Suveren sıñırlarnıñ qorunması aqqında aytılğanda insanlıq Birleşken Milletlerden bir şey beklemey artıq, amma Ukrayınanıñ teşkilâtnıñ islâatlarınen bağlı teklifleri bar. Bu aqta Ukrayına prezidenti Volodımır Zelenskıy BM Telükesizlik Şurasınıñ toplaşuvında ayttı, dep yaza «Amerikanıñ Sesi» Ukrayına hızmeti.
Ukrayına lideri Rusiyeniñ BM Telükesizlik şurasınıñ daimiy vekili vazifesinde olğanını tenqit etti, çünki böylece Telükesizlik şurasınıñ qararlarına nisbeten veto aqqını qullana bile: «Sovetler Birligi dağılğan soñ gizli oyunlar sebebinden Rusiyeniñ Telükesizlik Şurasında qanunsız alğan yerde yalancılar otura, olarnıñ işi – Rusiye yapqan istilâ ve genotsidni aqlamaq, bu istilânı toqtata bilgen Telükesizlik Şurası ya da Baş Assambleya olsa, Birleşken Milletlerniñ bütün areketleri bu yer bergen imkânlarnen yoq etile, BM bir çıqmazda qaldı».
«Şimdi milletiñiz ne olsa olsun… Yüz millionlıq bir halq olsañız ya da kiçik bir millet… Birleşken Milletlerniñ sisteması sizni tek bir qaç azasında olğan ve tek bir danesi – Rusiye – tarafından qullanılğan veto aqqından daa kiçik yapa, ve BM diger azaları zarar köre», – dep qayd etti Zelenskıy.
O, halqara seviyede tanılğan bütün memleketler kirgen BM Baş Assambleyasına Telükesizlik Şurasınıñ vetosını Baş Assambleyanıñ eki-üç reyinen yeñmek imkânını bermege teklif etti: «Asiya, Afrika, Avropa, eki Amerika ve Tınç okean regionından – global ekseriyet – milletlerniñ iradesini aks etecek reylerniñ üçte ekisi olsa, veto yeñmeli, ve Baş Assambleyanıñ böyle qararı bütün devletler tarafından yerine ketirilmeli».
Bundan ğayrı, Zelenskıy Afrika Birligi, Asiya, islâm dünyası, Cenübiy Amerika ve Tınç okean memleketleriniñ menfaatları temsil etilecek Telükesizlik Şurasınıñ daimiy azalar erkânını kenişletmek kerek, dep ayttı. «Telükesizlik Şurasınıñ aza devleti BM Nizamnamesini bozıp, diger milletke qarşı istilâ yapsa, onıñ iştiraki vaqtınca toqtatılmalı», – dep qoştı o.
BM Telükesizlik Şurasınıñ erkânını kenişletmek ğayesini ABD prezidenti Joe Biden de seslendirgen edi. BM Telükesizlik Şurasında İndistan, Yaponiya, Brazilitsiya ve Afrika vekiliniñ olmasına Büyük Britaniya Tış işler naziri James Cleverly de qoltuta.
Ukrayına prezidenti diger devletlerni qorumaq içün istilâğa – ya da ordu istilâ planlaştırsa – cevap berüv mehanizmi ğayesini teklif etti: «Cenk başlatmağa istegen er kes hata yapmazdan evel cenk başlatıp neler coyacağını körmek kerek. Baş assambleyanıñ bir azası istilâ telükesi aqqında aytsa, BM Telükesizlik şurasında sanktsiyalar meselesi köterilmeli. Ukrayına askerleri BM Telükesizlik Şurası reylerinen yapacağını şimdi qanını berip yapalar – istilânı toqtata ve BM Nizamnamesiniñ esaslarını qoruy», – dep qoştı Zelenskıy.
O, Ukrayınanıñ Barışıq formulası aqqında hatırlattı. Oña köre, Rusiye ordusı ve arbiy birleşmeleri, şu cümleden Rusiye Qara deñiz flotu 1991 senesi halqara seviyede tanılğan Ukrayına sıñırlarından çıqmalı, devlet sıñırı ve iqtisadiy alanı – Qara ve Azaq deñizlerinde, Keriç boğazında Ukrayınanıñ semereli kontroli qaytarılmalı. Zelenskıy dünya memleketlerini BM Nizamnamesine esaslanğan bu printsipler üzerindeki işke qoşulmağa çağırdı.
BM baş kâtibi António Guterres Telükesizlik Şurasınıñ toplaşuvını açıp, Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı istilâsı BM Nizamnamesiniñ bütün temel printsiplerini boza, regiondaki istiqrar içün telüke ola, özek telükesini arttıra, dep ayttı.
«Rusiyeniñ istilâsı vatandaş ealige ve vatandaş infrastrukturasına ve hızmetlerine, şu cümleden oquv ve sağlıq müessiselerine qarşı muntazam ücümlernen beraber yapıldı, – dep qoştı BM baş kâtibi. – cenk on biñlernen vatandanıñ ölümine ya da yaralanmasına sebep oldı, insanlarnıñ ayatını yoq etti, balalarğa zarar ketirdi, qoranta ve cemaatlarnı böldi, iqtisadiyatqa zarar ketirdi ve büyük köy hocalıq tarlalarını ölüm ketirgen mayın alanlarına çevirdi».
«BM agentlikleri insan aqlarınıñ bozuluvlarını, hususan cınsiy zorbalıq, vatandaşlarnıñ, şu cümleden balalarnıñ qanunsız tutuluvı ve esasen Rusiye quvetleri tarafından öldürilüvi, balalar da olğan Ukrayına vatandaşlarınıñ Rusiyege ya da Rusiye kontrol etken yerlerge zornen avuştırıluvını qayd etti. Bunıñ qayd etilüvi mesüliyetke çeküv içün pek müim ola», – dep qoştı Guterres.
Toplaşuv reisi olğan Arnavutlıq baş naziri Edi Rama Telükesizlik Şurasında daimiy vekil olğan memleket Rusiye yañı demokratiyağa qarşı sebepsiz bir istilâ yapar ve «aynı maqsadı ve printsipleri olğan bütün milletler mında aynı vaqıtta bunı takbih etmez» dep tüşünmek mümkün degil edi, dep ayttı.
«Ebet, amma» ya da olıp keçkenlerge kerçek adını aytmamaq ve sert istilânı onıñ yekâne ve kerçek adı – Ukrayına halqınıñ azaplarına yol açqan, dünya regionlarında rezonans çıqarğan facia dep aytmamaq çağıruvlarını nasıl añlamaq mümkün», – dedi Edi Rama.
Toplaşuvda ABD devlet kâtibi Antony Blinken ve AB Şurasınıñ prezidenti Charles Michel dep iştirak etkenler.
Hatırlatamız, ABD prezidenti Joe Biden BM Baş Assambleyasında çıqışta bulunıp, Telükesizlik Şurasında vekillerniñ sayısını arttırmaq içün işni devam ettirmege vade etti.
MALÜMAT: Ukrayınağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Aprelniñ başında Moskva Ukrayına şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayına akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayınağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün:https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
