Andrey Kirillov
Rusiye Qırımnı işğal etken soñ, yarımadada Rusiye siyaseti keçirilip başladı, bundan sebep, bazı ceryanlar añlaşılmağan, biri-birine zıt kelgen saçmağa oşaylar. Sanki dersiñ, eski qoqlalarnen yañı saipler oynay. Soñki ayları qırımtatarlarnıñ alı kerginleşkeninen, vaziyet te deñişkeni is etilip başladı. Qırımtatarlarnıñ özü, mühbirler, Kiyevdeki akimiyet, bu noqtada Kremlniñ usul ve isteklerini añlap olamaylar.
Rusiye siyasetine alâqası olğan senatordan başlap, adiy reportörğa qadar er kes yalan aytqanını aqılda tutmaq kerek. Bütün dünyağa baqıp, eñqastan külümsiregen bu devletniñ yolbaşçısı da istisna degil. Kütleviy yalanğa rast kelgende, başta özüni qolaysız duyasıñ, soñra ise, nasıldır añlamağa tırışasıñ, amma aytılğan nutuqlarnıñ degil de, ögge türtken küçlerni ve yapqan areketlerini ögrenesiñ
Mustafa Cemilev yañı akimiyet ile işbirlikniñ qurulması boyunca öz munasebetini açıqtan-açıq bildirgen soñ, «qırımtatarlar – Aksönovnıñ ükümeti» arasındaki munasebetler beterleşti. Avada: «qırımtatarlarğa qarşı terror azırlanamı?» kibi sual uçmaqta.
Meclis ve Cemilevniñ arqadaşlarına yapılğan basqı küçleşti, liderlerniñ apske alınuvı beklenile, mahkemeler endi keçe. Bunıñ episi, Putin stalin repressiyaları qurbanlarınıñ aqlanuvı aqqında qararnı imzalağandan soñ, bir çoq vadeler berilgenden soñra yapıla. Bunı nasıl añlamaq mümkün. Er şey biri-birine zıt kele, çoqusıları areketlerniñ deñişüvini Putinniñ intiqamcı olğanınen añlatalar.
Aynı zamanda, şimdiki vaqıtta Putiniñ Qırımnen oğraşmağa vaqtı yoq. O, Ukrainanıñ Şarq-Cenübini «menimseme» boyunca çalışmaqta, bütün devletni yoq etemege istegenine oşay. Qırım meseleleri boyunca ayırı nazirlik meydanğa ketirildi, yarımadada Aksönov bar, FSB hızmetçileri tolu – çalışa bersinler. Amma, printsipial meselelerniñ, Qırım içün bu Meclis problemasınıñ al etilüvini Putinniñ yanında bulunğanlarnıñ iç biri öz boynuna almaz, bu rusiyeli akimiyetniñ adetidir. Em de, yarımadanıñ meselelerinde olar çoq añlamaylar: evelden de, añlamağanlar, aytqanları kibi, Putin bile keçenlerde taaciplendi, yarımadada o qadar çoq nefaqacı yaşay eken, olarğa da nefaqa berilmek kerek.
Amma, Qırımda «yolbaşçı» vazifesini eda etken ve onı nezaret eticileri FSB hadimleri bar – olar ne yapmaqnı bile ekenler. 90-ncı seneleri «faaliyet» etken tatarlar duşmanı, nasıl etip te ulu Rusiyege boysunmamağa mümkün olğanını añlamay, Meclis ve Mustafa Cemilev onıñ zıtına tiyeler. İmkânı olsa edi, o çoqtan yarımadada etnik cietinden sıqıştı başlar edi. Keliñiz hatırlayıq, 2012 senesi dekabr ayında onıñ reberligindeki boyevikler, militsiyanıñ desteginen Aqmescit civarındaki narazılıq meydançığını yoq etmege tırıştılar – o vaqıt, o, yapqanınen pek ğururlana edi. Amma, şimdi ne olayatqanını añlamağanı körüne: Qırım rus askerlerinen tolıp-taşqan vaqıtta, «tatar meselesinde ne içündir soñki noqta qoyulmay».
Qırımğa yollanılğan nezaretçileri de, tamam şu fikirdeler. «Meclis özüni ekstremist teşkilât kibi alıp bara, biz onı yoq etmek içün yollarnı bilemiz» - işte, bunı aytmağa ister ediler. Çünki çalışqanlarını numayış etmek – kimnen «çalışsınlar», elbette, bir taraftan siyasiy, diger taraftan etnik, muhalif, em de halqara bağları olğan qurum dikqat merkezinde buluna.
Amma, Moskvadan doğrudan-doğru emir ep kelmey. Putinniñ başqa işi bar. Onıñ istegi olmasa, qırımtatarlarnı küç ile bastırmazlar. Şimdilik bu Aksönovnıñ teşebbüsi ve çekistlerniñ qara ayın-oyunları, olar da Kreml vayvalamasa, büyük neticelerge irişe bileler.
Qayd etmeli ki, bu kibi tenbiye endi olğandır. Onı belli moskvalı jurnalist Maksim Şevçenko blogunda, kendi noqtai nazarı olaraq yaptı. O, Cemilevniñ Qırımğa yiberilmemesini takbih etti. İstambul ve Meclis arasındaki dostluq munasebetlerini qayd etti ve yerli sakinlerge kendi vatanğa kelmesini yasaq etkenlerni insaflı olmağa çağırdı. Onıñ fikirince, yalıñız, sersem, gizli duşmanlar qırımtatar halqı ile devletniñ yolbaşçıları arasında munasebetlerni bozmağa isteyler.
Şevçenkonıñ merametliginden tek bir qısımı aqiqat olsa, buña da şukur, amma, onıñ kibi jurnalistler etraftaki müitte olğan deñişmelerge birden seslengenleri şübesizdir. Kremlde Meclisniñ yoq etilüvini doğru dep sayğan episi degil, Aksönov da bunı bilmeli –Şevçenko bunı bile-bile ya da yoqmı, amma aytıp keçti.
Andrey Kirillov, qırımlı közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
Rusiye Qırımnı işğal etken soñ, yarımadada Rusiye siyaseti keçirilip başladı, bundan sebep, bazı ceryanlar añlaşılmağan, biri-birine zıt kelgen saçmağa oşaylar. Sanki dersiñ, eski qoqlalarnen yañı saipler oynay. Soñki ayları qırımtatarlarnıñ alı kerginleşkeninen, vaziyet te deñişkeni is etilip başladı. Qırımtatarlarnıñ özü, mühbirler, Kiyevdeki akimiyet, bu noqtada Kremlniñ usul ve isteklerini añlap olamaylar.
Rusiye siyasetine alâqası olğan senatordan başlap, adiy reportörğa qadar er kes yalan aytqanını aqılda tutmaq kerek. Bütün dünyağa baqıp, eñqastan külümsiregen bu devletniñ yolbaşçısı da istisna degil. Kütleviy yalanğa rast kelgende, başta özüni qolaysız duyasıñ, soñra ise, nasıldır añlamağa tırışasıñ, amma aytılğan nutuqlarnıñ degil de, ögge türtken küçlerni ve yapqan areketlerini ögrenesiñ
Mustafa Cemilev yañı akimiyet ile işbirlikniñ qurulması boyunca öz munasebetini açıqtan-açıq bildirgen soñ, «qırımtatarlar – Aksönovnıñ ükümeti» arasındaki munasebetler beterleşti. Avada: «qırımtatarlarğa qarşı terror azırlanamı?» kibi sual uçmaqta.
Meclis ve Cemilevniñ arqadaşlarına yapılğan basqı küçleşti, liderlerniñ apske alınuvı beklenile, mahkemeler endi keçe. Bunıñ episi, Putin stalin repressiyaları qurbanlarınıñ aqlanuvı aqqında qararnı imzalağandan soñ, bir çoq vadeler berilgenden soñra yapıla. Bunı nasıl añlamaq mümkün. Er şey biri-birine zıt kele, çoqusıları areketlerniñ deñişüvini Putinniñ intiqamcı olğanınen añlatalar.
Aynı zamanda, şimdiki vaqıtta Putiniñ Qırımnen oğraşmağa vaqtı yoq. O, Ukrainanıñ Şarq-Cenübini «menimseme» boyunca çalışmaqta, bütün devletni yoq etemege istegenine oşay. Qırım meseleleri boyunca ayırı nazirlik meydanğa ketirildi, yarımadada Aksönov bar, FSB hızmetçileri tolu – çalışa bersinler. Amma, printsipial meselelerniñ, Qırım içün bu Meclis problemasınıñ al etilüvini Putinniñ yanında bulunğanlarnıñ iç biri öz boynuna almaz, bu rusiyeli akimiyetniñ adetidir. Em de, yarımadanıñ meselelerinde olar çoq añlamaylar: evelden de, añlamağanlar, aytqanları kibi, Putin bile keçenlerde taaciplendi, yarımadada o qadar çoq nefaqacı yaşay eken, olarğa da nefaqa berilmek kerek.
Amma, Qırımda «yolbaşçı» vazifesini eda etken ve onı nezaret eticileri FSB hadimleri bar – olar ne yapmaqnı bile ekenler. 90-ncı seneleri «faaliyet» etken tatarlar duşmanı, nasıl etip te ulu Rusiyege boysunmamağa mümkün olğanını añlamay, Meclis ve Mustafa Cemilev onıñ zıtına tiyeler. İmkânı olsa edi, o çoqtan yarımadada etnik cietinden sıqıştı başlar edi. Keliñiz hatırlayıq, 2012 senesi dekabr ayında onıñ reberligindeki boyevikler, militsiyanıñ desteginen Aqmescit civarındaki narazılıq meydançığını yoq etmege tırıştılar – o vaqıt, o, yapqanınen pek ğururlana edi. Amma, şimdi ne olayatqanını añlamağanı körüne: Qırım rus askerlerinen tolıp-taşqan vaqıtta, «tatar meselesinde ne içündir soñki noqta qoyulmay».
Qırımğa yollanılğan nezaretçileri de, tamam şu fikirdeler. «Meclis özüni ekstremist teşkilât kibi alıp bara, biz onı yoq etmek içün yollarnı bilemiz» - işte, bunı aytmağa ister ediler. Çünki çalışqanlarını numayış etmek – kimnen «çalışsınlar», elbette, bir taraftan siyasiy, diger taraftan etnik, muhalif, em de halqara bağları olğan qurum dikqat merkezinde buluna.
Amma, Moskvadan doğrudan-doğru emir ep kelmey. Putinniñ başqa işi bar. Onıñ istegi olmasa, qırımtatarlarnı küç ile bastırmazlar. Şimdilik bu Aksönovnıñ teşebbüsi ve çekistlerniñ qara ayın-oyunları, olar da Kreml vayvalamasa, büyük neticelerge irişe bileler.
Qayd etmeli ki, bu kibi tenbiye endi olğandır. Onı belli moskvalı jurnalist Maksim Şevçenko blogunda, kendi noqtai nazarı olaraq yaptı. O, Cemilevniñ Qırımğa yiberilmemesini takbih etti. İstambul ve Meclis arasındaki dostluq munasebetlerini qayd etti ve yerli sakinlerge kendi vatanğa kelmesini yasaq etkenlerni insaflı olmağa çağırdı. Onıñ fikirince, yalıñız, sersem, gizli duşmanlar qırımtatar halqı ile devletniñ yolbaşçıları arasında munasebetlerni bozmağa isteyler.
Şevçenkonıñ merametliginden tek bir qısımı aqiqat olsa, buña da şukur, amma, onıñ kibi jurnalistler etraftaki müitte olğan deñişmelerge birden seslengenleri şübesizdir. Kremlde Meclisniñ yoq etilüvini doğru dep sayğan episi degil, Aksönov da bunı bilmeli –Şevçenko bunı bile-bile ya da yoqmı, amma aytıp keçti.
Andrey Kirillov, qırımlı közetici
«Fikir» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
