Aqmescit – Ukrainada aqaretlevge qarşı küreş Birleşmesinde aytqanıları kibi, Qırımda belli bir gruppa insanlarnıñ aqları bozula. Uquq qorçalayıcılarnıñ malümatına köre, yarmadada millet ve til hususiyetlerine köre adamlar çekiştirilgeni qayd etildi. Bunen beraber, din azlıqları aqaretlene.
Bu sebepten Birleşme halqara teşkilât ve ukrain akimiyetini Qırımda yüz bergen vaqialarğa riayet etmege çağırdı. «Qırımda insan aqlarınıñ bozuluvı ve aqaretlev adiseleri Rusiye Federatsiyası ve Qırımnıñ işğal etici akimiyetke qarşı iqtisadiy sanktsiyalarnıñ qullanuvına sebep olmalılar», – dep aytıla bildirmede.
Telüke astında bulunğanlar – ukrainliler ve qırımtatarlar
Aqaretlevge qarşı küreş Birleşmesinde qayd etkenleri kibi, yarımada işğal etilgeninen, yarımadada insan aqları daimiy sürette bozula, hususan söz serbestligi, şahsiyetniñ toqunmamazlığı, insanlarnıñ ğayıp oluvı, bir sıra tintüvler ayırıca belgilene. Bunen beraber, til ve millet mensüpligine köre adamlarnı aqaretleyler.
Uquq qorçalayıcılar aytqanına köre, bugün de bugün Qırımda ukrain tilinde çıqqan matbuat vastaları aman-aman yoq.Qırım televideniyesinde 4 yayından tek bir danesini qaldırdılar. Qırım sakinleri içün ukrain internet saytları blok etile. Şçolkino ve Keriçte çalışqan eki ukrain mektebi qapatıla. 2014 senesi sentâbrde Aqmescitteki Vernadskiy adına Tavriya milliy universitetinde ukrain filologiyası fakulteti yoq etildi, fakultette çalışqan ocalarnıñ ekseriyetini işten boşattılar.
Birleşme vekilleri, qırımtatarlar ve musulmanlarğa qarşı basqı küçleştirilgenine ayırıca emiyet bereler. Böyleliknen, martnıñ 15-nde teşebbüsçi Reşt Ametovnıñ ceseti tapılğan edi, mart 8 künü qırımtatarlarğa ait musafirhane yaqılğan edi, martnıñ 17-nde Abu Yusufnı yaqaladılar, onı soñra yarımadadan quvıp yiberdiler, martnıñ 20-nde Nuri Suleymanovnı çaldılar, mayısnıñ 3-nde Ukraina halq vekili Mustafa Cemilevge Qırımğa qaytmağa yasaq etildi.
Mayıs 13 künü Qırım mahkemeleri Mustafa Cemilevni sıñırda qarşılağan 49 qırımtatar vekiline qarşı 55 mahkeme işini baqıp başladılar. Mayıs 16 künü rusiyeli Qırım akimiyeti iyunniñ 6-na qadar tınç toplaşuvılarnı keçirmge yasaqladı (bu qarar mayısnıñ 18 künü arfesinde qabyl etildi).
İyün 24 künü FHH (FSB) mederesede tintüv ötkerdi. İyül 4 künü Refat Çubarovğa Qırımğa kelmege yasaq etildi. Avgustnıñ 19-nda qırımtatarlarğa stalinizm ve natsizm qurbanları Kününin qayd etmege yasaq ettiler. Sentâbrniñ 29 künü ğayıp olğan Edem Asanovnı ölü taptılar. Sentâbrniñ 27-nde 19 yaşında İslâm Cepparov ve 23 yaşlı Cevdet İslâmov belgisizler tarafından qırsızlandı. Sentâbrniñ 18-nde Meclis, «Qırım» Fondı, «Avdet» gazetasınıñ muarririyeti Aqmescitte bulunğan binadan quvuldılar.
Oktâbrniñ 24-nde ATR telekanalnıñ adına ekstremizmge qarşı Merkezden mektüp keldi, onda ATR «cemaatçılıq arasında Rusiyege qarşı fikirlerni, qırımtatarlarnıñ akimiyetke qarşı işançsızlıqnı besley, bivasta şekilde ekstremistik faaliyetiniñ telükesine ketire bile».
Din cemiyetleri de ep sıqıştırılalar. Bazı qırımtatarlar, Ukrainada qanun boyunca çalışqan, amma Rusiyede yasaqlanğan din cemiyetlerniñ azalaları olalar. Cami ve medreselerde tintüvler ötkerile.
Kiyev patriarhatı Ukrain pravoslav kilsesi temsilcileri taqip etileler, Aqyar, Or Qapu, Keriç, Aqmescit civarındaki Perevalnoe köy ibadethnelerine yerli akimiyetniñ desteginen «Qırım imayecileri» ücüm eteler.Kiyev patriarhatı Ukraina pravoslav kilsesi arhiyepiskopı Klimentniñ yazlıq evi yaqılğan edi. Politsiya bu işni taqiq etmege red etti. Rusiye Federal Havfsızlıq Hızmeti din vekillerini Rusiye mahsus hızmetlerinen işbirlik yapmağa mecbur ete.
Yuqarıda añılğan şeylerni közge alıp, Birleşme halqara teşkilât ve ukrain akimiyetine muracaat etip, yarımadada yüz bergen aqaretev adiselerine riayet etmege çağırdı.
Şçekun: İşğal eticiler içün Ukrain menligini taşığanlar telükelidir
«Ukrain tili, ukrain tasili, ukrain pravoslav dini nasıl etip horlanğanını köremiz – ukrain yırlarına da toqunmasalar, oldı. Qanunsız şekilde akimiyet başına turğanlar içün, qaysı millet vekili olsa-olsun, ukrain menligi, ukrain dini, ukrain devletçiligi ğayesiniñ tarafdarları telükelidir», – dedi Qırım.Aqiqatqa mecburen köçip kelgenlerniñ cemaat teşkilâtları Koordinatsion şurasınıñ reislerinden biri Andrey Şçekun.
«Bunıñ episi Qırım akimiyeti vekilleriniñ zayıf olğanını köstere, çünki Qırım azat etilip, Rusiye Federatsiyasına qaçmağa mecbur olacaqlarınen bağlı «qafalarındaki qorqu» olarnı raat qaldırmay. Ukrain halqı işğalcilerge şunı ayta: biz işğal etilgen territoriyalarnı azat etermiz, biz Qırımnı azat etermiz. Özüñizge muqayt oluñız, duşmanlarımız», – dedi Şçekun.
Martnıñ 16-nda 2014 senesi Qırım ve Aqyarda referendum ötkerildi. Onıñ neticelerinne tayanıp, Rusiye Qırımnı kendi terkibine qoştı. Ukraina, Avropa birligi, AQŞ bu rey berüvni tanımadılar, Rusiye Qırımnı işğal etti, dep sayalar.
