Yaşayış azğarı: Qırım pensiyalıları içün doquz biñ ruble

İlhaq etilgen Qırımnıñ ruisyeli parlamenti, 2020 senesine pensiyalılarnıñ yaşayış azğarını (minimumı) 8 912 rublegece (3 335 ğrıvnâ) köterdi. Qırımnıñ rusiyeli parlamentiniñ spikeri Vladimir Konstantinov, 2019 senesine köre, azğar 542 rublege köterilgenini qayd etti. Rusiyede ise 2020 senesine pensiyalılar içün yaşayış azğarı 9 311 ruble seviyesinde tayin etilecek ola.

Qırımnıñ ruisyeli parlamentiniñ saytında olğan beyanatta denile ki, yaşayış azğarınıñ artması, "Rusiye Federatsiyasınıñ Pensiya Fondunıñ yerli bölüklerine, çalışmağan pensiyalınıñ maddiy desteginiñ umumiy toplamı pensiyalınıñ yaşayış azğarından azca olsa, pensiyasına qoşumca sotsial ödev tayin etmege, imkân bere".

"Rusiye kommunistleri" partiyasınıñ Qırım bölüginiñ yetekçisi, Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ Yuqarı Radasınıñ sabıq reisi Leonid Graç ise, pensiyası, aksine, kestirilgen pensionerniñ misalini ketire.

– Aksönov taqımınıñ ödev artırılması aqqında aytqanları kerçek degildir. Ayattqa bir misal ketirip olam: menim yanımda 73 yaşındaki Nadejda İvanovna yaşay, onıñ pensiyasını arttırmadılar, aksine, oña artıq tölene dep tüşüngenleri içün, 500 rublege azlaştırdılar. Şimdilik onıñ pensiyası 8 500 ruble. Amma er şey, şu sıradan süt mahsulatı da, paalılaşqan vaqıtta, bu aqçağa ne ala bilirsin? Bundan ğayrı, onıñ student tornu da bar, oña yardım etmek kerek. Men qayda tek yazmadım – nazir Olga Golodetske ve başqalarına – vicdanlı oluñız, eñ azından tutıp alğanıñıznı qaytarıñız. Qırımda bugünde-bugün yapılğan siyasetke baqsañ, bizde er şey yahşı, dep tüşünip olamaysıñ.

Leonid Graç, Qırımnıñ rusiyeli başı Sergey Aksönov ve onıñ taqımı, Qırımdaki içtimaiy ve iqtisadiy sıqıntılar sebebinden istifağa çıqmaq kerek, dep tüşüne.

– Pensiyalılıq yaşnı, elbet, Rusiye ükümeti, merkez tayinley. Amma Qırımdaki çoq meselelerni, şu cümleden iş yerleri, aylıqlar meselelerini, yerli ükümet çeze bilecek edi. Şimdi ise bizde Qırım başı, ükümet başı bar, amma, anda-mında yürip, buyruq bermekten ğayrı, kim ne yapacağını özleri de bilmey. Şimdi endi körem ki, prezident Vladimir Putin, bir şey yapmaq kerek olğanını añladı, amma bunı nasıl yapmalı, Aksönovnı nasıl quvmalı ve onıñ yerine Qırım reberi olaraq kimni tayinlemeli? Bütün iqtisadiy alnı köterip, iş yerleri meselesini çezip olacaq adamnı qaydan tapmalı? 2014 yılı qırımlılarğa büyük-büyük pensiyalar tölengende, bu volüntarizmniñ özü edi. Putinnen beraber bu meseleni çezgenler, ileride de yüksek pensiyalar olmasını nasıl becermeli, dep tüşünmedi.

Rusiye emek naziriniñ sabıq müavini Pavel Kudükin, ne içün umumen alğanda, yaşayış azğarı real bir köstergiç olmağanını añlata.

– Bu, fiziologik sağ qalmasınıñ minimumıdır. O böyle teşkil etile: ğıda sepeti dep adlandırılğan şey alına, adam yaşayışını temin ete bilecek mahsulatnıñ taqımınıñ minimumı alına. Onıñ üç türlü soyu bar: 15 yaştan küçük balalar içün, işke yarağanlar içün ve pensiyalılar içün.

Statistika nezareti yekünleri neticesinde bu taqımnıñ fiyatını sayalar, soñra erzaq mallarından başqa mallarğa 50% qoşula ve daa 50% - hızmetlerge. Yani, ğıda sepetini eki kere arttıralar - budır yaşayış azğarı. Bu, içtimaiy siyasetni teşkil etken birlemdir. Yani, qorantada kimniñ keliri azca olsa, oña yardım etmek kerek, dep sayıla, çoqça olsa ise, özleri de becerirler. Amma ğıda sepetiniñ taqımı pek faqırdır, ebet, başqa mal ve hızmetlerge qoşma usulı ise, kerçek masraflardan bayağı azcadır.

Pavel Kudükin, pensiyalılarnıñ masraflarınıñ çoqusı ilâclarğa ketkenini ve kommunal hızmetlerniñ fiyatları ise umumiy inflâtsiyadan bayağı ögge olğanını qayd ete.

– Niayet, erzaq mallarnıñ inflâtsiyası da ortalama soyundan yüksekçe. Yani, bu indeksatsiyalar da fiyatlarnıñ kerçek ösmesinen bir kelmey. Yaşayış azğarını kötergende, demek yerli akimiyetni yañı minumumnı közde tutıp, pesiyası bu azğardan azca olğan pensiyalılarğa, kelirini bu seviyegece kötermek içüñ, para qoşmasını isyetler... Ebet, 2014 yılı pensiyalarnıñ köterilmesi - bu siyasiy bir adım edi - qırımlılarnı doğru qarar alğanlarına inandırmaq kerek edi. Onıñ içün sadece ukrain pensiyalarnı rublge keçirip, tölep başladılar. Soñ ise, cümertten vazgeçip, Rusiye pensiyalarına yaqınlaştırıp başladılar.

Rusiyeli Qırım statistika müessisesine köre, 2019 senesi Qırımda pensiyalar orta qararda 12 661 ruble edi, Aqyarda - 13 815.

Ukrain iqtisadiyat eksperti Vsevolod Stepanük, Ukrainanıñ qıtasında olğan pensiya köstergiçleri aqqında aytıp bere.

– Şimdilik pensiyalınıñ yaşayış azğarı ekibiñ ğrıvnâdan azca, ükümet onı eki biñgece kötermege söz bere, amma bu minimum ep bir adamlarnıñ yaşamasını temin etip olamay. Yañı akimiyetniñ aytqanlarına köre, o çoqça, zenaat birlikleriniñ bildirmesine köre, o, beş - altı biñ ğrıvnâ olmalı. Mence, bu kerçekke ooşay.

Yazıq ki, yaşayış azğarı - sotsial ödevler, aylıqlar ve başqa ödevlerni sayğanda qullanılğan köstergiç. Anayasağa köre, sotsial ödevler, aylıqlar ve pensiyalar yaşayış azğarından azca olmamalı. Ükümet de buña esaslana. O, beş - altı biñlik azğarnıtayin etse, minimal pensiyalarnı tölemege bile parası yetmez. Pensiyalarnıñ başqada sayılması, indeksatsiya degen şeyni yaptı.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)