Kiyev – Bir çoq Qırım sakini yarımadanı terk etip olamay, çünki ukrain grajdanlığını tasdiqlağan pasportı ya keregi alda degil ya da ğayıp etilgen. Olar çaresiz bir vaziyette qaldılar: sıñırnı keçmek içün vesiqalarnı taqdim etip olamaylar, Qırımda ise, pasportnı ğayrıdan yapmaq imkânsız. Nazirler Kabineti vesiqalarnı ğayrıdan yapmaq içün mahsus bir qararnı işlep çıqardı, endiden soñ, qırımlılar qıtağa barmayıp, pasportlarnı yaptıra bileler. Faqat, uquq qorçalayıcılar bildirgeninen köre, bu qararnı amelge keçirmek imkânsız, paspotrsız qalğan qırımlılar yarımadada rein olıp qalmaqtalar.
Qırım sakinleri uquq qabulhanelerniñ hadimlerine kelip, Ukraina ile memuriy sıñırnı keçip olamağanları sebebinden şikâyet eteler, çünki vesiqaları yerinde degil. Melitopol ve Canköyde sıñır merkezleri peyda olğanınen bu mesele de dünya yüzüne çıqtı ve ale daa çezilmey qala.
Bunı Qırım.Aqiqatqa izaat bererek, uquq qabulhanelerniñ adliyecisi Alöna Luneva bildirdi.
«Adamlar bir sıra sebeplerden sıñırnı keçip olamaylar. Birinciden, adam pasportnı coyğan olsa, onı tek qıtada ğayrıdan yapmaq mumkün. Ya da 25 – 45 yaşlarına kelgen olsa, fotoresim yapıştırılmaq kerek. Devlet bir çare tapmasa, bu kibi adamlarnıñ sayısı ep artacaq», – dep qayd etti Luneva.
«Almenda» grajdanlar maarifi Merkeziniñ reberi Olga Skripnik bilidrgeni kibi, 14 yaşından 16 yaşına qadar balalarnıñ da sıñırda meseleleri çıqa bile.
«Rusiye qanunlarına köre, vatandaşlar 14 yaşında pasport alalar, Ukrainada 16 yaşında. Bu sebepten rusiyeli sıñırcılar 14 yaşına kelgen balalardan pasportnı talap ete bileler, ukraina qanunlarına binaen ise, olar pasportnı tek eki yıldan son alıp olacaqlar», – dedi uquq qorçalayıcı.
Migratsion hızmetinde meselelerni körmeyler
«Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen territoriyasında vatandaşlar aq-uquqlarnıñ qorçalanuvı» aqqında qarar boyunca, Nazirler kabineti mayısnıñ 1-ne qadar grajadаnlıqnı tasdiqlağan vesiqalarnı elde etüv tertibini işlep çıqarmaq kerek edi.
Bu qarar iyunniñ 4-nde qabul etilip, tek avgustnıñ 6-nda işke tüşürildi.
Oña köre, pasportnı coyğan ya da resimni yapıştaracaq olğan adam, vesiqanı kendi temsilcisi yarıdmınen yaptıra bile. Şu temsilci, Devlet migratsion hızmetiniñ er angi bölügine barıp, pasport ve vekâletni tasdiqlağan kâğıtnı köstermek kerek.
Uquq qorçalayıcılarnıñ fikirince, bu kibi usullar çalışmay. «Qararda aytlığanı kibi, migratsion hızmetine barıp olamağan adam, vesiqalarnı temsilcisi vastasınen yibere bile. Amma, bunıñ içün, vekâlet aqqında resmiy kâğıt kerek. Qırımda ise, bu kibi vesiqanı tek rusiyeli adliyeci yapa bile, onı da Ukrainada kerçek olaraq qabul etmeyler», – dedi Luneva.
Ve iç bir adliyeci, pasportsız olğan adam içün vekâlet aqqında vesiqanı imzalamağa istemez.
Qırımdaki «Deystviye» uquq-qorçalayıcı merkezi avgustnıñ 4-nde nazirler Kabinetine mektüp yollap, bu vesiqanı tüzetmege rica etti.
«İşğal etilgen territoriyada yaşağan vatandaşlarnıñ vesiqalarını ğayrıdan resmiyleştirme ceryanına tüzetüvler kirsetmege rica etemiz. Bu ceryan açıq-aydın olmalı», – dep aytıla muracaatta.
Ukraina Devlet migratsion hızmetinde teñkidnen razı degiller ve ükümet tarafından qabul etilgen qarar qırımlılarnıñ vesiqlarnen bağlı meselelerni tolusınen al ete, dep sayalar.
«Qırımda vekâlet aqqında vesiqalrnı tasdiqlağan teşkiyaltlаr bar. Çünki, bu kibi vesiqalrnı tek adliyeciler degil, teşkilâtlar da müürley bile»,– dep ayttı Qırım.Aqiqatqa Devlet migratsion hızmetiniñ mutbat-hızmeti reberi Sergey Günko.
Aytqanına köre, adamlar vesiqalarnı toplap endi kelip başladılar, esasen Herson vilâyeti Novotroitskoye qasabasındaki migratsion hızmetiniñ bölügine muracaat eteler. Aynı zamanda, Günko, qaysı teşkilâtlarnıñ vesiqalarnı imzalamağa aqqı olğanını aytıp olamadı.
Trenden 850 adamnı çıqardılar
Faqat, vesiqaları yerinde olğan er qırımlı da sıñırnı bazıda keçalmay. Çünki sıñırcılar, Qırımda propiskası olğanlardan yolculuqnıñ maqsadını tasdiqlağan vesiqalarnı soraylar: ya da işten yollanma, ya da iş kartları ve ilâhre. Bunı avgustnıñ 5-nde birden bir qaç uquq qorçalayıcı teşkilât bildirdi. Ukraina baş naziri Arseniy Yatsenükqa muracaatnı insan aqaları boyunca regional merkezi, insan aqları boyunca Helsin Ukrain birligi, «Almenda» grajdanlar maarifi Merkezi, «İnsan aqları boyunca Qırım missiyası», «Krım SOS» ve «insan aqları boyunca informatsiya Merkezi» vekilleri imzaladılar.
«Cemaat teşkilâtlarına Qırım Muhtar Cumhuriyeti sakinlerinden bir sıra şikâyetler kele. Sıñırcılarnıñ Qırım ve Aqyar sakinlerine nisbeten «hususiy» şekilde davranğanı aqqında aytıla», – deñile arizada.
Cemaat vekillei aytqanı kibi, sıñırcılarğa yolculuqnıñ maqsadını tasdiqlap olmağan ya da şübeli körüngen adamlarnı yarımadağa keri qaytmağa mecbur eteler.
Aynı zamanda Devlet sıñır hızmetinde, hadimler qanun boyunca areket etkenlerinde eminler.
«Devlet sıñır hızmeti separatistik faaliyetke bağlı olğan şahıslarnı belgilemek içün, qolundan kelgenini yapa. Bunıñ içün, «Sıñır nezareti aqqında» qanunğa köre, sıñırcılar soravnı keçirip, yolculuqnıñ maqsadını ögrene bileler», – dep ayttı Qırım. Aqiqatqa Devlet sıñır hızmeti sıñız nezareti ve memuriyetniñ registratsiyası boyunca idare yollbaşçısı Aleksandr Jdanenko.
Jdanenkonıñ sözlerine köre, sıñırcılarnıñ bu kibi arеketlerni yapmaq aqları bar.
«Biz endi separatistik faaliyetke alâqası olması mümkün 850 adamnı belgiledik. Bundan da ğayrı, Qırım sakinleri tarafından Ukraina şarqında areket etken separatistlerge yardım olaraq para taşığanları da tasdiqlandı. Umumen alğanda, yedi milion grivna keçirilmek mümkün edi», – dedi Jdanenko.
Devlet sıñır hızmetiniñ vekili, qırımlılarğa yolculıqnıñ maqsadını tasdiqlağan vesiqalarnı yanına almalarnı tevsiye etti.
Uquq qorçalayıcılarnıñ fikirince, qırımlılardan memuriy sıñırda qoşma vesiqalarnı talap etkende, olarnıñ aqlarını bozalar ve öz imkânlarını ziyadesinen qullanalar.
