Qırım 2-nci Yekaterina tarafından zapt etilgen soñ, qırımtatarlarnıñ topraq içün küreşi başlap, bugünki künge qadar devam ete. Stalinniñ sürgünliginden soñ, Vatanğa qaytıp kelgen qırımtatarlarnıñ kütleviy narazılıq aktsiyaları, tuvğan topraq içün yerli akimiyetnen alıp barğan küreşi halqnıñ tarihında acınıqlı saifelerden biri sayıla. Er yañı nesil bir mücize bekley, topraqnı berirler, dep ümüt ete, amma, kim ve ne vaqıt suali açıq qalmaqta.
Qırımnıñ ekinci işğali, Vladimir Putinniñ ükümdarlığı devirine ait. Qırımtatar halqı ümütsizlikke qapıldı.
Akimiyet ve qırımtatarlar arasında bağ qurmaq maqsadında teşkil etilgen «Avdet», soñra «Sebat» kibi bilingen qırımtatar cemaat teşkilâtları ümütlerni aqlamadılar ve faaliyetni toqtattılar. Bundan da ğayrı, halq arasında «mogilövniñ tatarları» lağapnı qazanğan sebatlılar, Kiyevde Viktor Yanukoviç ve Antimaydannı, topraq ayırmaq vadeleri içün desteklegen soñ, itibarnı butünley coydılar.
Aynı zamanda, «narazılıq meydançıqlarda» kerçekten de ev meskende muhtac olğanlar binalar qurdılar, ve yaşamaq içün paalığa tüşken eko-köylerni teşkil ettiler. Kerekli olğan kommunikatsiyalar olmağanına baqmadan, adamlar, ev qurıp, bostanlarda yemiş, sebze östüreler. Bu kibi şaraitlerde yaşamaq küçtir. Amma, Aqmescitniñ eñ büyük «narazılıq meydanı» yerleşken Strelkovaya soqağında, qırımlılar para toplap, endi cami qurdılar.
Kürtiyevler qorantasında mektep çağına yetken eki bala bar, şu meydanda, qoranta bir yıl devamında yaşay. Altı yıl devamında ev qurdılar, imkânı olğanı qadar abadanlaştırdılar. Evelden Qarasuvbazar rayonı Turgenevo köyünde yaşay ediler. Şeerde daireni kiralay ediler, amma, soñra bütün paranı öz evinniñ qurucılığına sarf ettiler.
Faqat, masraflar büyük edi. Ketirilgen suv eki aftağa yete. Fiyatı 200 yevro. Yarıq – akkumulâtor vastasınen künde 3 saatke yete, bir saatte 1 yevro tura. Umumen alğanda yaqarlıqqa ayda 400 yevro sarf etile. Ketirilgen gaz içün ayda daa 150 yevro masraf eteler. Em de yollar yoqluğı sebebinden, çamurğa batıp yüreler.
Daa adlanmağan soqaqta dört qoranta ev qurdı. Kürtiyevlerniñ qarşısında Server Halik inşaatnı devam ete. O 42 yaşında, bekâr. Bostanında aman-aman er şey öse. Bereketke quvana. Muvaqqat evçikte yaşay. Daa bitmegen evde odalarnıñ yerleşüvini ğururnen tasvir ete.
Qomşu soqaqta - eki ağa-qardaş yan-yana evler qurdılar. Üç yıl devamında suvsız, yarıqsız, gazsız yaşaylar.
Şu meydanda endi yañı balalar doğdı – Bekir ve Ediye. Olarnıñ qartanası Sayle Müslimova 65 yaşında. Başında, muvaqqat evçikte yaşağanda pek küç edi, dey. Üç yıl devamında qurucılıqnen oğraşalar. Onıñ içün tez qartaydı.
Bu adamlar şimdiki vaqıtta belgisiz bir alda yaşaylar. Yañı «akimiyet» «narazılıq meydançıqlarda» evlerni yoq etmelerinden saqınalar.
Amma, Qırım baş naziri Sergey Aksönov, keçenlerde topraq mesele boyunca izaatlar berdi. «Tarlalardaki aranlar» dep, qasabalarnıñ taqidirinen bağlı öz fikirini bildirdi. «Olarnen bağlı meseleni bütünley çezmek kerek. Bizde milliy mensüplik boyunca degil de, resmiyleştirilmege azır olğan başqa meydanlar bar», – dedi Aksönov ve «Qanunda, qırımtatarlarğa evlerni yan-yana ayırmağa kerekligimiz aqqında iç bir şey aytılmay», – dep ilâve etti.
Bu kibi nutuqlarnı «narаzılıq meydançıqlarnıñ» vekilleri, meseleni çezmek degil, daa bir qorquzuv ve assimilâtsiya kibi tanıylar. Söz kelimi, topraq aktsiyalarında iştirak etkenler arasında tek qırımtatarlar degil de, slavân ealiniñ temsilcileri de bar, olar, qırımtatarlarnen qomşu olıp yaşaylar.
Qırımtatarlar içün topraq – adiy bir söz degil. Bu halqnıñ eñ büyük degerligi. Saña ait olğan şeyni tilenip soramaq, ağır kele. Öz mülküni idare etmek imkâniyetsizligi - içten kemire.
Yazıqlar olsun, amma, qırımtatarlar kene de, devletniñ maliye destegi olmadan, baqımsız qalğan topraqlarnı eşerteler. Topraqta yaşamağa alışqan soñ, ecdatları kibi çalışmağa devam eteler. Topraqqa olğan sevigi nesilden nesilge keçe, onı coymaq, qırımtatarlar içün er şeyni coymaq demektir.
Tatyana Minina, qırımlı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
