Herson vilâyetiniñ Novooleksiyıvka köyüniñ sakini, qırımtatar faali Edem Bekirovnıñ sağlığı Aqmescit SİZOsında ket-kete fenalaşa. O, anda yedi ay evelsi Rusiye mahsus hızmetleri tarafından silâ ve patlayıcı maddelerni qanunsız saqlağanında qabaatlanıp oğradı. Edem Bekirovnıñ davası diger ukrainalı siyasiy mabüslerden pek farqlı, o, saqat olıp, nezaret altında buluna – Qırımda apiske alınmazdan evel ayağı kesilgen edi. Onıñ şimdiki vaziyetini Qırım.Aqiqat ögrendi.

58 yaşında qırımtatar faali Edem Bekirov silâ ve patlayıcı maddelerni qanunsız saqlağanında qabaatlanıp (Rusiye Ceza kodeksiniñ 222.1 maddesi), keçken sene dekabr ayından berli Aqmescit SİZOsında buluna. O ve imayesi bütün qabaatlarnı inkâr ete.

Edem Bekirov

Edem Bekirov memuriy sıñırdan yarımadağa kirgende tutuldı, anda 78 yaşında anası ve tuvğanlarına kete edi. O vaqıttan berli faal Aqmescit SİZOsında tutula. Rusiye tahqiqatçıları Edem Bekirovnıñ Ukraina vatandaşlığı bar ve o, «qomşu devletke qaça bile» dep, mahkemelerde onıñ apiste qalması kerekligini isbatlay. Bunıñ kibi deliller diger qırımlı davalarda da seslendirile. Amma mahkemeler Edem Bekirovnıñ apis müddetlerini uzatıp, sağlığınıñ zor vaziyetine emiyet bermey – hastalıqları bar ve ayağı kesilgeni içün saqat.

SİZOda onıñ tibbiy yardımğa muhtac olğanına qulaq asılmay ve ondan haberi yoq, dep ayta advokatlar. Buña iyünniñ 11-nde Bekirovnı hastahanege yatqızıp, oña mustaqil ekimlerni kirsetmege qarar çıqarğan Avropa insan aqları mahkemesi bile tesir etip olamadı. Bunıñ yerine Edem Bekirovnı 30 daqqalıq tetqiqqe yollağanlar, advokatnıñ aytqanına köre, teşkerüv «kerekli kibi yapılmadı».

Eki ay evelsi advokat İslâm Velilâyev Edem Bekirovnı ziyaret etip, sağlığı fenalaşqanını bildirgen edi: boğuluv ve qanlı öksürik olğan edi. İyülniñ 22-nde ise advokat Aleksey Ladin Edem Bekirovnen körüşmege tırışqan soñ müvekkili tibbiy bölükniñ töşeginden turıp olamağanını bildirdi.

«Babam SİZOda yavaş-yavaş öle»

Aleksey Ladinniñ aytqanına köre, o, iyülniñ 22-nde müvekkilinen davanen bağlı meselelerni muzakere etip, onıñ alını soracaq edi. Amma körüşüv olmadı, çünki Edem Bekirov oña çıqıp olamadı.

«O, tibbiy bölük odasından yanıma çıqıp olamadı, çünki töşekten turalmay. Sebep – omurğa sıqışması sebebinden ağrılar. Birden tibbiy bölükke muracaat ettim. Tibbiy hadim yanına bardı – Bekirov omurğada siñiri sıqışqanını ayttı. Bunıñ sebebini şimdilik aytıp olamayım, çünki öyle de körüşmedik. Amma SİZO tibbiy bölügindeki tutuv şaraitleri tesir etken, belki», – dedi advokat Qırım.Aqiqatqa.

Aleksey Ladin

Onıñ fikirince, Edem Bekirovnıñ sağlığı Rusiye akimiyetiniñ «faalniñ alını daa beter yapqan Avropa mahkemesiniñ tibbiy baqınuv qararını formal şekilde yerine ketirmek» ıntıluvları sebebinden fenalaşa bile. Aleksey Ladinniñ aytqanlarını Edem Bekirovnıñ qızı ve ömür arqadaşı tasdıqladılar.

«Rusiye ve Qırım ombudsmenleri babamnıñ ev apsine avuştırılmasına yardım etmege vade etken vaqıtta o, SİZOda yavaş-yavaş öle. Advokat Aleksey Ladin SİZO tibbiy bölüginde babamnı ziyaret etip olamadı – omurğa siñiri sıqıştı, töşekten turıp olamay. Babamnıñ sırtı pek ağıra, amma kerekli tibbiy yardım kösterilmey. Oña acele sürette ağrı kesici yollamağa tırışamız», – dep ayta faalniñ qızı Eleonora Bekirova.

Edem Bekirovnıñ sağlıq vaziyeti fenalaşqanı içün ömür arqadaşı Gülnara Bekirova açıq beyanatnı aydınlattı.

«Aqayıma, Edem Bekirovğa, yardım etmege imkânım yoq, Rusiye adliyesi yapqan areketlerinen onı 223 kün içinde kritik vaziyetke ketirdi. Birinci derece saqatlığı bar, tas organları, spinal qan dönüminiñ işi bozuldı, ağır yürek ameliyatından soñraki alı. SİZOda onı insulinge bağladılar. O, daima ilâc almalı ve baqılmalı, acele tibbiy yardımğa muhtac. Olar hasta adamnı çekiştireler, o, anda öle. Bütün dünya vaziyetni köre, bütün dünya Edem Bekirovğa qoltuta, amma biz oña yardım etip olamayıq. Uydurılğan dava beyaz yiplernen tikildi. Vaqıt kelir – ve bu davağa alâqası olğan er kes Allah ögünde cevap berecek», – dep aytıla Bekirovanıñ içtimaiy ağlarda aydınlatqan beyanatında.

«Gece-kündüz Bekirovnı tüşünemiz»

Edem Bekirovnıñ advokatı ve tuvğanları iyül başında faalniñ ev apsine avuştırılmasına yardım etmege istegenini bildirgen Rusiye ve Ukraina insan aqları vekâletlileri Tatyana Moskalkova ve Lüdmila Denisovanı vaziyetni diqqat ayırmalarına çağıralar.

Böylece, Tatyana Moskalkova Edem Bekirov içün «sıñırlav tedbiriniñ ev apsine deñiştirilmesini ister edi», dep bildirdi.

İyülniñ 17-nde Bekirovnıñ imayesi Tatyana Moskalkovağa muracaat etip, aytqanlarını tasdıqlamasını ve Edem Bekirovnıñ ev apsine alınmasına yardım etmesini rica etti. Rusiye ombudsmenine yazılğan muracaatnı Ukraina Yuqarı Radasınıñ insan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova berdi.

Tatyana Moskalkova (soldan) ve Lüdmila Denisova. Arhiv fotoresimi

İyülniñ 19-nda Rusiye kontrolindeki Qırım ombudsmeni Lüdmila Lubina Qırım.Aqiqatqa izaat berip, Edem Bekirovnıñ ev apsine avuştırılmasını Rusiye FSBsiniñ tahqiqat organlarından rica etecegini vade etti.

Edem Bekirov yaramağan soñ Qırım.Aqiqat onıñnen kene bağlandı, amma Lüdmila Lubina faalge yardım etip olamağanını ayttı, çünki dava temelden baqılması içün mahkemege berildi.

«Endi (ev apsi muracaatını bermege – QA) azır degilim. O birisi kün dava keçken afta temelden baqılması içün mahkemege berilgenini ögrendim, aytqan bütün muracaatlarımnıñ faydası yoq», – dedi o.

Aynı vaqıtta, Lüdmila Lubina, mahkemeden Edem Bekirovnıñ sıñırlav tedbirini deñiştirmege rica ete bilecegini red etmedi.

İyülniñ 23-nde Bekirovnıñ sağlıq vaziyeti fenalaşqanı içün ombudsmen Denisova Rusiye zenaatdaşına tekrar muracaat etip, «oña tibbiy yardım kösterilmesi içün acele tedbir almasını» rica etti.

Rusiye insan aqları vekâletlisiniñ ofisi Edem Bekirovnen bağlı izaatlar bermey. Müessise matbuat kâtibi Aleksey Zlovedov, Tatyana Moskalkovanıñ Edem Bekirovnıñ davasındaki niyetleri aqqında bir de bir malümat berip olamağanını ayta, çünki «o, iş yerinde degil, malümatnı ise tek özü bere». Matbuat kâtibi ombudsmenge avgustnıñ ekinci yarısında tekrar telefon etmege tevsiye etti.

«Üküm ölüm olmamalı»

İnternette Rusiye Sağlıq nazirligi ve Adliye nazirligine muracaat peyda oldı. Edem Bekirovnıñ Aqmescit SİZOsından «ayatı içün müim sebeplerden» azat etilmesi, mustaqil ekimler tarafından baqılması ve hastahanege alınması, em de apiste tutmaq mümkün olmağanına dair qararnıñ qabul etilmesi talap etile. Muracaatnıñ müellifi olaraq moskvalı ekim Olga Mazurova qayd etile. Kim olğanı ve qırımtatar faaliniñ tarafını ne içün tutqanı daa belli degil.

«Ekim Olga Mazurova» Moskvada Rusiye jurnalisti İvan Golunovğa qoltutuv aktsiyası vaqtında tutulğan faallerden biri olaraq qayd etile.

«Rusiye qanunları ağır hasta insanlarnıñ nezaretten çıqarılmasını talap ete. Bu qanunnıñ doğru ve şefqatlı talabıdır. İnsannıñ ayatı – eñ büyük qıymet, üküm ölüm olmamalı… Ameliyat olğan ve yañı ameliyat beklegen, bir ayağı ve tas bozuluvları olğan birinci derece saqatı silâ qaçaqçılığı ile nasıl oğraşqanını tahqiqat ve mahkeme ögrensin. Amma Edem Bekirovnıñ alı şöyle ki, o, üküm çıqarılmasına qadar degil, tahqiqat yekünlenmesine qadar bile sağ qalmaması mümkün. Ayat ve ömür arasındadır», – dep aytıla Bekirovğa qoltutuv petitsiyasında.

İyülniñ 23-nde belli olğanı kibi, Edem Bekirovnıñ davasını Aqmescitten Rusiye kontrolindeki Krasnoperekopsk rayon mahkemesine berecek olalar. Dava baqılğan Aqmescitniñ Merkeziy rayon mahkemesi bunıñ sebebini añlatıp, «Rusiye FSBsiniñ hadimleri silâ ve patlayıcı maddeler saqlanğan yerni anda taptı», dep bildirdi.

İmaye, davanıñ mahkemeligini yañlış belgilendi ve ağır alda mahkeme oturışuvlarına alıp ketirilecek Edem Bekirov içün telüke bar dep, mezkür qararnı şikâyet etecek.

Faalniñ özü advokat Aleksey Ladinge bildirgenine köre, cinaiy dava Krasnoperekopskta baqılsa, o, SİZO kamerasından çıqmaycaq.

«O, avtozaknıñ işkence şaraitlerinde yolğa dayanamaz, dep ayttı, em de Krasnoperekopskta vaqtınca tutuv izolâtorı yoq, eñ yaqını ise Ermeni Bazarda yerleşe. Vaqtınca tutuv izolâtorında qalsa bile, yaşaycaq şaraitleri uyğun degil. Edem Bekirov bütün telükelerni añlap, Krasnoperekopskqa ketmek içün kameradan çıqmaycağını bildirdi, çünki bu yol ölümnen bir ola. O, narazılıq bildirmek içün özüni yataqqa bağlamağa azır», – dedi advokat Qırım.Aqiqatqa.

Malümat: cinaiy dava çerçivesinde Edem Bekirov 10 kilogrammdan ziyade trotil ve 190 muarebe patronını taşuv ve tarqatuvda qabaatlana. Qabaatlavğa köre, o, 2018 senesi mayıs ayında Qırımda olıp, ortağına silâ ve patlayıcı maddeler tolu 14 kilogrammlıq çanta berdi. Advokatları ve tuvğanları bunı inkâr ete, çünki Edem Bekirov birinci derece saqatı ola, protez yardımınen yüre, şeker hastası ola, infarkt oldı ve yürekten ameliyat oldı. Olarnıñ aytqanına köre, onıñ buña küçü yetmez edi.

Edem Bekirov qabaatlanğan maddege köre, üç yıldan sekiz yılğa qadar apis cezası ve büyük miqdarda para cezası berile bile.