Qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilevniñ fikirince, 2014 senesi martnıñ 19-da Qurultaynıñ «Qırımtatar halqınıñ kendi Vatanı – Qırımda öz kelecegini belgilemek aqqı aqqında» qararı qabul etilgende, hata yapıldı: angi bir devlet terkibinde qayd etilmegen?
Bunı o, Qırım.Aqiqatqa Herson vilâyetindeki Geniçeskte ötkerilgen Meclis toplaşuvı ögüne bildirdi. Bundan ğayrı, halq deputatınıñ aytqanına köre, cumhuriyet «akimiyeti» Meclisniñ şimdiki reisini deñiştirmege tırışacaq, em de Refat Çubarovğa Qırımğa kelmege yasaq ete bileler. Cemilevniñ cevaplarından bir-eki parçasını diqqatıñızğa taqdim etemiz:
– Meclis toplaşuvında nasıl meseleler muzakere etilecek?
Esas mesele – Qırımtatar halqı Qurultayınıñ halqnıñ öz tarihiy vatanında milliy-territorial cumhuriyetiniñ ğayrıdan tiklenmesi aqqında qararıdır. Menimce, mart 29 künü ötkerilgen Qurultayda bir hata yapıldı. Halqnıñ evelki yılları kibi özüniñ milliy-territorial muhtariyetniñ tiklenmesine ıntılacağı aqqında söylegende, qaysı devletniñ terkibinde de aytmaq kerek edi, işte bu, çeşit ayın-oyunlarğa yol berdi. Şu cümleden, qırımtatarlar kollaboratsionizmge azırlar, işğalcilernen beraber milliy-territorial cumhuriyet meselelerini çezmege azırlar kibi laflar. Belki de, bazı delegatlarnıñ fikirince, Rusiye şartlarımıznı qabul etse, biz buña razı ola bilemiz. Men o vaqıt Qoşma Ştatlarda buluna edim ve Qurultayğa kelip olamağan edi, lâkin bu büyük bir hata olğanını birden ayttım. Bizler keçken yılları olğanı kibi, birden aytqanımız kibi, ukrain devleti terkibinde kendi milliy-territorial cumhuriyet olmasına irişemiz, dep aytmaq kerek edi ve noqta. Başqa bir de bir variantlar baqılmamaq kerek, Rusiye ya da başqa devletniñ vadelerini aytsaq – biz Vatanımıznı satmadıq ve bizge berileceklerge köre devletni saylaymaycağımıznı aytmaycaqmız.
Bu toplaşuvda bizler qırımtatar halqınıñ Qırım işğali vaqtında aq-uquqlarını qoruv meseleni baqacaqmız. Meslekdeşlerimizniñ aq-uquqlarını tiklemek içün angi halqara teşkilâtlarnı celp etecekmiz, neler yapacaqmız.
– Herson vilâyetine kelgenlerniñ Qırımğa qaytqan soñ telükesi ne derecede ola bile?
– Başında Rusiye akimiyetiniñ maqsadı Qırımtatar Milliy Meclisinen añlaşmaqtan ibaret edi. Tamır halqnıñ temsil organı işğalni qabul eter ve işğalci akimiyetniñ şartlarını qabul etecek, dep tüşüne ediler. Böyle bir şey olmadı, onıñ içün şimdi qırımtatar halqını bölecek olalar. Qırımtatarlardan kollaboratsionizmge razı olğanlarnı qıdıracaqlar, bazılarınıñ cinayetlerini ögrenip, işbirlik tutmağa zorlaycaqlar – bir söznen, eski sovet usulları.
Qorquzuvlar aqqında. Bizde olğan tam malümatqa köre, qırımtatarlar arasında kendi halqınıñ menfaatlarını qoruycaq ve işğal rejimini tanımağan liderlerini repressiyalarğa oğratacaqlar ya da eñ azından Qırım yarımadasından quvacaqlar. Menim tam bir malümatıma köre, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnı Qırımğa keri kirsetmemek meselesi baqılğan edi. Lâkin bugünde-bugün bu qararnı qabul etmediler ve bunı yapmaycaqlar, başta kollaboratsionist olmağa azır olğanlarnı toplap, içinden devrim yapacaq olalar, yani Qırımtatar Milliy Meclisiniñ yañı reisi saylansın, ve Refat Çubarovnıñ yerine qoqla kelmesini isteyler. Şunı aytmaq kerek ki, bu yañlış bir ümüt, çünki temsil organ temsil organ olıp qala, ve anda bir qoqla olsa, Meclis işini toqtatacaq ya da faaliyetni başqa bir şekilde alıp baracaq.
– Meclisniñ bazı azaları, şu cümleden, siziñ sabıq muaviniñiz (Remzi İlyasov – muarrir) akimiyette çalışmağa kete, buña nasıl munasebetiñiz bar?
– Yazıq ki, mında men aqlı oldım: olardan bir fayda olmadı. Aksine, qırımtatarlar akimiyetnen işbirlik tutacaqlar degen fikirler peyda olıp başladı. Menimce, şimdi Meclis bu adamlarnı işten boşatuv qararını qabul etmeli, lâkin añlaymız ki, bu şey imkânsız, onıñ içün eñ azından Meclis bu adamlardan çetleşmek kerek. Olar qırımtatar halqınıñ temsilcileri olaraq qabul etilmemek kerekler.
– Rusiye prezidenti sizge körüşmege teklif etmedimi, bir de bir muzakereler olmadımı?
– Muzakereler olmadı. Lâkin onıñ elçileri şimdi Moskvağa keleler. Daa bir kere körüşmege azır olğanları aqqında laflar oldı, ve bu körüşüvniñ neticelerine köre, maña Qırımğa kelmege ruhset bereceklermi-yoqmı qarar alınacaq eken. Men ayttım: Kremlde beklenilgen cevap menden olmaycaq, onıñ içün körüşmege acet yoq.
Qırım.Aqiqat bergen malümatqa köre, Geniçeskte Cemilevni oyun, alğış, milliy bayraqlar, imaye ve «Mustafa!» şiarlarınen qarşıladılar.
