardaşlardan biri - Vitaliy Kapranov başladı, o müelliflerniñ icadiy ğayesini añlattı. Qayd etkenine köre, ukrain ve qırımtatar halqlarını asırlar devamında arbiy sefer ve nefret birleşkeni aqqında fikiriler yañlıştır.
«Biz siznen añlaşmaq kerekmiz. Ya da qırımtatarlar içün ayırı tarih kitaplarını yazmalımız, anda kazaklar duşmanlar olıp, Bağçasaraynı yaqıp, Qırım topraqlarını yoq etip yürgen, yalılarda adamlarğa raatlıq bermegenini qayd etmelimiz. Keliñiz eki kitap yazayıq, ved ost olayıq. Ya da eki halqnıñ tarihına nazar taşlağanda duşmanlıqnı birinci yerge kötermeyik», – dedi Kapranov.
Misal olaraq, o Zaporojye kazakları Qırım hanlığı ile birleşkende daa çoq yeñişler qazanğanlarını ayttı.
Ağa-qardaşlarlar çıqarğan kitap tek unikal mündericesi degil de, şekili ile farqlana. Tasvir etilgen tarihiy vaqialar sade, añlayışlı bir çoq resim ile beyerile.
Ondan soñ çıqışta bulunğan Mustafa Cemilev bu kibi fikirni begendi.
«Ukraina mustaqilligi zamanından başlap çıqqan kitaplar arasında bu kitap eñ ince kitaptır – olğanı 80 sife. Amma, men bellesem, o mot olacaq. Birinciden, añlayışlı tilde yazılğan. Yaşlar içün meraqlı olsun dep böyle yapqanlar, amma men bellesem üykenler de büyük meraqnen oqurlar», – dedi Cemilev.
Qayd etkeni kibi, oña qırımtatarı olaraq Ukraina tarihınıñ devirleri ile qırımtatar halqınıñ tarihı aydınlatılğanı hoş keldi.
«Mazepa ve Sagaydaçnıy yanında Haci Geraynı, Şevçenko yanında – İsmail Gasprinskiyni körmek pek güzel. On doquzıncı yigirminc asırlar çatışmasında anda Veli İbraimov aqqında söz yürütile ve diger ulu devlet hadimleri aqqında tarif etile», – dep ayttı Cemilev.
Amma, kitapnıñ ayırı qısımları bir sıra suallerni doğura. Hususan, Cemilev qırımtatarlar tatar-moğollarnıñ mirasçıları kibi kösterilgenini begenmedi.
«Bu biraz yañlış, çünki Qırım yarımadasında Cüçilernen beraber olardan tahminen 10 biñ adam bar edi. Qırımtatar halqı ise, yarımadada asırlar devamında yaşağan halqlar esasında şekillendi», – dedi o.
Lâkin bu teñqidke baqmadan, Cemilev aytqanı kibi, qırımtatarlar bu kibi kitapnı çoqtan bekley ediler ve onıñ çıqışına quvanalar.
