Rusiye saylavlarında qazaqlar Qırım yerli şuralarına namzet kösterecek olğanlarını oqudım.
Qazaq adetlerine köre bu alğışlanmay, amma olar neden idarege urunmağa qarar alğanlarınen meraqlandım. Qırım qazaqları “ğalipler taqımı”ndan ayırılmasına sebep olğan şeyler aqqında tanış-bilişlerimden sorap baqtım.
Qazaqlar “Qırım baari” degen şeyde faal iştirak etti. Tamam, NATOğa qarşı ilân etilgen sanktsiyalarınen belli olğan, Kefe qazaqları, “yeşil adamçıqlar”nıñ Qırımğa kelmesi içün bloklanğan paromnı boşatqan edi. Bundan soñ qazaqlar ukrain arbiy qısımlarını qapatıp, “yeşil adamçıqlar”ğa Qırımnı zapt etmege faal yardım etti.
Sergey Aksönovnıñ dostu Mihail Şeremet reber olğan “Qırım samooboronası” denilgen taqımda bayağı qazaqlar bar edi, rotalarnıñ birisi aman-aman bütün qazaqlardan ibaret edi. “Ğalipler taqımı” qazaqlarğa medal da qızğanmadı. Amma soñra bir şeyler ters ketti, araları bozuldı.
Qazaqlar “ğalipler taqımı”nı qabaatlı dep köre, çünki olar qazaqlarnı “öz” ve “yat”larğa böldi. Özünkileri içün Aksönov akimiyette qazaqlıqnen iş körmesi içün mesüliyetli olğan mahsus bölük ayırdı. Qazaqlar sicilini - reyestrini - tizdi. Secil qazaqları “ğalipler taqımı”na qol tutmağa devam etti. Amma Qırım qazaqlığında çoqluq olğan, cemaatçı qazaqlarnı sicil qazaqları da, akimiyet de körmegen kibi areket ete.
Cemaatçı qazaqlar serbest areket etip olamağanına şikâyet ete
Cemaatçı qazaqlar serbest areket etip olamağanına şikâyet ete. Misal içün, bütün yarımadada balalarnen çalışmağa yasaqlandı, çünki qazaqlar bunı becerecek muallimlik tasiline saip degil. Bundan ğayrı, Qırımda yekâne qazaq litseyi qapalğanına şikâyet eteler ve Qırım mekteplerinde açılğan qazaq sınıflarına kösteriş deyler, çünki kiyim ve aftada eki saatlıq mahsus derslerden başqa, sade sınıflardan farqı yoq. Cemaatçı qazaqlar, olarnıñ yaş qazaqları Rusiye qazaq qısımlarında hızmet etmeyceginden de memnün degiller. Bunda ğayrı, “ğalipler taqımı”na daa bayağı iddiaları bar.
Qazaqlar arasından akimiyetke qarşı çıqqan, silâlı isyan yapqan qazaq yolbaşçıları tarihte rastkele edi, meselâ, Yemelyan Pugaçov ve Stepen Razin ve başqa çoq bilinmegen qazaq isyancılarnıñ bir misalidir. Qırımda da hoş olmağan qazaqlarnıñ öz reberi peyda oldı - “Qırım qazaqlığınıñ” atamanı Sergey Akimov. O da “Qırım baari”ne qol tuttı, amma soñra “Qırım baari” sıfatında Qırım adaresine yüzsiz siyasetçiler kelgenini añladı. Akimov “Aldatılğan Qırım” narazılıq areketini ötkerdi, adamlarnıñ soqaqlarğa çıqarmağa tırıştı, amma polis yaqalaması ve mahkeme davalarında başqa bir şeyge irişmedi. Ne ise, eñ azından, “Qırım qırallığı”nda er şey yahşı olmağanını açıq ayttı.
Endi, ğaliba, Akimov “ğalipler taqımı”nı küçnen alıp olamacağını añlap, siyasiy muhalefetni yaratmağa niyetlene. O, “Qırım halq cebesi” yañı areketni tizdi. Tamam bu areketniñ bayraqları altında Akimov, saylavlarda öz tarafdarlarını - olarnıñ arasında çoqusı qazaqlar, muhalefet cemaatçıları ve blogerleri - idarege kirsetecek ola. Ataman Qırımda keçirgen bir kişilik piketlerde onen “ğalipler taqımı”nı tenqit etken belli Qırım blogerleri İlya Bolşedvorov ve Oleg Koçerov körünip tura.
Qazaq Akimovnı nevbetteki polis “ziyaretleri”, para cezaları ve mahkemeler bekley
Sergey Akimov, Ukraina vaqtında Qırimda qazaqlar serbestçe olğanını gizlemey, tedbirleri sıqça ötkerile edi, o tedbirlerge qazaqlarda da çoqça toplana edi. Ve asıl Ukraina azatlığı vaqtında qazaqlar raatça edi, “Rusiye nezaretindeki Qırımda” ise qazaqlarnıñ yaşayışınıñ dadı qaçtı.
Akimov, sentâbr saylavlarında öz adamlarını idarege kirsetip olur ekenmi? Menimce, yoq. Qırımda qazaqlarğa qol tutqan az ve qırımlılarnıñ çoqu “saylav” dep adlandırılğan merasimde iştirak etmeycek. Bunıñ içün, qazaq Akimovnı ğalebeler degil de, nevbetteki polis “ziyaretleri”, para cezaları ve mahkemeler bekley. Amma, nasıl olsa da, bu qazaq itibarğa lâyıq, çünki Ukraina vaqtında Qırımda yaşayış serbestçe olğanını açıq-aydın aytqan az sayıda olğan Qırım cemaatçılardan birisidir.
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün