Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

Cemilevniñ prezident vekili statusı qırımttarlarğa neni bere?


Kiyev – Çarşenbe künü, avgustnıñ 20-nde Pötr Poroşenko qırımtatar halqınıñ meseleleri boyunjda vekil vazifesiniñ peyda etilmesi aqqında emir imzaladı. Devlet yolbaşçısınıñ saytında şu vazifege halq vekili Mustafa Cemilevniñ tayin etilüvi aqqında buyurıq çıqtı. Mecliste Prezident Memuriyetinde yañı vazifeniñ qoşulmasını alğışladılar, bunıñ ile bir sıra meseleler al etilmesi mümkün, dep sayalar. Ekspertlerniñ fikirince, Cemilev, Poroşenkonıñ resmiy vekili olğan soñ, halqara şeriklernen munasebetlerni qurmaq içün daa çoq aq ve imkân qazandı.

Pötr Poroşenkonıñ emirinde, qırımtatar halqı meseleleri boyunca vekil, Ukraina Prezidentiniñ, qırımtatarlarnıñ anayasa aqlarınen bağlı imkânlarınıñ yerine ketirilüvini köz etecek, dep yazıla.

«Vekilniñ esas vazifesi – qırımtatarlarnıñ em uquqiy, em içtimaiy meselelerni çezecek çeşit türlü vesiqalarnı azırlamaqtan ibaret. Em de buña Qırımnı qaytaruv yolları aqqında öz fikirlerini bildirmek te kire», – dep añlattı yañı vazifesini Mustafa Сеmilev «Espresso TV”-nıñ efirinde.

Başqa namzetler de teklif etile edi

Bunen beraber, Pötr Poroşenko öz memuriyetini 423 insanğa keñişletmege buyurdı. Evelden, prezidentniñ Memuriyeti 416 adamdan ibaret olğanı közge alınsa, qırımtatar halqınıñ meseleleri böyünca Vekiliniñ faaliyetini 7 adam becerecek.

Mustafa Cemilev qayd etkeni kibi, meselelerniñ ilk nevbette turğanlardan biri, yarımadanı mecburen terk etip, Ukrainanıñ qıtasında yerleşken qırımtatarlarğa kösterilecek yardımdır.

Qırımtatar halqı lideriniñ aytqanına köre, emir imzalanmazdan evel o prezident Poroşenkonen eki kere körüşti. Cemilev başından, bu vazifege taiyn etilüvini istemegeni, amma prezident onı qandırğanını ayttı.

«Men başqa namzetlerni teklif etken edim, amma o bu vazifede eyi bilgen adamnı körmege istegenini söyledi. Men razı olmağa mecbur oldım», – dedi Cemilev.

Halq vekili qayd etkeni kibi, işğal etilgen Qırımnıñ «akimiyeti» yarımadağa kelmege yasaq etkenleri sebep, faaliyetni alıp barmağa küç olacaqtır. Cumhuriyette olıp keçken vaqialar aqqında malümatnı oña vekilniñ yanında çalışqan hadimler toplamağa yardım etecekler.

Nariman Celâl, Meclis reisi muavini
Nariman Celâl, Meclis reisi muavini

Ukraina Prezidentiniñ vekil statusınıñ peyda oluvı Mecliste evelden muzakere etilmedi. Faqat, bu kibi müim vazifeler boyunca adetince mesleatlaşuvlar keçirile. Bunı Qırım.Aqiqatqa Meclis reisiniñ muavini Nariman Celâl bildirdi.

«Amma, qırımtatarlar lideri aqqında söz yürütile, o tecribeli siyasetçi, Ukraina halq vekili. O, Ukraina Pezidenti vekili olmağa razı olıp, Meclisniñ siyasetine ters kelgen iç bir qarar almadı», – dedi Celâl.

Onıñ sözlerine köre, tayin etilüviniñ aqibetlerini tahmin etmek küçtir, çünki şimdilik, vekilniñ vazifeleri ve imkânları daa belli degil.

«Mustafa Cemilev, er türlü statusta bulunıp, er vaqıt qırımtatarlarnıñ aqlarını qorçalay edi. Men ümüt etem ki, bu resmiy status saesinde areketlerini daa faalleştirir», – dedi Celâl.

Bildirgenine köre, şimdiki vaqıtta işğal etilgen territoriyada yaşağanlar Vekilniñ hadimleri ola bileler. Amma, qayda yaşağanları müim degil, eñ esası olarnıñ professional qabiliyetleri olacaq.

Yañı vazife ve deputatlıq arasında seçmek kerek olacaq

Qırımtatar halqı meseleleri boyunca Vekil vazifesiniñ peyda oluvını mecbur köçkenlerniñ cemaat teşkilâtları koordinatsion komitetinde de alğışladılar. Komiteti reislerinden biri Andrey Şçekun Qırım.Aqiqatqa aytqanı kibi, bu resmiy Kiyevniñ Qırımğa yibergen müsbet işareti kibi qabul etilmek kerek.

«Bu pek müim, çünki soñki vaqıtları Meclis azaları işğal etici akimiyet tarafından çeşit vazifelerge tayin etilgenleri belli. Bu kibi insanlardan qurtulmaq kerek. Meclis evelki noqtai nazarında qalacağına ve Ukrainanıñ bütünligine qol tutacağına ümüt besleycekmiz», – dedi Şçekun.

Ekspertlerniñ fikirince, Mustafa Cemilevniñ tayin etilüvi, martnıñ ortasında Yuqarı Şura qırımtatarlarnıñ tamır halq olaraq tanılması aqqında qabul etken qararnıñ ömürge keçirilüvinen bağlı ilki adımdım.

İgor Semivolos, Yaqın şarqiy taqiqatlar merkeziniñ müdiri
İgor Semivolos, Yaqın şarqiy taqiqatlar merkeziniñ müdiri

«Endiden, bu qararnı işke tüşürmek içü daa çoq yollar açıldı, onıñ mündericesi de tamamlanacaq. Bundan da ğayrı, Mustafa Cemilevniñ halqara cemaatçılıqnen işbirlik tutmaq içün daa çoq imkânları peyda oldı», – dep ayttı Yaqın şarqiy taqiqatlar merkeziniñ müdiri İgor Semivolos.

Ekspertniñ fikirince, Prezident Vekili statusı, halq deputatı vazifesinden daa yüksektir ve Cemilevniñ imkânlarını keñişletir.

Söz kelimi, Cemilev endi deputatlıq ya da Vekil vazifelerinden birini saylamaq kerek. Çünki, ukrain qanunlarına köre, em parlament, em ükümette aynı zamanda çalışmağa mümkün degil. Ekspertlerniñ tahminlerine köre, Mustafa Cemilev parlament saylavları yaqınlaşqanınen seçimini yapar.

Qırımlı siyasetşınas Sergey Kostinskiyniñ fikirince, Cemilev bu vazifeden vazgeçecek olsa, onı Refat Çubarovğa teklif etecek.

«Eminim, Mustafa ağa, başından vazifeni red etkenini aytqanda, az-buçuq qabarta. O yıllar devamında siyasiy faaliyetinen bağlı em maneviy, em başqa yükniñ tübünde buluna. Ayatında neler tek körmedi, imtianlar ise devam ete. Men bellesem, o vazifeden vazgeçse, onı Refat Çubarovğa teklif eter, çünki o, qırımtatarlar arasında ürmet qazandı ve kerekli professional qabiliyetlerniñ saibidir», – dey ekspert.

Siyasetşınas bildirgeni kibi, bu vazife ilk evelâ temsiliy emiyetke malik. Onıñ fikirince, böyle etip, ukrain devleti bundan evel iç olmağan, Qırım ve qırımtatarlarnıñ meselelerine büyük diqqat ayıra. Mütehassısnıñ fikirince, Mustafa Cemilevniñ yañı vazifesi qırımtatarlar arasında hususiy statusı ve prezidentniñ bile oña yüksek qıymet keskenini köstere.

XS
SM
MD
LG