Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

Zelenskıy qırımtatarlarnı eşitecekmi?


Qırımtatar Milliy Meclisi Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıynı qırımtatar milliy muhtariyetiniñ tasdıqlanmasınen bağlı deñişmelerniñ Ukraina Anayasasına kirsetilüvine dair qanun leyhalarını Yuqarı Radağa acele kirsetmesine çağırdı.

«Ukraina prezidentini Anayasa komissiyasınıñ işçi gruppası azırlağan qanun leyhalarını Ukraina Yuqarı Radasına acele bermesine çağıramız: Ukraina Anayasasınıñ «Qırım Muhtar Cumhuriyeti», «Qırımtatar halqınıñ statusı», «Ukrainanıñ tamır halqı» X maddesine deñişmeler kirsetilmesi aqqında», – dep aytıla noyabrniñ 17-nde qabul etilgen Meclis beyanatınıñ metninde.

Haber etilgenine köre, Meclis beyanatı «Ukrainanıñ içki siyaseti ve halqara siyasette ayrı telükeli yanaşuv ve tendentsiyalarnıñ» muzakere neticelerine köre qabul etildi. Olar yerine kelse, «Ukrainanıñ topraq bütünligi içün aqiyebetleri felâket olacaq ve Rusiye işğalcileri qırımtatar halqını tarihiy vatanları Qırımdan quvmaq içün repressiyalarnı quvetleştire bile».

Meclis, Qırımnıñ statusı qırımtatar halqınıñ razılığı olmasa belgilenmemeli, dep qayd etti.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini İlmi Umerovnıñ fikirince, al-azırda seslendirilgen tekliflerniñ qabul etilmesi içün Ukraina prezidentiniñ tesiri yeterli ola.

İlmi Umerov
İlmi Umerov
Meclis, Ukraina prezidentinden aqlarınıñ yerine ketirilmesini talap ete. Daa bir kere, daa bir prezidentten
İlmi Umerov

«Meclis, Ukraina prezidentinden aqlarınıñ yerine ketirilmesini talap ete. Daa bir kere, daa bir prezidentten. Şunı añlayım ki: Volodımır Zelenskıy qırımtatarlarnıñ problemleri aqqında pek az bile. Pek yazıq, çünki Zelenskıy Yuqarı Radanıñ kün tertibine prezident adından (qanun leyhalarını – QA) kirsetse, qabul etilüv şansı bar. Prezidentniñ ciddiy ekseriyeti bar. Sabıq prezidentlernen olğan bağ tecribesine köre, añlatmaq içün eki yıl kerek. Tahminen eki yıldan soñ «tamır halq» ne olğanını ve «milliy azlıq» ile farqlarını añlamağa başlaylar. Amma o vaqıtqa qadar çoqluq qalmay ve yañı problemler peyda ola – reyler yetmey. Ve ep böyle ola, bir şey deñişmedi», – dedi İlmi Umerov Qırım.Aqiqatqa.

#LiberateCrimea halqara areketiniñ faali Ruslan Seydametov emin ki, qırımtatar muhtariyetiniñ qurulması Qırımnı işğalden qurtarmağa tez yardım etecek.

Tahminlerime köre, Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy bu meseleni tetqiq etmedi ve qırımtatar halqı içün ne qadar müim olğanını añlamay
Ruslan Seydametov

«Tahminlerime köre, Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy bu meseleni tetqiq etmedi ve qırımtatar halqı içün ne qadar müim olğanını añlamay. Prezident, qırımtatar halqınıñ tamır halq olaraq Anayasağa deñişmelerniñ kirsetilüvini ve Qırımğa qırımtatar muhtariyeti statusınıñ berilmesini talap etmege aqqı bar olğanını añlamaq kerek. Bu talap halqara uquq normalarına, hususan BM tamır halqlarınıñ aqları beyannamesine uyğun. Ümüt etem ki, prezident, Meclisniñ beyanatına emiyet berip, öz taqımına Anayasa komissiyası Ukraina Anayasasınıñ 10-uncı maddesine azırlağan deñişmelerni tez vaqıtta bitirmege ve bu deñişmelerni qabul etmege vazife berir. Qırımtatar muhtariyetiniñ quruluvı işğal etilgen Qırımnıñ Ukraina yurisdiktsiyası altına tez qaytmasına yardım etecek, çünki qırımtatar halqınıñ tamır halq alâmetleri bar ve BM tamır halqlarınıñ aqları beyannamesi belgilegen Qırımda tek aqları bar», – dep ayttı öz fikrini faal Qırım.Aqiqatqa.

Aq qorçalayıcı Aleksandra Matviyçuknıñ aytqanına köre, daa prezident saylavlarından evel aq qorçalayıcılar Volodımır Zelenskıynıñ taqımına muracaat etip, qırımtatar milliy muhtariyeti aqqında sual bergen edi.

Aleksandra Matviyçuk
Aleksandra Matviyçuk

«Prezident saylavları vaqtında aq qorçalayıcılar «Prezident namzetlerine on qolaysız sual» kampaniyasını keçirgen edi. Bu suallerni bütün namzetlerge yolladıq ve cevap bekledik. Qırımtatarlar içün milliy muhtariyetni Anayasada tasdıqlamağa planlaştıralarmı dep soradıq. Olarnıñ qırımtatar halqına nisbeten Ukraina devlet siyaseti ve eski Sovetler Birliginiñ devlet akimiyeti organları tarafından, 2014 senesi fevral ayından itibaren ise Qırım işğali neticesinde bozulğan aqlarınıñ ğayrıdan tiklenmesinen bağlı fikirleri bizim içün müim edi. Ne yazıq ki, Volodımır Zelenskıy aq qorçalayıcılarnıñ muracaatını körmemezlikke urdı, onıñ saylav ştabı cevap bermedi. Şimdi ise prezidentniñ qırımtatar halqınıñ mustaqil Ukraina devleti terkibinde kelecegini belgilev aqqınıñ yerine ketirilmesi içün uquqiy şartlarnıñ yaratıluvına ihtiyac bar olğanını añlaymı amelde körecekmiz», – dep tarif etti aq qorçalayıcı Qırım.Aqiqatqa.

Halqara uquq eksperti, professor Boris Babin Qırım.Aqiqatqa bergen izaatlarında Meclisniñ beyanatında diger müim şeyler de seslendirildi, dep qayd etti.

Boris Babin
Boris Babin
Qararda Qırım ve suvlarınıñ statusı qırımtatar halqınıñ razılığı olmasa, belgilenemez, dep aytıla
Boris Babin

«Meclisniñ bu beyanatı prezidentke ayrı qanun leyhalarınen bağlı yapılğan muracaatınen degil, bam-başqa şeylernen müim. Laf Qırım etrafındaki suvlarda deñiz resurslarını qullanuv aqqında kete. Noyabrniñ 17-nde Qırımtatar Milliy Meclisi tamır halqnıñ tabiat resurlarını qullanuv aqqını qoruv boyunca müim ve rezonanslı qararnı tasdıqladı. Qararda Qırım ve onıñ Qara ve Azaq deñizleriniñ deñiz boşluğı, şu cümleden Keriç boğazı ve Sivaş körfezi, statusı ve böyle boşluq ve resurslar, olarnı qullanuv ve qoruv rejiminiñ tiklenmesi qırımtatar halqınıñ serbest, ilk ve añlayışlı razılığı onıñ temsiliy organı – Qırımtatar Milliy Meclisi tarafından bildirilmese, belgilenemez, dep aytıla», – dep bildirdi ekspert.

Onıñ qayd etkenine köre, Qırım ve onıñ etrafındaki suv alanınen bağlı bütün añlaşmalar qırımtatar halqınıñ temsiliy organınen muzakere etilmeli.

Er angi devletke ait akimiyet organlarınıñ Qırım qararları ya da areketleri Qırımnıñ tamır halqı olğan qırımtatar halqınıñ aqlarını ve menfaatlarını sıñırlasa, qanunsız sayıla
Boris Babin

«Er angi devletke ait akimiyet organlarınıñ Qırım, Qara ve Azaq deñizleriniñ, Keriç boğazı ve Sivaş körfeziniñ suvlarınen bağlı qararları ya da areketleri Qırımnıñ tamır halqı olğan qırımtatar halqınıñ aqlarını ve menfaatlarını sıñırlasa, qabul etilgeninden ya da yapılğanından berli qanunsız olıp, tanılmay ve qırımtatar halqı tarafından tanılmaycaq, bu saada qırımtatar halqınıñ fikri alınmağanda tizilgen añlaşmalar ise halqara uquq talaplarına riayet etmey. Hatırlatam, Ukraina 2014 senesi mart ayında parlament qararınen Meclisniñ böyle beyanat yapmaq aqqını tanıp, 2014 senesi yazda BM-ni resmiy şekilde haberdar ei. Bilgenime köre, Meclis bunıñnen bağlı resmiy haberlerni Ukraina, Rusiye vekâletli organlarına ve halqara qurulışlarğa yolladı», – dep qayd etti Babin.

Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy oktâbrniñ 10-nda qırımtatar muhtariyeti Qırımnı işğalden qurtaruv meselesini qolaylaştıracağından «emin olmağanını» bildirdi.

Qırım.Aqiqat, bütün taraflarğa, şu cümleden akimiyet temsilcilerine söz bermege azır

2014 senesi martnıñ 20-nde Ukraina Yuqarı Radası qırımtatarlarnı Qırımnıñ tamır halqı dep tanıdı. Bu qararğa 283 halq deputat rey berdi. Ukraina qırımtatar halqınen diger milliy azlıqlarnıñ Ukrainanıñ tamır halqı olaraq etnik, medeniyet, til ve din kimliginiñ saqlap qalması ve inkişafını kefil etmekte. Qırımtatar Milliy Meclisi ve Qurultayı qırımtatarlarnıñ temsiliy organları olaraq tanıldı.

Er yıl avgustnıñ 9-nda dünya tamır halqlar künü qayd etile. Onı BM Baş Assambleyası 1994 senesi tasdıqladı.

XS
SM
MD
LG